Reserveer hier jouw plaats:
- in de leeszaal van het Algemeen Rijksarchief via een online reservatieformulier
- in een andere vestiging van het Rijksarchief via e-mail
Op donderdag 26 januari 2023 werd een charter van Filips van de Elzas, graaf van Vlaanderen, dat werd bewaard in de benedictijnenabdij van Mesen in West-Vlaanderen en aan het begin van de Eerste Wereldoorlog verdween, officieel overgedragen aan het Rijksarchief. Het stuk dook in december 2016 op in het Metropolitan Museum of Art van New York City (The Met). Begin 2020 werd met The Met overeengekomen om dit kostbare document, dat deel uitmaakt van het Belgisch cultureel erfgoed, terug te geven aan België.
Zin om mee te helpen bij de transcriptie van duizenden gratiebrieven? Wanneer je in het ancien régime werd vervolgd voor een ernstig misdrijf (doodslag, schaking, ambtsmisbruik, enzomeer) kon je daarvoor gratie vragen aan de vorst. In de gratiebrief, de officiele akte waarmee de gratie werd verleend, staat het relaas van het misdrijf omstandig opgetekend. Via deze verhalen bieden gratiebrieven een unieke blik op alledaagse lokale geschiedenis. Op dinsdag 7 februari 2023 wordt van 18.00u tot 20.00u een tweede Franstalig PARDONS-webinar georganiseerd. Je krijgt concrete uitleg over hoe je ons kan helpen om (Franstalige) pardonbrieven te helpen transcriberen.
Het Rijksarchief is op zoek naar een Franstalige doctor in de geschiedenis (m/v/x), gespecialiseerd in "Archieven en geschiedenis van het Belgisch buitenlands beleid", voor tewerkstelling in het kader van het FED-tWIN-onderzoeksprogramma BEMULTILAT, een samenwerking tussen het CegeSoma en de Universiteit Luik. Je gaat aan het werk in Brussel en in Luik.
Goed nieuws voor doorwinterde genealogen en al wie op zoek wil gaan naar sporen van zijn of haar voorouders: de nieuwe website met de genealogische bronnen van het Rijksarchief staat online! De zoekrobot bevat ruim 38,6 miljoen pagina's met geboorte-, doop-, huwelijks-, overlijdens- en begrafenisakten evenals de tienjarige tafels voor heel België. Alle bronnen zijn gratis raadpleegbaar. We hopen dat deze langverwachte lancering alle verwachtingen inlost!
‘Na 8 jaar onderzoek legt Geert Sels de puzzelstukken bij elkaar die hij aantrof in verschillende archieven.’ Zo staat het op de flaptekst van het boek ‘Kunst voor das Reich’, dat voor het eerst omvattend het verhaal van nazi-roofkunst in België vertelt. Het gaat dan onder andere om archieven in Parijs, Koblenz en Den Haag. Maar veel van de archiefbestanden die de auteur in die periode stelselmatig doorzocht, bevinden zich in het Rijksarchief.
Ben je betrokken bij de selectie, bewaring, ontsluiting of valorisatie van (actuele) documenten, archieven en data, kortom van de informatie van jouw dienst of organisatie? In januari 2023 gaat in Brussel een nieuwe opleiding Archief- en informatiebeheer van start.
Bijna een eeuw na de oprichting van de maatschappij in mei 1923 werden op 20 december 2022 de archieven van Sabena, de voormalige Belgische nationale luchtvaartmaatschappij, overgebracht naar het Rijksarchief Beveren. Dit bedrijfsarchief met een groot belang voor de Belgische economische en sociale geschiedenis van de 20ste eeuw wordt in de komende jaren verder ontsloten voor onderzoek.
De algemeen rijksarchivaris en het personeel van het Rijksarchief wensen je ✨ een historisch 2023 ✨ toe, boordevol zoekinspiratie en fascinerende archiefvondsten! Ook in 2023 blijven wij ons 100 % inzetten om jou daarbij te helpen en meer dan 375 km analoog archief en vele terabytes aan digitale bestanden zo optimaal mogelijk raadpleegbaar te maken!
De fatsoensregels vormen een spiegel van hun tijd. Dankzij een manuscript van schrijfster Coraly Pirmez (1833-1888), familie van Marguerite Yourcenar, kunnen wij mee in de spiegel kijken. De tekst werd gevonden in familiearchieven die momenteel worden geïnventariseerd in het Rijksarchief Bergen. "Souvenirs des politesses et impolitesses", een bloemlezing van adviezen voor jonge meisjes uit "goede gezinnen”, werd geschreven rond 1885-1886.
Van 12 december 2022 tot 23 februari 2023 delen in de tentoonstelling Centraal-Afrika door een lens. Honderd jaar subjectieve visies vijf fotografen in het Rijksarchief Namen hun –tijdsgebonden – opvattingen over Centraal-Afrika: Joseph Dardenne, Casimir Zagourski, Pierre Dandoy, Angelo Turconi en Bernadette Vivuya. De expo is een organisatie van MusAfrica.
In het zog van het BRAIN 2.0-onderzoeksproject NaPol-Intel is in het Algemeen Rijksarchief nu ook het archief van de Algemene Rijkspolitie ontsloten voor onderzoek, meer bepaald de benoemingsdossiers van politiecommissarissen.
Het tweede exemplaar van het Verdrag tot afstand van de Onafhankelijke Congostaat aan België, dat sinds WO II verdwenen was, is opgedoken en overgemaakt aan het Rijksarchief. Het wordt voortaan bewaard in het Algemeen Rijksarchief 2 - depot Joseph Cuvelier.
Niet alleen de economie verkeert momenteel in een diepe crisis, hetzelfde kan gezegd worden van onze nationale economische historiografie. Fundamenteel onderzoek ter zake is uiterst schaars, onder meer door de beperkte toegankelijkheid van relevante overheidsarchieven. De komende jaren zal hierin verandering komen, dankzij grootschalige selectie en inventarisatie.
De archieven van de Raad van Brabant blijven intrigeren. In een nieuwe inventaris zijn nu de procesdossiers van particulieren aan de beurt, bewaard door de procureur-generaal in de periode 1452-1794. Bijzonder, om verschillende redenen!
Het Rijksarchief Kortrijk bewaart verschillende brieven geschreven of ontvangen door de West-Vlaamse priester-dichter Guido Gezelle. Als collectiepartner in het participatieproject Gezelles Brieven, een initiatief van het Guido Gezellearchief van de Openbare Bibliotheek Brugge, helpt het Rijksarchief mee om de brieven toegankelijk te maken voor een groot publiek. Het Guido Gezellearchief wil op termijn een online teksteditie van de volledige brievenverzameling realiseren, verspreid over verschillende archief- en documentatie-instellingen: in totaal zowat 7.700 stuks.
Op 16 november 2022 organiseerden onderzoekers Klaas Van Gelder en Gert Gielis in het Algemeen Rijksarchief een interne workshop over de HTR-software van Transkribus. HTR staat voor handwritten text recognition, de automatische herkenning van handgeschreven teksten met behulp van artificial intelligence en machine learning. Die technologie maakt de laatste jaren furore in de internationale archiefwereld. Transkribus biedt vele mogelijkheden en er zit nog meer in de pijplijn. Heel wat projecten hebben er al mooie resultaten mee geboekt. Daar wilden we bij het Rijksarchief graag meer over weten.
DigHiMapper betrekt het publiek bij twee belangrijke stappen in de verwerking van historische kaarten tot analyseerbare informatiebronnen. Door kaarten te ‘georefereren’ en ‘annoteren’ wordt het mogelijk landschapsevoluties in beeld te brengen en kaarten gericht te doorzoeken op plaatsnamen. Centraal in een eerste fase van dit platform staan de prachtige kaarten van de familie Arenberg, bewaard in het Algemeen Rijksarchief.
De twaalf strekkende meter archief die het Rijksarchief Bergen bewaart over de weldadigheidsinstellingen van Zinnik tijdens het ancien régime is geïnventariseerd. Je vindt er documenten in terug over de leprozerie, het Sint-Jakobshospitaal, het nieuwe hospitaal, het weeshuis en de Armentafel. De inventaris beschrijft daarnaast stukken die werden toegeschreven aan het Officie van de baljuw van Zinnik, een lokale gerechtelijke instelling.
Enkele jaren voor de viering van zijn tweehonderdjarig bestaan heeft België eindelijk een wetgeving over de verplichte declassificatie van geclassificeerde stukken. De nieuwe wet betekent een grote stap voorwaarts in de richting van meer transparantie, democratische controle en ontsluiting van de archieven voor de burger en voor onderzoek.
Vanaf donderdag 1 december 2022 is de leeszaal van het Rijksarchief Gent open op dinsdag, woensdag en donderdag. De leeszaal van het Rijksarchief Gent is enkel toegankelijk op afspraak. Reserveer je plaats minstens twee werkdagen op voorhand.
Doodslag, fraude, schaking, ambtsmisbruik… wie in het ancien régime voor een zwaar misdrijf werd vervolgd, kon hiervoor gratie vragen aan de vorst. Het Rijksarchief bewaart duizenden pardonbrieven waarin telkens het relaas van het misdrijf omstandig staat opgetekend. Deze brieven bieden een unieke blik op alledaagse lokale geschiedenis. Jammer genoeg zijn deze bronnen nog nauwelijks ontsloten. Het PARDONS-project wil daar verandering in brengen. Om deze duizenden brieven toegankelijk te maken voor onderzoek, is het PARDONS-projectteam op zoek naar vrijwilligers. Na de opstart aan Nederlandstalige zijde wordt op 29 november 2022 ook een eerste webinar voor Franstalige vrijwilligers georganiseerd. Voor de liefhebbers van smeuïge verhalen, historische sensaties en paleografie!
Tussen 1792 en 1814 kregen onze streken een nieuw bestuurlijk, politiek en gerechtelijk kader, met onder meer kantonvredegerechten, registratiekantoren, rechtbanken van eerste aanleg en hypotheekbewaarders per gerechtelijk arrondissement. Zes archiefbestanden die kunnen worden geraadpleegd in het Rijksarchief Namen geven uitvoerig duiding over de bestuurlijk-politieke overgang van het Land van Namen naar het Departement van Samber en Maas. Een recent artikel hierover in de Annales de la Société archéologique de Namur licht verder toe.
Het Rijksarchief heeft een belangrijke toezichtsfunctie wat een correct archiefbeheer door overheidsdiensten betreft. Daartoe publiceren we richtlijnen en aanbevelingen, verzameld op de profielpagina 'Ambtenaar'. Een jaar geleden werd begonnen met een opfrissing van deze onlineadviezen voor ambtenaren. Het doel? Actualisering van teksten en structuur, maar ook toevoeging van actuele thema’s zoals SharePoint, elektronische archiveringsdiensten (Digital Act) en milieubewust archiveren. In de nieuwe structuur is een grotere rol weggelegd voor digitaal archief binnen klassieke archiefthema’s, zoals informatie bewaren, ordening en naamgeving en archief in nood (bedreigingen voor/schade aan archief). Om alle pagina’s gemakkelijk terug te vinden, werd ook een kennisbank toegevoegd.
De Doornikse collectie cartularia en obituaria (jaargetijdenboeken) werd gedigitaliseerd en is nu online raadpleegbaar. Het gaat om cartularia van onder meer het bisdom Doornik, de Sint-Maartensabdij van Doornik, het Hospitaal Notre-Dame à la Rose uit Lessen en de abdij van Gellingen. Ook de cartularia en obituaria uit het Rijksarchief Bergen zijn al enige tijd online doorzoekbaar.
Het Rijksarchief Antwerpen bewaart heel wat affiches van het provinciebestuur van Antwerpen. Sommige affiches werden door de archiefdienst van de provincie Antwerpen als één verzameling samengebracht. In 2013 werd deze verzameling van 2.789 affiches naar het Rijksarchief overgebracht. Sinds 2021 zijn de affiches dankzij de publicatie van een catalogus raadpleegbaar in onze leeszaal in Antwerpen. En nu zijn ze ook geïntegreerd in onze online zoekomgeving.
De zogenaamde “Verzameling Oorkonden met Blauw Nummer” is met ruim 12.000 oorkonden wellicht de grootste van het land. Ze bevat charters uit de periode 1065-1795, afkomstig van honderden West-Vlaamse instellingen die werden afgeschaft op het einde van het ancien régime. De oorkonden met blauw nummer die in het Rijksarchief Kortrijk worden bewaard, zijn dankzij een nieuwe inventaris helemaal klaar voor onderzoek.
Sinds enkele maanden zijn de Rijksarchieven van Brugge en Kortrijk actief op de Nederlandse website Wat staat daer? Deze online oefentool voor het lezen van oude handschriften (paleografie) richt zich op studenten en onderzoekers die hun paleografische vaardigheden verder willen ontwikkelen en meer algemeen op iedereen die spelenderwijs kennis wil maken met oude handschriften in archiefbronnen. Het platform biedt teksten uit verschillende periodes (van de middeleeuwen tot de 20ste eeuw) en over verschillende thema’s (armoede en rijkdom, misdaad en straf, oorlog en rampen …) aan.
Verschillende dagboeken van de adellijke familie van der Straten Ponthoz, goed voor 12 archiefdozen, zijn geïntegreerd in onze online zoekomgeving. De dagboeken, geschreven in de 19de eeuw, nemen je mee naar de Verenigde Staten, de conferentie van Berlijn over Congo, en naar Ponthoz, een gehucht van de gemeente Clavier. Het archief van de familie van der Straten Waillet Ponthoz wordt bewaard in het Rijksarchief Namen.
Ongeveer 11 strekkende meter archief over de wetgevende, gewestelijke, provinciale, gemeentelijke en Europese verkiezingen is in het Algemeen Rijksarchief ontsloten voor onderzoek. Je vindt er onder meer de resultaten in terug van de verkiezingen sinds 1858 voor deze verschillende beleidsniveaus. Een mooie aanvulling op de vele verkiezingsarchieven uit onze collecties die al raadpleegbaar zijn.
Lokale overheden in Vlaanderen vernietigen vandaag hun archiefdocumenten via een aanvraag bij het Rijksarchief op basis van goedgekeurde selectielijsten of via het Serieregister. Vanaf 1 januari 2024 zijn die selectielijsten niet meer geldig. Vanaf dan kan een vernietigingsaanvraag bij het Rijksarchief enkel nog in uitzonderlijke gevallen.
Het Rijksarchief ontving van 1 tot 15 september 2022 een delegatie van het Institut National des Archives du Congo (INACO). Het bezoek kaderde binnen het project DIGICOLJUST, dat de koloniale militaire rechtscolleges (1885-1960) bestudeert. Daarvoor werd reeds samengewerkt met de ULB en de VUB en voortaan dus ook met de Congolese collega’s van het INACO. Het doel? Gezamenlijk archiefbeheer uitbouwen.
In de zeer recente geschiedenis werd de wereld herhaaldelijk geconfronteerd met economische schokken ten gevolge van financiële crisis, pandemie en oorlog. Hoewel ze slechts zeer zelden voorkomen, zijn dergelijke gebeurtenissen niet uniek. Economen kijken daarom steeds vaker naar het verleden om de gevolgen ervan te begrijpen. De Belgische casus is vanuit een economisch-historisch perspectief bijzonder interessant. Het FED-tWIN-onderzoeksprogramma ARCHIE.BEL, dit jaar van start gegaan in het Rijksarchief Beveren, bevordert multidisciplinair onderzoek naar de economische geschiedenis van België in de breedste zin (met inbegrip van financiële geschiedenis en bedrijfsgeschiedenis).
In The Failed Coup of Belgian Diplomacy, alweer de 12de uitgave in onze reeks Studies in Belgian History, zet CegeSoma-onderzoeker Michael Auwers de traditionele ideeën over het Belgisch buitenlands beleid tijdens de Eerste Wereldoorlog op losse schroeven.
Een archiefbestand dat vrijwel uitsluitend bestaat uit (besluit)wetten, koninklijke en ministeriële besluiten: het lijkt een weinig aantrekkelijke historische bron. Nochtans mag het belang van dit archief, bewaard in het Algemeen Rijksarchief en zopas ontsloten dankzij een nieuwe inventaris, niet worden onderschat. Het bevat de originele teksten van alle Belgische wetten die van eind 1830 tot 1970 werden uitgevaardigd, de oorlogsperiodes inbegrepen. En je vindt er ook een volledige reeks koninklijke besluiten in terug met betrekking tot de benoeming en aftreding van alle ministers in Belgische nationale regeringen over de jaren 1831-1975.
24 ontwerpen of kopieën van brieven uit de periode 1539-1582 werden eind september via bemiddeling van de Koninklijke Bibliotheek van Nederland teruggegeven aan de rechtmatige eigenaar: het Rijksarchief in België. Tot de correspondenten behoren onder meer Maximiliaan II, prins Willem van Oranje en Lodewijk van Nassau, maar ook instellingen zoals de Raad van State en de Raad van Financiën, en het stadsbestuur van Antwerpen.
Het is zover: de eerste titel van ‘Beste paleograaf van Vlaanderen en Nederland’ werd zaterdag 1 oktober 2022 uitgedeeld! Het werd een bijzonder pittige finale in het Utrechts Archief. De 34 finalisten moesten zich onder meer door een logboekfragment over een kaping op zee worstelen, neergeschreven in 1703 door een Brugs-Amsterdamse kapitein.
Vanaf 5 oktober 2022 draait in de bioscoopzalen de documentaire “Nelly & Nadine”, het verhaal van de ontmoeting tussen twee verzetsvrouwen in het concentratiekamp van Ravensbrück in Duitsland. Het Rijksarchief bewaart talrijke documenten over vrouwen die tijdens WO II naar dit kamp werden gedeporteerd. Onder hen ook Nelly en Nadine.
Het Verdrag tot afstand van de Onafhankelijke Congostaat aan België dat 115 jaar geleden, in 1907, in twee exemplaren werd opgemaakt, is enkele maanden geleden teruggevonden in een veilingzaal. Het kan nu online worden geraadpleegd en wordt nog tot december 2022 tentoongesteld in de leeszaal van het Algemeen Rijksarchief 2 - depot Joseph Cuvelier.
Ter gelegenheid van de pensionering van Bruno Demoulin, ere-directeur-generaal Cultuur van de provincie Luik, ere-docent van de Universiteit van Luik en voorzitter van de Wetenschappelijke Raad van het Rijksarchief, bieden zijn collega’s en vrienden hem een miscellanea aan. 37 auteurs schreven bijdragen over een thema dat Bruno Demoulin bijzonder dierbaar is: de geschiedenis van Luik. De publicatie verschijnt in december 2022. Wie vóór 31 oktober 2022 alvast bestelt, geniet van een mooie reductie.
Het tweede nummer van de Revue d'Histoire liégeoise is zojuist verschenen. Het tijdschrift, dat een jaar geleden werd opgericht, publiceert over de geschiedenis van het Land van Luik, in de ruimste zin van het woord. Ontdek de inhoud van het nieuwe nummer!
De zusters Franciscanessen hebben een belangrijke sociale en educatieve rol gespeeld in de geschiedenis van Zinnik. Vijf eeuwen lang waren ze er veerkrachtig aanwezig, ook toen de zustergemeenschap de revolutionaire periode doormaakte. In de 19de eeuw herpositioneerden de zusters zich met succes en in de 20ste eeuw versterkten ze zelfs hun aanwezigheid op het gebied van onderwijs. In 2008 schonk de congregatie haar archieven aan het Rijksarchief. Na inventarisatie zijn ze nu raadpleegbaar in het Rijksarchief Bergen.
In het kader van de lancering van een nieuwe genealogische zoekwebsite in het najaar van 2022 zullen bepaalde gedigitaliseerde parochieregisters of registers van de burgerlijke stand tijdelijk niet beschikbaar zijn. Zes maanden na de lancering van deze nieuwe website zullen de huidige inventarissen in de zoekrobot (geordend per provincie en gemeente) offline worden gehaald. De gedigitaliseerde registers zullen dan nog enkel via de nieuwe genealogische website raadpleegbaar zijn. Concreet betekent dit dat de huidige URL’s op termijn zullen verdwijnen. Heb je links naar deze registers verwerkt in een stamboom of op een website? Dan zullen deze na de lancering van de nieuwe website aangepast moeten worden. We doen er alles aan om de overgang zo vlot mogelijk te laten verlopen en danken je alvast voor je begrip.
Het bronnenmateriaal dat in het Rijksarchief wordt bewaard, bevat een schat aan informatie voor genealogisch en (lokaal) historisch onderzoek. Na het succes van een eerste lessenreeks over 19de-eeuws archief in 2018-2019 gaan we nu aan de slag met materiaal van vóór de Franse Revolutie. Daarbij komen heel wat documenten aan bod die al online beschikbaar zijn. Tijdens de workshops geeft een medewerker van het Rijksarchief je telkens praktische informatie voor het gebruik van het bronnentype in kwestie.
Familiekunde Vlaanderen organiseert in samenwerking met de Rijksarchieven van Brugge en Kortrijk een studiedag over kasselrijarchieven. Kasselrijen zijn tot op heden een relatief onbekend middeleeuws en vroegmodern bestuursniveau, maar hadden uitgebreide bestuurlijke en gerechtelijke bevoegdheden. Hun archieven vormen dan ook een ware goudmijn voor historici en genealogen.
In de loop van juli en augustus werd het archief van de kasselrij Ieper overgebracht van het stadsarchief van Ieper naar het Rijksarchief Brugge, waar het vanaf 15 september raadpleegbaar is. Een ware goudmijn voor genealogen en onderzoekers die geïnteresseerd zijn in de geschiedenis van de Westhoek.
Het archief van de Rechtbank van eerste aanleg van Antwerpen (correctionele zaken) dat tussen 1939 en 1989 aan het Rijksarchief Antwerpen/Beveren werd overgedragen, is via een nieuwe online inventaris toegankelijk gemaakt voor onderzoek. Cijfers zeggen niet alles, in dit geval echter tonen ze wél het soortelijk gewicht aan van het archiefbestand: maar liefst 426 strekkende meter archief, 41.414 archiefbeschrijvingen en een publicatie die 2.209 pagina’s telt.
Op het slagveld van Waterloo kwamen op 18 juni 1815 minstens 10.000 soldaten om het leven. Archeologen ondervinden nochtans de grootste moeite om lichamen op te graven. In 2012 waren het er bv. slechts twee. Om dit mysterie op te helderen, werkte archivaris Bernard Wilkin, verbonden aan het Rijksarchief Luik, samen met een Duitse confrater, Robin Schäfer, en met een Britse archeoloog van de universiteit van Glasgow, Tony Pollard. Samen hebben ze in het Rijksarchief Louvain-la-Neuve onuitgegeven documenten ontdekt, naast talrijke andere bronnen waarmee kan worden aangetoond dat de gebeenten reeds vanaf 1834 werden opgegraven door landbouwers die op het voormalige slagveld actief waren. De opgegraven stoffelijke resten werden gebruikt in de suikerindustrie, waar ze werden verwerkt tot beenderkool, een belangrijk ingrediënt voor het zuiveren van het sap van vermalen en verwarmde suikerbieten. Het bericht kreeg veel aandacht in de internationale media.
Wanneer je in het ancien régime werd vervolgd voor een ernstig misdrijf (doodslag, schaking, ambtsmisbruik, enzomeer) kon je daarvoor gratie vragen aan de vorst. In de gratiebrief, de officiële akte waarmee de gratie werd verleend, staat het relaas van het misdrijf omstandig opgetekend. Via deze verhalen bieden gratiebrieven een unieke blik op alledaagse lokale geschiedenis. Het Rijksarchief bewaart duizenden gratiebrieven, maar ondanks hun uitzonderlijke historische waarde zijn ze jammer genoeg nog nauwelijks ontsloten en bestudeerd. Het PARDONS-project brengt daar verandering in en maakt gratiebrieven toegankelijk voor onderzoek door ze te digitaliseren, van metadata te voorzien en te transcriberen.
Als je een genealogische opzoeking doet, raak je soms het spoor bijster van één van je voorouders. Misschien vertrok hij of zij wel naar Congo, Burundi of Rwanda? Om dat te weten te komen, kan je nu online een nieuwe databank raadplegen met de persoonlijke dossiers van koloniale agenten en ambtenaren in Burundi, Congo en Rwanda tijdens de jaren 1885-1962.
Een register van de voormalige abdij van Orval dat sinds ettelijke decennia voorgoed verloren werd gewaand, werd onlangs teruggegeven aan het Rijksarchief Aarlen, nadat het was opgedoken in Nederland. Het 18de-eeuws register werd gedigitaliseerd en is nu online raadpleegbaar.
De naoorlogse geschiedenis van het Bestuur der Volksgezondheid binnen het ministerie van Volksgezondheid is er één van organisatorische uitbreiding, met op de achtergrond een langzame internationalisering van het gezondheidsbeleid. Het Bestuur spitste zich voornamelijk toe op de medische wetenschap en de gezondheidsinspectie (eetwaren, vleeshandel, laboratoria, enz.). Vrijwilliger Marc De Win was jarenlang aan het werk bij ‘Volksgezondheid’ en zette na zijn pensionering zijn expertise in om, begeleid door archivaris Filip Strubbe, drie decennia Volksgezondheid te ontsluiten voor onderzoek.
De voorbije jaren werd in het Rijksarchief Brussel (Vorst) binnen het project Social Hotspots. Procesdossiers als bronnen voor de geschiedenis van de vroegmoderne Nederlanden hard gewerkt aan de inventarisatie van de archieven van de Raad van Brabant, de hoogste rechtbank in het hertogdom Brabant tijdens het ancien régime. 71 meter archief van het Officie-Fiscaal en van de procureur-generaal was vooralsnog niet ontsloten en dus onbekend voor onderzoek. Daar komt met de publicatie van twee gloednieuwe inventarissen nu verandering in.
Het onderzoeks- en valorisatieproject OUTLAW (over strafrechtelijke archieven, gevangenissen & outsiders), gefinancierd door BELSPO in het kader van het onderzoeksprogramma BRAIN-be 2.0, is een samenwerking tussen het Rijksarchief, UGent en Histories vzw, maar kan ook jouw hulp gebruiken! OUTLAW is op zoek naar vrijwilligers om de gegevens van ongeveer 150.000 gevangenen in te voeren in een databank. Het gaat om veroordeelde mannen en vrouwen die in de 19de en het begin van de 20ste eeuw hun straf uitzaten in één van de vele Belgische gevangenissen.
De voorbije jaren zijn ruim 2.000 visuele pareltjes uit de collectie van het Rijksarchief Gent aan de online zoekomgeving van het Rijksarchief toegevoegd. Tijd om enkele van die pareltjes eens onder de aandacht te brengen.
Ecolo-Groen heeft in de Kamer een wetsvoorstel ingediend om algemene regels vast te leggen voor de declassificatie van geclassificeerde documenten. Het wetsvoorstel werd medeondertekend door de andere meerderheidspartijen. Het betekent een stap in de goede richting, in de richting van een efficiënt beheer van geclassificeerd archief: grotere transparantie van de beslissingen van overheden en politici, lagere infrastructuurkosten en betere onderzoeksmogelijkheden. Het wetsvoorstel beantwoordt eveneens aan een belangrijk element uit het regeerakkoord inzake het beheer van ons archivalisch erfgoed.
Het project FREE, dat de omgang van politieke en religieuze instellingen met laatmiddeleeuwse voedselcrisissen in de Zuidelijke Nederlanden analyseert, is halfweg. Tijd voor een update! Op dit ogenblik wordt er voor de stad Luik een nieuwe databank aangelegd met de inkomsten en uitgaven van verschillende religieuze en liefdadigheidsinstellingen die een belang hadden in het commerciële netwerk van de graanhandel in deze stad. Hierbij worden drie crisisperiodes uit de 15de eeuw onder de loep genomen.
De Amerikaanse non-profitorganisatie Familysearch zal vanaf het najaar in de Rijksarchieven van Bergen, Beveren en Leuven scanateliers opzetten waar de registers van de Burgerlijke Stand uit de periode 1910-1950 gedigitaliseerd zullen worden. Bij een bezoek van een delegatie van Familysearch aan het Algemeen Rijksarchief in april werd het contract met betrekking tot deze samenwerking gefinaliseerd.
2021 was opnieuw een jaar met restricties, met social distancing, met mondmaskers. Niettegenstaande de soms moeilijke omstandigheden slaagden we erin om de leeszalen in alle Rijksarchieven open te houden, heel het jaar door. Dat was mogelijk dankzij het voorafgaand reserveren van werkplekken en van stukken. Maar ook en vooral dankzij 258 flexibele personeelsleden, die ruim 15 km nieuwe archieven verwerkten (wat het totaal op 373 km beheerd archief brengt!), 513 inspectiebezoeken deden, 102 publicaties schreven en drukten, meer dan een half miljoen unieke bezoekers naar de zoekrobotten wisten te leiden, ... Jaarcijfers zijn voor elke organisatie cruciaal. Ze zorgen voor interne duidelijkheid, maar veruitwendigen daarnaast op transparante wijze hoe de organisatie het voorbije jaar zijn missie en taken vormgaf. Data helpen verantwoording af te leggen naar beheersorganen toe en kunnen ingezet worden om op het beleid te wegen. Op welke domeinen gaan we voor- of achteruit?
Het eindverslag van de parlementaire Commissie 'Congo. Koloniaal Verleden' wordt verwacht in de zomer van 2022. Tijd om een balans op te maken van de bijdrage van het Rijksarchief aan het commissiewerk sinds de oprichting van de Commissie in juli 2020.
Recent werden in het Rijksarchief Kortrijk de 15de-eeuwse indexen van de Kortrijkse weesboeken gedigitaliseerd. Ze vormen een toegang op meer dan 120.000 namen uit de periode 1403-1502, voornamelijk van overleden Kortrijkse poorters, hun (minderjarige) kinderen en hun voogden.
Acht maanden geleden ging het WOMENEXILE-project van start (Gendering Political Exile: Women’s political migrations to Belgium, 1918-1958). Ondertussen werd de databank al met zo’n 40.000 namen van naoorlogse vluchtelingen gespijsd. En meer goed nieuws: binnenkort zal iedereen die het wil deze databank online kunnen raadplegen.
De oorsprong van de Nationale Loterij gaat terug tot mei 1934, toen de Belgische regering de Koloniale Loterij oprichtte. De Nationale Loterij werd eind 1962 boven de doopvont gehouden. In 2019 werd 14 strekkende meter archief overgebracht naar het Algemeen Rijksarchief. Het archief werd geïnventariseerd en is raadpleegbaar in de leeszaal. Naast stukken over het administratief beheer bevat dit bestand meer dan 1.200 biljetten die door de Loterij werden uitgegeven tussen 1946 en 1990.
De dossiers inzake schoolinspecties in de Duitstalige Gemeenschap die tussen 1921 en 1988 werden opgesteld door de verschillende inspecteurs van de gesubsidieerde basisscholen zijn geïnventariseerd en raadpleegbaar in het Rijksarchief Eupen. Ze getuigen van de toestand van de schoolgebouwen, het dalende geboortecijfer in de Duitstalige Gemeenschap en de groeiende invloed van de zogenaamde actieve pedagogie in de jaren 1960.
Op 1 april 2019 bracht het laboratorium van de gerechtelijke politie van Luik (technische en wetenschappelijke politie) zijn fotocollectie – ongeveer 100.000 foto’s op glasplaat uit de periode 1923-1988 – over naar het Rijksarchief Luik. Drie jaar later is het Rijksarchief Luik gestart met de digitalisering ervan, met hulp van de vzw Celida en van Luc Stokart van de vzw Archives photographiques namuroises.
Op 8 mei 2022 is het 77 jaar geleden dat er een einde kwam aan de Tweede Wereldoorlog in Europa. Vanaf deze datum kunnen de Henegouwse dossiers over oorlogsschade aan particuliere eigendommen ten tijde van de Tweede Wereldoorlog worden geraadpleegd in het Rijksarchief Bergen.
In april 2022 deponeerde amateurfotograaf Christian Delwiche 56.000 digitale foto's bij de vzw Archives photographiques namuroises, die gehuisvest is in het Rijksarchief Namen. Een bestand met louter digitale foto's (van erfgoed en evenementen in de regio Namen) is een primeur voor de vzw Archives photographiques namuroises!
Om de cultuur van de Duitstalige Belgen tijdens de tweede helft van de 20ste eeuw te kunnen begrijpen, is het archief van het cultuuragentschap een must. Maak kennis met twee administraties die sinds de jaren 1960 het cultureel leven van de Duitstalige Gemeenschap mee vorm hebben gegeven.
In de loop der eeuwen gingen vele archieven die eigenlijk in het Rijksarchief thuishoren om de meest uiteenlopende redenen 'verloren'. Het Rijksarchief zet zich actief in om deze verloren gewaande publiekrechtelijke archieven maximaal op te sporen. Zo werden onlangs enkele loten middeleeuwse charters die door een veilinghuis te koop werden aangeboden, op vraag van het Rijksarchief uit de veiling gehaald en via de politie van Eigenbrakel gerecupereerd.
Tussen 1860 en 1875 werden in de provincie Namen met staatssubsidies ongeveer 360 kerken en pastorieën gebouwd, uitgebreid of gerestaureerd. Het archief over werken die tussen 1824 en 1944 werden uitgevoerd aan gebouwen voor de eredienst in de provincie Namen werd zopas geïnventariseerd. De inventaris telt 1.374 beschrijvingen en is online raadpleegbaar.
Toen iets meer dan twee jaar geleden de eerste lockdown zich aandiende, werd zoals in alle Rijksarchieven ook in het Rijkarchief Gent de omschakeling naar meer telewerk gemaakt. Als resultaat daarvan, konden grote stappen worden gezet in de zogenoemde “retroconversie”, het omzetten van de bestaande leeszaaltoegangen naar digitale en online doorzoekbare exemplaren. Met hulp van de afdeling DiVa konden op deze manier heel wat archiefinventarissen snel in de zoekrobot worden ingevoerd. Maar een aantal moeilijke gevallen (toegangen met veel kruisverwijzingen naar andere bestanden bijvoorbeeld) bleef voor hoofdbrekens zorgen. Voor twee van deze “lastigaards” werd de klus (integratie in de zoekrobot) recent evenwel geklaard!
Na een grondige renovatie en de bouw van een uitbreiding werd het vernieuwde Rijksarchief Aarlen op maandag 28 maart 2022 officieel ingehuldigd, in aanwezigheid van Mathieu Michel, staatssecretaris bevoegd voor de Regie der Gebouwen, en Katia Dewulf, adviseur van staatssecretaris Thomas Dermine, bevoegd voor Wetenschapsbeleid. Dankzij de werkzaamheden van de voorbije jaren werd de opslagcapaciteit verdubbeld. Ongeveer 800 meter van de archieven van de FOD Financiën en bijna 700 meter van de Luxemburgse dossiers over oorlogsschade aan particuliere eigendommen zijn intussen al overgebracht naar de (ver)nieuw(d)e archiefmagazijnen. Op zaterdag 2 april 2022 is het aan het publiek om een kijkje te gaan nemen achter de schermen van het Rijksarchief Aarlen!
Doorheen de Belgische migratiegeschiedenis duikt één constante op. Van begin jaren 1830 tot vandaag maken nieuwkomers het voorwerp uit van vreemdelingendossiers. Op ongeveer 170 jaar tijd vormt de overheid naar schatting 16 km papieren dossiers: de administratieve opvolging van een migrant of diens gezin in ons land. Vreemdelingendossiers, massaal bewaard in het Algemeen Rijksarchief, zijn stille getuigen van het verleden. In de web expo Vreemdelingenzaken. Migratie in het naoorlogse België (1944-1980) wordt die stilte doorbroken! De expo biedt 150 jaar migratiegeschiedenis in een notendop, waarbij zowel individuele migratieverhalen worden verteld als administratie, beleid en archiefbronnen worden toegelicht.
De archieven van de voormalige militaire rechtscolleges bevatten een schat aan informatie voor de studie van de collaboratie tijdens de Tweede Wereldoorlog en de naoorlogse repressie. Het Rijksarchief ontvangt van nabestaanden en onderzoekers jaarlijks honderden vragen om inzage in deze dossiers. Om hen in de toekomst nog beter te kunnen helpen, worden de oorspronkelijke archiefreeksen, die in de loop der jaren over de verschillende depots van het Rijksarchief verspreid zijn geraakt, opnieuw samengesteld. In een eerste fase zullen archieven vanuit ARA 2 naar de Rijksarchieven van Antwerpen, Hasselt en Leuven worden overgebracht. Later volgen nog transporten richting Gent en Brugge. En volgend jaar zijn de Rijksarchieven in Wallonië aan de beurt. We doen er alles aan om de archieven gedurende deze verhuisoperaties maximaal operationeel te houden, maar hou er rekening mee dat opzoekingen tijdelijk – voor de duur van de verhuisoperaties – meer tijd zullen vragen.
Wie zijn onze lezers? Wat gebeurt er in een selectieruimte? Hoe gaat het eraan toe in ons digitaliseringslabo en restauratieatelier? Welke grote archiefreeksen worden het meest geraadpleegd? Ontdek het in de (Franstalige) reportage die BX1 kwam draaien in het Algemeen Rijksarchief!
Op donderdag 10 maart 2022 besliste de Internationale Archiefraad (ICA), waarvan het Rijksarchief een van de stichtende leden is, om alle betrekkingen op te schorten met de vier Russische en Wit-Russische overheidsinstellingen die momenteel lid zijn van de ICA.
Het Rijksarchief zet steeds meer in op zijn online aanbod. Vrijwel alle inventarissen kan je intussen van thuis uit raadplegen, en in sommige gevallen ook scans van archiefstukken zelf. Maar hoe kiezen we wat we digitaal beschikbaar maken uit onze collecties van meer dan 350 strekkende km? In 2020 organiseerden we hierover een bevraging bij het publiek. De Brabantse volkstellingen uit de 17de en de 18de eeuw, bewaard in het Rijksarchief Brussel (Vorst), scoorden daarbij erg hoog. Benieuwd wie er in je dorp of stad woonde in die jaren? Of heb je misschien voorouders die er leefden? Neem een kijkje via onze zoekrobot!
Sinds kort zijn de vonnisboeken van de Raad van Brabant, die worden bewaard in het Rijksarchief Brussel (Vorst), integraal online raadpleegbaar via de zoekrobot van het Rijksarchief en dat kan zonder meer spectaculair worden genoemd. Het gaat om een doorlopende reeks van maar liefst 584 registers, goed voor 318.462 beelden. De historische waarde van deze vonnisboeken is onschatbaar. Ze geven inzicht in vele tienduizenden rechtszaken: van uit de hand gelopen burenruzies over een lap grond of een gemeenschappelijke huismuur, over familievetes inzake erfenissen, tot beroemde rechtszaken waarin opstandsleiders zoals Frans Anneessens ter dood werden veroordeeld.
Na de Tweede Wereldoorlog moesten duizenden ambtenaren zich verantwoorden over hun houding tijdens de Duitse bezetting. Bij nagenoeg alle overheidsbesturen werden commissies opgericht die deze administratieve zuivering moesten bewerkstelligen. In 2021 ontsloot het Algemeen Rijksarchief de dossiers over de epuratie bij de NMBS. Anno 2022 is dit ook voor de Regie van Telegrafie en Telefonie (RTT) gebeurd.
Het menselijk leed dat de Tweede Wereldoorlog met zich meebracht, kent vele gezichten. Dat bleek enkele weken geleden nog maar eens toen in de Koninklijke Musea voor Schone Kunsten in Brussel een schilderij van de muur werd gehaald dat tijdens de Tweede Wereldoorlog was geroofd. De restitutie van Corinths bloemenstilleven is niet alleen een schoolvoorbeeld van de waarde van archief voor rechtzoekende burgers en hun nabestaanden. De zaak benadrukt ook de rol van archiefinstellingen en archivarissen als geheugen van de maatschappij, een belangrijke component in de werking van een transparante en democratische samenleving.
Het Rijksarchief draagt het standpunt van het federaal Wetenschapsbeleid (Belspo) inzake de huidige situatie in Oekraïne mee uit. Alle federale wetenschappelijke instellingen willen collectief hun volwaardige en volledige solidariteit betuigen met de Oekraïense wetenschappelijke en culturele gemeenschap. Specifiek voor de archiefsector onderschrijft het Rijksarchief als stichtend lid de steunbetuiging van de International Council on Archives (ICA) aan de collega's uit de Oekraïense archiefsector.
Na de sluiting van het Museum voor Post en Telecommunicatie in Brussel vertrouwde De Post (intussen bpost) zijn archief toe aan het Algemeen Rijksarchief. Het laatste onderdeel van deze massa aan zeer verscheiden documenten is nu ook ontsloten voor onderzoek. Je vindt er onder andere honderden foto’s in terug die het Museum inzamelde over de geschiedenis en de activiteiten van de Post vanaf het begin van de 19de eeuw.
Brecht Deseure (KBR/ULB) realiseerde een bronnenuitgave waarin 22 vergeten grondwetsvoorstellen voor het eerst werden samengebracht. In deze lezing, op 9 maart 2022 om 17.30u in het Rijksarchief Leuven, belicht hij het ontstaan van de Belgische Grondwet vanuit het perspectief van de voorstellen die het niet haalden. De lezing is een co-organisatie van het Rijksarchief en het genootschap Standen en Landen.
Op 14 februari 2022 werd de symbolische kaap gerond van 10.000 volgers op de Franstalige Facebook-pagina van het Rijksarchief! Ook aan Nederlandstalige zijde volgen duizenden mensen het reilen en zeilen in het Rijksarchief: enorm motiverend voor iedereen die met hart en ziel mee aan de kar trekt. Dankjewel daarvoor!
- Nog geen volger van het Rijksarchief? Klik snel op "Vind ik leuk" op onze Facebook-pagina om op de hoogte te blijven van al het laatste nieuws uit het Rijksarchief!
- Wél al een volger van het Rijksarchief? Aarzel niet om ons via Facebook te laten weten naar welke informatie/berichten je op zoek bent!
In het kader van het BRAIN 2.0 NaPol-Intel-project wordt het archief van de Rijkswacht verder ontsloten. In het Algemeen Rijksarchief is nu ook het archief van de brigades raadpleegbaar, ingezameld door het voormalige Centrum voor Geschiedenis en Tradities van de Rijkswacht (CGTR).
De inventarisering van het archief van het provinciebestuur van Namen opent nieuwe onderzoeksmogelijkheden voor de geschiedenis van onderwijs en overheidsgebouwen. Het archief bevat talrijke dossiers over kleuter- en lagere scholen in de provincie. Van Achêne tot Yvoir, via Beauraing, Champion, Daussoulx, Éghezée, Flawinne of Gesves: allemaal locaties die aan bod komen in deze 32 strekkende meter archief, die zo ook een uiterst rijke bron vormt voor heemkundige studies. Je kan dit archief raadplegen in het Rijksarchief Namen.
Sinds 2013 hebben de archiefploegen van SATURN al ruim 30 kilometer archief van de FOD Financiën verwerkt. Wegens succes wordt de samenwerking tussen het Rijksarchief en de FOD Financiën voor de selectie, inventarisatie en overbrenging van de archieven verlengd tot 2025. Meer nog, omdat er veel extra werk op de plank ligt, wordt het aantal archiefploegen uitgebreid van drie naar vier: één in Vlaanderen, één in Wallonië en twee in Brussel.
Door de gezondheidscrisis en de krappe papiermarkt kampen we momenteel met abnormaal lange leveringstermijnen voor zuurvrije archiefomslagen en -dozen. We doen er alles aan om onze klanten zo snel mogelijk van dienst te zijn. Met onze excuses voor het ongemak.
Het bronnenmateriaal dat in het Rijksarchief bewaard wordt, bevat een schat aan informatie voor genealogisch en (lokaal) historisch onderzoek. Na het succes van een eerste lessenreeks over 19de-eeuws archief in 2018-2019 gaan we nu aan de slag met materiaal van vóór de Franse Revolutie. Daarbij komen heel wat documenten aan bod die al online beschikbaar zijn. Tijdens de workshops, georganiseerd door het Rijksarchief en Histories, geeft een medewerker van het Rijksarchief je telkens praktische informatie voor het gebruik van het bronnentype in kwestie. Hoe ontstonden de documenten en wat is de historische context waarmee je rekening moet houden? Welke informatie bevatten deze bronnen? Hoe moet je er historische kritiek op toepassen? Daarnaast krijg je ook voorbeelden van onderzoeksvragen en kan je het bronnenmateriaal zelf doornemen.
Decennialang verzamelde de Rijkswacht een massa informatie over kringen die als subversief werden bestempeld en over andere bedreigingen van de openbare orde. Het archief van de Hoofddirectie van de Operaties (HDO), de dienst die deze toezichtstaak coördineerde, weerspiegelt de bezorgdheden inzake openbare veiligheid tijdens de tweede helft van de 20ste eeuw. Dit archief werd geïnventariseerd in het kader van het BRAIN 2.0-project NaPol-Intel en is nu raadpleegbaar in de leeszaal van het Algemeen Rijksarchief. Het vormt een aanvulling op de archieven van het Rijksarchief die eind 2021 geïntegreerd werden in onze online zoekrobot.
Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd grote schade aangericht aan privébezittingen, waarvoor schadevergoeding kon worden aangevraagd. Het Rijksarchief bewaart honderdduizenden van dergelijke ‘oorlogsschadedossiers'. Die van de Directie Hasselt zijn nu ontsloten en online doorzoekbaar.
Op 22 november 2021 hebben de experten van de “Bijzondere Commissie belast met het onderzoek over Congo-Vrijstaat en het Belgisch koloniaal verleden” hun verslag voorgesteld aan de leden van de Bijzondere Kamercommissie en aan het publiek. Een belangrijk deel van dit rapport handelt over het vraagstuk rond de koloniale archieven en de toegang tot informatie. Er wordt ingegaan op enkele essentiële opdrachten van het Rijksarchief en op enkele lopende projecten binnen onze instelling.
Het fotoarchief van Casimir Zagourski, een baanbrekende fotograaf van Centraal-Afrikaanse volkeren en gebruiken, is aan het Rijksarchief Namen geschonken. De foto’s vormen een waardevolle getuigenis over het interbellum. Nu ook online raadpleegbaar!
Het Rijksarchief ondertekende op 26 oktober 2021 een samenwerkingsovereenkomst over het bestuurlijk-administratieve archiefbeheer van sommige lokale overheden met het Facilitair Bedrijf, dat optreedt in naam van de Vlaamse Gemeenschap en het Vlaamse Gewest. Lokale overheden worden dagelijks geconfronteerd met de complexiteit van de bevoegdheidsverdeling inzake archiefbeheer, vooral op het vlak van ondersteuning en selectie en vernietiging. Met deze samenwerkingsovereenkomst wordt het kader gevormd voor een verdere en meer geconcretiseerde bestuurlijk-administratieve samenwerking tussen het Rijksarchief en Het Facilitair Bedrijf.
Deze virtuele tentoonstelling wil een blik werpen op de stand van het onderzoek in het kader van het project “Resolutie-Metissen” en de voornaamste archiefbronnen tonen waarmee de onderzoekers aan de slag gaan. Zo wil het onderzoeksteam bijdragen tot een grotere bewustwording rond deze miskende geschiedenis en bovenal recht doen aan de erkenningsstrijd van de metissen en de individuele en collectieve acties die hieraan hebben bijgedragen.
De 1500 glasnegatieven van Studio Gilles, een fotografenfamilie die over verschillende generaties heen talrijke inwoners van Namen over de vloer had, vormen een archivalisch pareltje. De meestal anonieme portretten zijn nu gedigitaliseerd én sinds kort online raadpleegbaar.
In 2018 droeg de FOD Buitenlandse Zaken zijn Heraldisch Fonds over aan het Algemeen Rijksarchief: 60 meter overheidsarchief uit het ancien régime, razend interessant voor genealogen. Nu de index op dit fonds online staat, wordt het veel eenvoudiger om dit archief te raadplegen.
Op 5 oktober heeft het Rijksarchief meer dan 550 documenten die tussen 1980 en 2001 werden gestolen door een georganiseerde bende teruggegeven aan Frankrijk. Bij de stukken zit een brief van Lodewijk XIII uit 1628 over het beleg van La Rochelle. Spijtig genoeg hadden de daders vooraleer ze werden opgepakt reeds duizenden archiefstukken verkocht aan privépersonen. Heb je twijfels over de oorsprong van het archief dat je bewaart? Aarzel dan niet om ons te contacteren!
Het afgelopen jaar leek het onderwerp “migratiegeschiedenis” even ondergesneeuwd door de gezondheidscrisis, maar sinds enkele maanden is het terug van (nooit echt) weggeweest. Migranten zijn dan ook onlosmakelijk verbonden met de Belgische geschiedenis. Om de complexiteit van dit beladen thema goed te begrijpen, is een systematische analyse van het bronnenmateriaal onontbeerlijk.
Na de overstromingen in de provincie Luik waren onder meer de archieven van het Protestants Centrum van Nessonvaux geïmpacteerd door het water van de Vesder. De documenten werden overgebracht naar het Rijksarchief Luik en gedroogd door leden van de Protestantse Gemeenschap en vrijwilligers uit heel België van het Belgische Blauwe Schildcomité, bijgestaan door vrijwilligers van de Bouclier Bleu France.
De bronnengids voor de geschiedenis van de kolonisatie is een belangrijke stap voorwaarts in de identificatie en beschrijving van het archief over Congo-Vrijstaat, Belgisch Congo en Rwanda-Urundi. De Franstalige gids (meer dan 1500 beschrijvingen over bijna 2300 bladzijden!) is een soort GPS voor de koloniale archieven en stelt voor het eerst burgers en onderzoekers – van waar ook ter wereld – in staat om precies te achterhalen wie welke bronnen bewaart op het Belgisch grondgebied. Naast een gedrukte versie is het werk ook integraal online beschikbaar, dankzij financiering door Belspo.
Een groot deel van het archief van het Bestuur der Waterwegen van het ministerie van Openbare Werken lag lange tijd vergeten in een opslagplaats en was slechts bekend bij een handvol insiders. Dankzij tussenkomst van het Algemeen Rijksarchief en met financiële steun van het Waals Gewest werd beslist om daar verandering in te brengen. Ettelijke duizenden dossiers zijn nu voor iedereen ontsloten.
Hoewel de geschiedenis van de Rekenkamer al uitvoerig beschreven werd, kwam het personeel vooralsnog weinig in beeld. Deze studie, zowel repertorium als prosopografie, zet in primeur het hoger personeel, en met name de meesters, auditeurs en klerken van de 15de-eeuwse Rekenkamer in Brussel in de kijker, vanaf de oprichting van deze instelling in 1404 tot aan de dood van Filips de Schone in 1506.
Vanaf 1914 zou Ieper, een welvarend en rustig middeleeuws stadje, een belangrijke plaats worden voor (de herdenking van) de Eerste Wereldoorlog. Dit eerste BTNG-nummer van 2021 (dubbelnummer) is een volledig Engelstalige thematische verkenning van de verschillende facetten van een eeuw intens herdenkingsleven rond deze emblematische plaats met veelvoudige betekenissen.
Zeventig jaar geleden, op 16 juli 1951, deed koning Leopold III troonsafstand ten voordele van zijn zoon, prins Boudewijn. Het Journal de la Question royale van Jacques Pirenne, de secretaris van de koning, wordt bewaard in het Algemeen Rijksarchief en is sinds kort online raadpleegbaar.
Dit jaar is het 100 jaar geleden dat Belgische vrouwen aan het politieke leven mochten beginnen deelnemen. Om deze verjaardag te herdenken, heeft Bpost een postzegel uitgegeven over het vrouwenkiesrecht bij gemeenteraadsverkiezingen en meer bepaald over Marie Janson. Verkozen in Sint-Gillis na de gemeenteraadsverkiezingen van 24 april 1921 werd zij in november 1921 de eerste vrouwelijke gecoöpteerd senator. Het Cegesoma werkte mee aan de uitgifte van deze postzegel.
Het Rijksarchief Namen heeft onlangs een uitzonderlijk document teruggekregen dat in 2020 te koop werd aangeboden door een belangrijk veilinghuis in Parijs. Het gaat om een waardevol perkament van keizer Boudewijn II van Constantinopel, die ook graaf van Namen was. Het document uit 1240 draagt een Byzantijnse handtekening in vermiljoenrood en is gedateerd in Griekse letters.
Wat weten we over het dagelijks leven van de soldaten van keizer Napoleon Bonaparte? Over hun angst voor de strijd, hun lijden tijdens de veldtochten, de moeilijkheden die ze dagelijks ondervonden? De integrale transcriptie die de Koninklijke Commissie voor Geschiedenis heeft gemaakt van het dagboek van de veldtochten van wachtmeester Jean Gheerbrant van het 10e huzarenregiment biedt verheldering.
De Universiteit Antwerpen heeft haar collectie bedrijfsarchieven, bijeengebracht door het voormalige Centrum voor Bedrijfsgeschiedenis (CBG), aan het Rijksarchief geschonken. De meer dan 350 strekkende meter archief werd intussen overgebracht naar het Rijksarchief Beveren, dat zo zijn leidende positie als bewaarplaats van bedrijfsarchivalia in Vlaanderen versterkt.
De Duitse inval van mei 1940 ontwrichtte de voedselbevoorrading in België. De controle op de bevoorrading en rantsoenering werd in de zomer van 1941 toevertrouwd aan een Bestuur der Controlediensten. De inventaris van de archieven van dit bestuur, bewaard in het Algemeen Rijksarchief, rolde zopas van de persen: een must voor alle historici en heemkundigen die met de bezettingsperiode bezig zijn!
Het archief van de provinciearchitect en de dienst voor gebouwen van de provincie Namen, bewaard in het Rijksarchief Namen, bevat 32 strekkende meter dossiers en ruim 4.600 plannen van openbare gebouwen in Namen. De inventaris van dit archief is zopas verschenen. Binnenkort volgt een analytische inventaris van de plannen.
Het Belgische Bestuur der Luchtvaart werd opgericht in 1919. Bij zijn honderdste verjaardag bracht het zijn historisch archief over naar het Algemeen Rijksarchief. Duizenden dossiers zijn vandaag ontsloten voor onderzoek. Hét moment om weinig gekende episodes uit de Belgische burgerluchtvaart te beginnen reconstrueren.
Het archief van het Provinciaal Comité van Winterhulp voor de provincie Henegouwen (en van de lokale afdelingen) vormt een eersterangsbron voor het bestuderen van het dagelijks leven en de sociale omstandigheden van de bevolking van Henegouwen tijdens de Tweede Wereldoorlog. Nu dit archief geïnventariseerd is, liggen tal van onderzoeksmogelijkheden open.
Eén van de rijkste collecties van het Algemeen Rijksarchief geeft dankzij de publicatie van een nieuwe catalogus eindelijk al haar geheimen prijs! De keizerlijke oorkonden van Arnulf I en Otto I, respectievelijk van 7 februari 893 en van 22 november 949, behoren tot de oudste stukken van het Algemeen Rijksarchief.
De versoepeling van de raadpleegbaarheid van de registers van de burgerlijke stand (wet van 21 december 2018) is een goede zaak voor het genealogisch onderzoek. De termijn van 100 jaar werd teruggebracht naar 75 jaar voor huwelijksakten en 50 jaar voor overlijdensakten. De voorbije maanden was er nogal wat commotie over het uitblijven van een uitvoeringsbesluit in verband met (1) de afschriften en uittreksels van akten van de burgerlijke stand en (2) de raadpleging voor genealogische, historische of wetenschappelijke doeleinden. Nu dit langverwachte Koninklijk Besluit gepubliceerd is (B.S. 31/3/2021), blikken we vooruit op de implicaties ervan in de praktijk. Miljoenen akten van de burgerlijke stand uit de periode 1920-1970 online raadpleegbaar maken, zal tijd vragen.
Twee eeuwen lang was de rijkswachter een vertrouwde figuur in het maatschappelijk en politiek leven en in het medialandschap van het land. Maar de Rijkswacht heeft weinig gedaan om haar geschiedenis te vrijwaren. Tonnen archief werden helaas vernietigd, waaronder een groot aantal personeelsdossiers van rijkswachters. Het is pas vanaf de jaren 1980 dat die dossiers op een meer systematische wijze werden bewaard bij wat toen het Rijkswachtmuseum was. Met het oog op een duurzame bewaring op lange termijn vertrouwde de federale politie deze archieven vervolgens toe aan het Algemeen Rijksarchief. Via het BRAIN 2.0-onderzoeksproject NaPol-Intel, gewijd aan de geschiedenis van de Belgische politiediensten, kwam vanaf 2020 de ontsluiting van dit archief in een stroomversnelling terecht. De inventaris rolde zopas van de persen.
Het Rijksarchief blijft aandacht hebben voor de toestand van archieven bij lokale besturen. Vanuit het project Lokaal archief Wallonië, een product van deze bezorgdheid, werden de voorbije periode weer heel wat nieuwe hulpmiddelen gelanceerd: van een herziene selectielijst voor gemeentearchief tot tal van nieuwe inventarissen.
De spoorwegarchieven die in deze nieuwe inventaris beschreven staan, beslaan voornamelijk de 19de en een deel van de 20ste eeuw: de periode waarin de spoorwegen in België tot ontwikkeling kwamen en waarin de Belgische Staat privéconcessies op spoorlijnen terugkocht.
Het Rijksarchief te Brussel bewaart 215 strekkende meter archief van de Dijle-prefectuur (de latere provincie Brabant), tot voor kort slechts summier ontsloten. Volgens de grondwet van het jaar VIII (1799) vormden de prefecturen een essentiële schakel in de institutionele structuur van de Franse Republiek. Om deze onmisbare bron voor de geschiedenis van de Franse tijd beter te kunnen gebruiken, heeft François Antoine, archivaris bij het Rijksarchief te Brussel, een meer analytische inventaris opgesteld van de dossiers in verband met interne aangelegenheden.
Er bestaat nogal wat onduidelijkheid over de recente wetswijziging m.b.t. de raadpleging van de registers van de Burgerlijke Stand (wet van 21 december 2018). Er is een Koninklijk Besluit in voorbereiding dat uitvoering geeft aan de bepalingen in verband met (1) afschriften en uittreksels van akten van de burgerlijke stand (art. 29) en (2) de raadpleging voor genealogische, historische of wetenschappelijke doeleinden (art. 79). Het gaat zowel om de openbare als de niet-openbare akten. De FOD Justitie laat ons weten dat – in afwachting van dit KB – de huwelijksakten van 75 jaar oud en de overlijdensakten van 50 jaar oud kunnen geraadpleegd worden onder dezelfde voorwaarden als die voor de raadpleging van de akten ouder dan 100 jaar. Voor het Rijksarchief verandert er in de praktijk momenteel niets.
Heel wat plattegronden uit het archief van de kadastercontrole van Bergen, in 2011 overgebracht naar het Rijksarchief te Bergen, werden nog niet opgenomen in de inventaris van dit archief die in 2013 verscheen. Ze moesten eerst stuk voor stuk in detail worden beschreven. Dankzij vrijwilligster Arlette Dendal is dit titanenwerk intussen gebeurd en zijn nu ook deze plannen raadpleegbaar.
In 1945 werd een statuut van gewapend weerstander ingesteld om eer te betuigen aan wie de wapens had opgenomen tegen de bezetter. Vanaf 1946 werden deze dossiers beheerd door de diensten van het ministerie van Defensie. 75 jaar einde van de Tweede Wereldoorlog vormde een mooie aanleiding om ze over te brengen naar het Algemeen Rijksarchief. Daar zijn ze intussen raadpleegbaar in de leeszaal.
In 2019 verhuisde een belangrijk deel van de collectie van de Dienst Archief Oorlogsslachtoffers, meer bepaald de archiefreeks ‘Statuut Politieke Gevangene’. Door die verhuis waren deze dossiers een tijdlang niet raadpleegbaar. Medewerkers van het Rijksarchief controleerden ondertussen het volledige bestand, maakten de dossiers stofvrij en verpakten ze in zuurvrije dozen. Vandaag is de hele operatie afgerond en staat alles weer ter beschikking van het publiek.
Het archief van de Orde der Geneesheren en van de Orde der Apothekers, die tijdens de Tweede Wereldoorlog werden opgericht, is dankzij twee nieuwe inventarissen raadpleegbaar in de leeszaal van het Algemeen Rijksarchief: fantastisch nieuws voor wie onderzoek wil doen naar de geschiedenis van deze beide beroepsgroepen tijdens de Duitse bezetting.
Sinds 1831 wordt aan Belgische politici van wie de loopbaan een stempel heeft gedrukt op de geschiedenis van ons land de titel van “minister van Staat” verleend. Het Algemeen Rijksarchief bewaart het archief van een dertigtal ministers van Staat, waaronder Charles Rogier, Frans Schollaert, Henri Jaspar, Pierre Harmel en Wilfried Martens. Recent is aan dit rijtje het archief van Marc-Antoine Pierson toegevoegd.
Na de publicatie enkele jaren geleden van de inventaris van het archief van de abdij van Orval zijn nu ook 9 volumes met cartularia van de abdij online raadpleegbaar.
Wie is in welke vestiging van het Rijksarchief gespecialiseerd in welke historische periode? Bij wie kan ik terecht voor advies over archiefbeheer? Welke wetenschapper is aan welk project verbonden? …
Sinds kort kan je het opzoeken via de Who’s Who op onze website!
Sinds de inwerkingtreding van de Algemene Verordening Gegevensbescherming krijgt het Rijksarchief veel vragen over de bewaring en overbrenging van archief met persoonsgegevens. In sommige organisaties wordt via de functionaris voor gegevensbescherming (DPO) geadviseerd om alle persoonsgegevens te vernietigen van zodra hun administratief nut verstreken is, ook in (digitale) documenten die volgens de selectielijst moeten worden bewaard en overgebracht naar het Rijksarchief. Want de Europese AVG zou de Belgische Archiefwet overrulen. Klopt dat?
“Ik ben opgeklommen in mijn stamboom tot ca. 1600, en dus tot de oudste parochieregisters. Is het mogelijk om oudere gegevens te vinden, en zo ja: hoe?”
Zopas is de inventaris verschenen van het archief van het Ministerie van Verkeerswezen met betrekking tot stads- en streekvervoer, bewaard in het Algemeen Rijksarchief. Het archief dekt de periode 1842-2003, heeft een omvang van 228 strekkende meter en telt 6.519 inventarisnummers. Wie interesse heeft voor de geschiedenis van trams en bussen in België, weet waar hij of zij voortaan kan aankloppen!
Het Rijksarchief biedt via zijn online zoekrobotten gratis toegang tot miljoenen gedigitaliseerde archiefdocumenten: een rijk aanbod aan genealogische bronnen, maar ook archieven over de Eerste Wereldoorlog, 38.000 zegelafgietsels, historische kadasterplannen, … Even belangrijk is het om goed te beseffen wat nog niet online beschikbaar is. Wie enkel online zoekt in de meer dan 330 km archief die het Rijksarchief bewaart, mist een groot deel van de koek.
Notarisakten worden niet louter opgevraagd als bewijsstuk. Genealogen kunnen via onder meer notarisakten hun stamboom uitbouwen tot een familiegeschiedenis met een rijke historische context. Lees meer over de raadplegingsvoorwaarden en de onderzoeksmogelijkheden van notariaatsarchief.
Op 8 september 2017 zette de Ministerraad het licht op groen voor de overheveling, op 1 januari 2018, van de opdrachten van Directie-generaal (DG) Oorlogsslachtoffers naar de Federale Pensioendienst en naar het Algemeen Rijksarchief. De toekenning van rechten is de bevoegdheid geworden van de Federale Pensioendienst; en het luik ‘Archieven en documentatie’ valt voortaan onder de verantwoordelijkheid van het Algemeen Rijksarchief, onder de nieuwe naam Dienst Archief Oorlogsslachtoffers. Het Rijksarchief is verheugd dat door de integratie van deze archiefdienst de Belgische archieven over beide wereldoorlogen verder bijeen worden gebracht en kijkt alvast uit naar de samenwerking met de nieuwe collega’s! Lees meer over de Dienst Archief Oorlogsslachtoffers.
U bent nieuwsgierig naar de geschiedenis van uw huis of van ander privévastgoed? In september 2016 verscheen een boek van Laurence Druez, werkleidster bij het Rijksarchief te Luik, dat onderzoekers die de geschiedenis van een woning willen achterhalen wegwijs maakt in de talloze bronnen die in dit verband worden bewaard, onder meer bij het Rijksarchief.
Klik hier om een gift te doen.
