Reserveer hier jouw plaats:
- in de leeszaal van het Algemeen Rijksarchief via een online reservatieformulier
- in een andere vestiging van het Rijksarchief via e-mail
Alle leeszalen van het Rijksarchief zijn gesloten op donderdag 26 en vrijdag 27 mei 2022.
Vele bouwkundige, landschappelijke en archeologische erfgoedrelicten in Vlaams-Brabant getuigen van de impact van de norbertijnse beweging sinds de 12de eeuw. Tijdens deze studiedag belichten experten de diversiteit aan onroerend erfgoed dat getuigt van de spirituele, pastorale en economische activiteiten van premonstratenzers.
Het eindverslag van de parlementaire Commissie 'Congo. Koloniaal Verleden' wordt verwacht in de zomer van 2022. Tijd om een balans op te maken van de bijdrage van het Rijksarchief aan het commissiewerk sinds de oprichting van de Commissie in juli 2020.
Recent werden in het Rijksarchief Kortrijk de 15de-eeuwse indexen van de Kortrijkse weesboeken gedigitaliseerd. Ze vormen een toegang op meer dan 120.000 namen uit de periode 1403-1502, voornamelijk van overleden Kortrijkse poorters, hun (minderjarige) kinderen en hun voogden.
Acht maanden geleden ging het WOMENEXILE-project van start (Gendering Political Exile: Women’s political migrations to Belgium, 1918-1958). Ondertussen werd de databank al met zo’n 40.000 namen van naoorlogse vluchtelingen gespijsd. En meer goed nieuws: binnenkort zal iedereen die het wil deze databank online kunnen raadplegen.
Het Rijksarchief Luik houdt na een noodgedwongen pauze om de welgekende reden opnieuw opendeurdagen tijdens het Pinksterweekend (zondag- en maandagnamiddag 5 en 6 juni). Ben je heemkundige, genealoog, onderzoeker, of gewoon nieuwsgierig? Kom een kijkje nemen achter de schermen van een Rijksarchief!
De oorsprong van de Nationale Loterij gaat terug tot mei 1934, toen de Belgische regering de Koloniale Loterij oprichtte. De Nationale Loterij werd eind 1962 boven de doopvont gehouden. In 2019 werd 14 strekkende meter archief overgebracht naar het Algemeen Rijksarchief. Het archief werd geïnventariseerd en is raadpleegbaar in de leeszaal. Naast stukken over het administratief beheer bevat dit bestand meer dan 1.200 biljetten die door de Loterij werden uitgegeven tussen 1946 en 1990.
Tien jaar geleden verscheen in het tijdschrift van het Brussels Museum voor Arbeid en Industrie een artikel over gezondheidsproblemen veroorzaakt door verontreinigende stoffen die de luchtwegen aantasten. In 2022 is dit meer dan ooit actueel. Het onderwerp zal op zaterdag 4 juni tijdens een studiedag in het Rijksarchief Luik onder de loep worden genomen. Archiefstukken maken het immers mogelijk om vervuiling en industrierampen uit het verleden te bestuderen en zo bij te dragen tot de sanering van ons grondgebied.
We zijn op zoek naar een Franstalige archiefassistent (m/v/x) voor het project Resolutie-Metissen dat de segregatie onderzoekt waarvan de metissen uit de periode van de Belgische kolonisatie in Afrika het slachtoffer zijn geweest. Het gaat om een (verlengbaar) contract van 18 maanden in het kader van een startbaanovereenkomst (< 26 jaar). Plaats van tewerkstelling is het Algemeen Rijksarchief 2 - depot Joseph Cuvelier. Interesse? Solliciteer vóór 24 mei 2022.
Hou je van geschiedenis of ben je als student of stamboomonderzoeker een kei in het ontcijferen van oude handschriften? Dan hebben we goed nieuws! Op zaterdag 1 oktober 2022 vindt de eerste Vlaams-Nederlandse paleografiewedstrijd plaats in Utrecht, dat in 2022 900 jaar stadsrechten viert. Vanaf maandag 16 mei start de online preselectie. Word jij de beste paleograaf van Vlaanderen en Nederland?
Het netwerkproject Euroseal heeft een tweeledige ambitie: het opzetten en versterken van een netwerk van onderzoekers in sigillografie en, vooral, de realisatie van een online platform dat toegang geeft tot sigillografische bronnen uit verschillende landen. Het afsluitend colloquium van Euroseal moest al enkele keren uitgesteld worden omwille van de Covid-pandemie, maar eindelijk is het dan toch zover: afspraak op 19 en 20 mei 2022 in het Algemeen Rijksarchief in Brussel!
Op 12 mei 2022 werden sommige onderdelen van de binnenruimte van de voormalige klokkengieterij van Tellin erkend als “Uitzonderlijk Waals Erfgoed”. Het archief van de gieterij, dat wordt bewaard in het Rijksarchief Aarlen, getuigt van dit belangrijk klokkenerfgoed. Tot op vandaag luidt ergens in België dagelijks een klok die werd geproduceerd in de Ardennen.
De dossiers inzake schoolinspecties in de Duitstalige Gemeenschap die tussen 1921 en 1988 werden opgesteld door de verschillende inspecteurs van de gesubsidieerde basisscholen zijn geïnventariseerd en raadpleegbaar in het Rijksarchief Eupen. Ze getuigen van de toestand van de schoolgebouwen, het dalende geboortecijfer in de Duitstalige Gemeenschap en de groeiende invloed van de zogenaamde actieve pedagogie in de jaren 1960.
Op 1 april 2019 bracht het laboratorium van de gerechtelijke politie van Luik (technische en wetenschappelijke politie) zijn fotocollectie – ongeveer 100.000 foto’s op glasplaat uit de periode 1923-1988 – over naar het Rijksarchief Luik. Drie jaar later is het Rijksarchief Luik gestart met de digitalisering ervan, met hulp van de vzw Celida en van Luc Stokart van de vzw Archives photographiques namuroises.
Op 8 mei 2022 is het 77 jaar geleden dat er een einde kwam aan de Tweede Wereldoorlog in Europa. Vanaf deze datum kunnen de Henegouwse dossiers over oorlogsschade aan particuliere eigendommen ten tijde van de Tweede Wereldoorlog worden geraadpleegd in het Rijksarchief Bergen.
In april 2022 deponeerde amateurfotograaf Christian Delwiche 56.000 digitale foto's bij de vzw Archives photographiques namuroises, die gehuisvest is in het Rijksarchief Namen. Een bestand met louter digitale foto's (van erfgoed en evenementen in de regio Namen) is een primeur voor de vzw Archives photographiques namuroises!
Om de cultuur van de Duitstalige Belgen tijdens de tweede helft van de 20ste eeuw te kunnen begrijpen, is het archief van het cultuuragentschap een must. Maak kennis met twee administraties die sinds de jaren 1960 het cultureel leven van de Duitstalige Gemeenschap mee vorm hebben gegeven.
In de loop der eeuwen gingen vele archieven die eigenlijk in het Rijksarchief thuishoren om de meest uiteenlopende redenen 'verloren'. Het Rijksarchief zet zich actief in om deze verloren gewaande publiekrechtelijke archieven maximaal op te sporen. Zo werden onlangs enkele loten middeleeuwse charters die door een veilinghuis te koop werden aangeboden, op vraag van het Rijksarchief uit de veiling gehaald en via de politie van Eigenbrakel gerecupereerd.
Tussen 1860 en 1875 werden in de provincie Namen met staatssubsidies ongeveer 360 kerken en pastorieën gebouwd, uitgebreid of gerestaureerd. Het archief over werken die tussen 1824 en 1944 werden uitgevoerd aan gebouwen voor de eredienst in de provincie Namen werd zopas geïnventariseerd. De inventaris telt 1.374 beschrijvingen en is online raadpleegbaar.
Toen iets meer dan twee jaar geleden de eerste lockdown zich aandiende, werd zoals in alle Rijksarchieven ook in het Rijkarchief Gent de omschakeling naar meer telewerk gemaakt. Als resultaat daarvan, konden grote stappen worden gezet in de zogenoemde “retroconversie”, het omzetten van de bestaande leeszaaltoegangen naar digitale en online doorzoekbare exemplaren. Met hulp van de afdeling DiVa konden op deze manier heel wat archiefinventarissen snel in de zoekrobot worden ingevoerd. Maar een aantal moeilijke gevallen (toegangen met veel kruisverwijzingen naar andere bestanden bijvoorbeeld) bleef voor hoofdbrekens zorgen. Voor twee van deze “lastigaards” werd de klus (integratie in de zoekrobot) recent evenwel geklaard!
Na een grondige renovatie en de bouw van een uitbreiding werd het vernieuwde Rijksarchief Aarlen op maandag 28 maart 2022 officieel ingehuldigd, in aanwezigheid van Mathieu Michel, staatssecretaris bevoegd voor de Regie der Gebouwen, en Katia Dewulf, adviseur van staatssecretaris Thomas Dermine, bevoegd voor Wetenschapsbeleid. Dankzij de werkzaamheden van de voorbije jaren werd de opslagcapaciteit verdubbeld. Ongeveer 800 meter van de archieven van de FOD Financiën en bijna 700 meter van de Luxemburgse dossiers over oorlogsschade aan particuliere eigendommen zijn intussen al overgebracht naar de (ver)nieuw(d)e archiefmagazijnen. Op zaterdag 2 april 2022 is het aan het publiek om een kijkje te gaan nemen achter de schermen van het Rijksarchief Aarlen!
Doorheen de Belgische migratiegeschiedenis duikt één constante op. Van begin jaren 1830 tot vandaag maken nieuwkomers het voorwerp uit van vreemdelingendossiers. Op ongeveer 170 jaar tijd vormt de overheid naar schatting 16 km papieren dossiers: de administratieve opvolging van een migrant of diens gezin in ons land. Vreemdelingendossiers, massaal bewaard in het Algemeen Rijksarchief, zijn stille getuigen van het verleden. In de web expo Vreemdelingenzaken. Migratie in het naoorlogse België (1944-1980) wordt die stilte doorbroken! De expo biedt 150 jaar migratiegeschiedenis in een notendop, waarbij zowel individuele migratieverhalen worden verteld als administratie, beleid en archiefbronnen worden toegelicht.
Op 10 maart 2022 bracht staatssecretaris voor Wetenschapsbeleid Thomas Dermine een bezoek aan het Rijksarchief Luik, waar hij kennis maakte met 1160 (!) jaar Luikse en Waalse geschiedenis. Het Rijksarchief Luik huisvest het oudste bewaarde archiefstuk uit Wallonië: de schenkingsakte van Lotharius II aan de abdij van Stavelot in 862. Thomas Dermine keek ook het zeer imposante cartularium van de collegiale kerk Sainte-Croix van Luik in, dat 16 kilo weegt! Het Rijksarchief Luik lichtte tijdens het bezoek tot slot de reddingsacties en interventies toe die het na de overstromingen van afgelopen zomer coördineerde.
Ontdek van 18 maart tot 17 juni 2022 de dubbeltentoonstelling "La Meuse, les hommes" en "Les hommes, la Meuse" in het Rijksarchief Namen. De Maas onthult vele geheimen: van haar langzame vorming in het geologische tijdperk tot haar domesticatie door de mens.
De archieven van de voormalige militaire rechtscolleges bevatten een schat aan informatie voor de studie van de collaboratie tijdens de Tweede Wereldoorlog en de naoorlogse repressie. Het Rijksarchief ontvangt van nabestaanden en onderzoekers jaarlijks honderden vragen om inzage in deze dossiers. Om hen in de toekomst nog beter te kunnen helpen, worden de oorspronkelijke archiefreeksen, die in de loop der jaren over de verschillende depots van het Rijksarchief verspreid zijn geraakt, opnieuw samengesteld. In een eerste fase zullen archieven vanuit ARA 2 naar de Rijksarchieven van Antwerpen, Hasselt en Leuven worden overgebracht. Later volgen nog transporten richting Gent en Brugge. En volgend jaar zijn de Rijksarchieven in Wallonië aan de beurt. We doen er alles aan om de archieven gedurende deze verhuisoperaties maximaal operationeel te houden, maar hou er rekening mee dat opzoekingen tijdelijk – voor de duur van de verhuisoperaties – meer tijd zullen vragen.
Wie zijn onze lezers? Wat gebeurt er in een selectieruimte? Hoe gaat het eraan toe in ons digitaliseringslabo en restauratieatelier? Welke grote archiefreeksen worden het meest geraadpleegd? Ontdek het in de (Franstalige) reportage die BX1 kwam draaien in het Algemeen Rijksarchief!
De meeste gezondheidsmaatregelen werden opgeheven:
- De leeszaal van het Algemeen Rijksarchief is toegankelijk met of zonder afspraak. Een afspraak moet gemaakt worden via het online reservatieformulier.
- De leeszaal van het CegeSoma is enkel toegankelijk na afspraak via dit online formulier.
- De leeszalen van de andere vestigingen van het Rijksarchief zijn enkel toegankelijk op afspraak, via e-mail en minstens twee werkdagen op voorhand. Je vindt de contactgegevens van onze vestigingen hier.
- In het Rijksarchief moet geen mondmasker meer worden gedragen.
- Blijf op de hoogte via de Facebookpagina van het Rijksarchief.
- Heb je een vraag, maar weet je niet welke dienst of vestiging je moet contacteren? Gebruik ons contactformulier.
Op donderdag 10 maart 2022 besliste de Internationale Archiefraad (ICA), waarvan het Rijksarchief een van de stichtende leden is, om alle betrekkingen op te schorten met de vier Russische en Wit-Russische overheidsinstellingen die momenteel lid zijn van de ICA.
Het Rijksarchief zet steeds meer in op zijn online aanbod. Vrijwel alle inventarissen kan je intussen van thuis uit raadplegen, en in sommige gevallen ook scans van archiefstukken zelf. Maar hoe kiezen we wat we digitaal beschikbaar maken uit onze collecties van meer dan 350 strekkende km? In 2020 organiseerden we hierover een bevraging bij het publiek. De Brabantse volkstellingen uit de 17de en de 18de eeuw, bewaard in het Rijksarchief Brussel (Vorst), scoorden daarbij erg hoog. Benieuwd wie er in je dorp of stad woonde in die jaren? Of heb je misschien voorouders die er leefden? Neem een kijkje via onze zoekrobot!
Sinds kort zijn de vonnisboeken van de Raad van Brabant, die worden bewaard in het Rijksarchief Brussel (Vorst), integraal online raadpleegbaar via de zoekrobot van het Rijksarchief en dat kan zonder meer spectaculair worden genoemd. Het gaat om een doorlopende reeks van maar liefst 584 registers, goed voor 318.462 beelden. De historische waarde van deze vonnisboeken is onschatbaar. Ze geven inzicht in vele tienduizenden rechtszaken: van uit de hand gelopen burenruzies over een lap grond of een gemeenschappelijke huismuur, over familievetes inzake erfenissen, tot beroemde rechtszaken waarin opstandsleiders zoals Frans Anneessens ter dood werden veroordeeld.
Na de Tweede Wereldoorlog moesten duizenden ambtenaren zich verantwoorden over hun houding tijdens de Duitse bezetting. Bij nagenoeg alle overheidsbesturen werden commissies opgericht die deze administratieve zuivering moesten bewerkstelligen. In 2021 ontsloot het Algemeen Rijksarchief de dossiers over de epuratie bij de NMBS. Anno 2022 is dit ook voor de Regie van Telegrafie en Telefonie (RTT) gebeurd.
Het menselijk leed dat de Tweede Wereldoorlog met zich meebracht, kent vele gezichten. Dat bleek enkele weken geleden nog maar eens toen in de Koninklijke Musea voor Schone Kunsten in Brussel een schilderij van de muur werd gehaald dat tijdens de Tweede Wereldoorlog was geroofd. De restitutie van Corinths bloemenstilleven is niet alleen een schoolvoorbeeld van de waarde van archief voor rechtzoekende burgers en hun nabestaanden. De zaak benadrukt ook de rol van archiefinstellingen en archivarissen als geheugen van de maatschappij, een belangrijke component in de werking van een transparante en democratische samenleving.
Het Rijksarchief draagt het standpunt van het federaal Wetenschapsbeleid (Belspo) inzake de huidige situatie in Oekraïne mee uit. Alle federale wetenschappelijke instellingen willen collectief hun volwaardige en volledige solidariteit betuigen met de Oekraïense wetenschappelijke en culturele gemeenschap. Specifiek voor de archiefsector onderschrijft het Rijksarchief als stichtend lid de steunbetuiging van de International Council on Archives (ICA) aan de collega's uit de Oekraïense archiefsector.
Na de sluiting van het Museum voor Post en Telecommunicatie in Brussel vertrouwde De Post (intussen bpost) zijn archief toe aan het Algemeen Rijksarchief. Het laatste onderdeel van deze massa aan zeer verscheiden documenten is nu ook ontsloten voor onderzoek. Je vindt er onder andere honderden foto’s in terug die het Museum inzamelde over de geschiedenis en de activiteiten van de Post vanaf het begin van de 19de eeuw.
Brecht Deseure (KBR/ULB) realiseerde een bronnenuitgave waarin 22 vergeten grondwetsvoorstellen voor het eerst werden samengebracht. In deze lezing, op 9 maart 2022 om 17.30u in het Rijksarchief Leuven, belicht hij het ontstaan van de Belgische Grondwet vanuit het perspectief van de voorstellen die het niet haalden. De lezing is een co-organisatie van het Rijksarchief en het genootschap Standen en Landen.
Op 14 februari 2022 werd de symbolische kaap gerond van 10.000 volgers op de Franstalige Facebook-pagina van het Rijksarchief! Ook aan Nederlandstalige zijde volgen duizenden mensen het reilen en zeilen in het Rijksarchief: enorm motiverend voor iedereen die met hart en ziel mee aan de kar trekt. Dankjewel daarvoor!
- Nog geen volger van het Rijksarchief? Klik snel op "Vind ik leuk" op onze Facebook-pagina om op de hoogte te blijven van al het laatste nieuws uit het Rijksarchief!
- Wél al een volger van het Rijksarchief? Aarzel niet om ons via Facebook te laten weten naar welke informatie/berichten je op zoek bent!
In het kader van het BRAIN 2.0 NaPol-Intel-project wordt het archief van de Rijkswacht verder ontsloten. In het Algemeen Rijksarchief is nu ook het archief van de brigades raadpleegbaar, ingezameld door het voormalige Centrum voor Geschiedenis en Tradities van de Rijkswacht (CGTR).
De inventarisering van het archief van het provinciebestuur van Namen opent nieuwe onderzoeksmogelijkheden voor de geschiedenis van onderwijs en overheidsgebouwen. Het archief bevat talrijke dossiers over kleuter- en lagere scholen in de provincie. Van Achêne tot Yvoir, via Beauraing, Champion, Daussoulx, Éghezée, Flawinne of Gesves: allemaal locaties die aan bod komen in deze 32 strekkende meter archief, die zo ook een uiterst rijke bron vormt voor heemkundige studies. Je kan dit archief raadplegen in het Rijksarchief Namen.
Sinds 2013 hebben de archiefploegen van SATURN al ruim 30 kilometer archief van de FOD Financiën verwerkt. Wegens succes wordt de samenwerking tussen het Rijksarchief en de FOD Financiën voor de selectie, inventarisatie en overbrenging van de archieven verlengd tot 2025. Meer nog, omdat er veel extra werk op de plank ligt, wordt het aantal archiefploegen uitgebreid van drie naar vier: één in Vlaanderen, één in Wallonië en twee in Brussel.
Het project Lokaal Archief Wallonië zag het licht in 2010, maar blijft crescendo gaan qua productiviteit. Intussen telt dit project ruim 100 (!) partners. “Ambulante” archivarissen helpen archiefvormers bij archiefselectie, voorzien opleidingen, geven advies inzake documentbeheer, ...
Door de gezondheidscrisis en de krappe papiermarkt kampen we momenteel met abnormaal lange leveringstermijnen voor zuurvrije archiefomslagen en -dozen. We doen er alles aan om onze klanten zo snel mogelijk van dienst te zijn. Met onze excuses voor het ongemak.
Het bronnenmateriaal dat in het Rijksarchief bewaard wordt, bevat een schat aan informatie voor genealogisch en (lokaal) historisch onderzoek. Na het succes van een eerste lessenreeks over 19de-eeuws archief in 2018-2019 gaan we nu aan de slag met materiaal van vóór de Franse Revolutie. Daarbij komen heel wat documenten aan bod die al online beschikbaar zijn. Tijdens de workshops, georganiseerd door het Rijksarchief en Histories, geeft een medewerker van het Rijksarchief je telkens praktische informatie voor het gebruik van het bronnentype in kwestie. Hoe ontstonden de documenten en wat is de historische context waarmee je rekening moet houden? Welke informatie bevatten deze bronnen? Hoe moet je er historische kritiek op toepassen? Daarnaast krijg je ook voorbeelden van onderzoeksvragen en kan je het bronnenmateriaal zelf doornemen.
Decennialang verzamelde de Rijkswacht een massa informatie over kringen die als subversief werden bestempeld en over andere bedreigingen van de openbare orde. Het archief van de Hoofddirectie van de Operaties (HDO), de dienst die deze toezichtstaak coördineerde, weerspiegelt de bezorgdheden inzake openbare veiligheid tijdens de tweede helft van de 20ste eeuw. Dit archief werd geïnventariseerd in het kader van het BRAIN 2.0-project NaPol-Intel en is nu raadpleegbaar in de leeszaal van het Algemeen Rijksarchief. Het vormt een aanvulling op de archieven van het Rijksarchief die eind 2021 geïntegreerd werden in onze online zoekrobot.
Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd grote schade aangericht aan privébezittingen, waarvoor schadevergoeding kon worden aangevraagd. Het Rijksarchief bewaart honderdduizenden van dergelijke ‘oorlogsschadedossiers'. Die van de Directie Hasselt zijn nu ontsloten en online doorzoekbaar.
Op 22 november 2021 hebben de experten van de “Bijzondere Commissie belast met het onderzoek over Congo-Vrijstaat en het Belgisch koloniaal verleden” hun verslag voorgesteld aan de leden van de Bijzondere Kamercommissie en aan het publiek. Een belangrijk deel van dit rapport handelt over het vraagstuk rond de koloniale archieven en de toegang tot informatie. Er wordt ingegaan op enkele essentiële opdrachten van het Rijksarchief en op enkele lopende projecten binnen onze instelling.
De Algemene Rijkspolitie (ARP), in de jaren 1930 opgericht als een bescheiden studiedienst van het ministerie van Binnenlandse Zaken, kreeg tijdens WO II een bijzondere taak. Ze werd het zenuwcentrum van de Belgische politiediensten en verzamelde vier jaar lang de meest diverse inlichtingen over de veiligheidssituatie in de steden en dorpen van het land. De 12.000 processen-verbaal van de ARP die worden bewaard in het Algemeen Rijksarchief kunnen vanaf nu online worden geraadpleegd.
Tijdens de zomer van 2021 vertrouwde het Koninklijk Meteorologisch Instituut (KMI) meerdere reeksen meteorologische waarnemingen en voorspellingen toe aan het Algemeen Rijksarchief. De oudste documenten gaan terug tot 1877. Bij het afsluiten van de COP-26-vergadering in Glasgow werd nog maar eens duidelijk hoe belangrijk het is dat de geschiedenis van het klimaat wordt onderzocht. Door archief over het klimaat te bewaren, wordt de weg geëffend voor een beter inzicht in toekomstige klimatologische evoluties.
Het fotoarchief van Casimir Zagourski, een baanbrekende fotograaf van Centraal-Afrikaanse volkeren en gebruiken, is aan het Rijksarchief Namen geschonken. De foto’s vormen een waardevolle getuigenis over het interbellum. Nu ook online raadpleegbaar!
Het Rijksarchief ondertekende op 26 oktober 2021 een samenwerkingsovereenkomst over het bestuurlijk-administratieve archiefbeheer van sommige lokale overheden met het Facilitair Bedrijf, dat optreedt in naam van de Vlaamse Gemeenschap en het Vlaamse Gewest. Lokale overheden worden dagelijks geconfronteerd met de complexiteit van de bevoegdheidsverdeling inzake archiefbeheer, vooral op het vlak van ondersteuning en selectie en vernietiging. Met deze samenwerkingsovereenkomst wordt het kader gevormd voor een verdere en meer geconcretiseerde bestuurlijk-administratieve samenwerking tussen het Rijksarchief en Het Facilitair Bedrijf.
Deze virtuele tentoonstelling wil een blik werpen op de stand van het onderzoek in het kader van het project “Resolutie-Metissen” en de voornaamste archiefbronnen tonen waarmee de onderzoekers aan de slag gaan. Zo wil het onderzoeksteam bijdragen tot een grotere bewustwording rond deze miskende geschiedenis en bovenal recht doen aan de erkenningsstrijd van de metissen en de individuele en collectieve acties die hieraan hebben bijgedragen.
De 1500 glasnegatieven van Studio Gilles, een fotografenfamilie die over verschillende generaties heen talrijke inwoners van Namen over de vloer had, vormen een archivalisch pareltje. De meestal anonieme portretten zijn nu gedigitaliseerd én sinds kort online raadpleegbaar.
De onuitgegeven kroniek van de bedel van de Sint-Germanuskapittelkerk van Bergen en de kronieken van de kloosters van de annuntiaten, de karmelietessen en de visitandinnen dompelen je als lezer onder in gebeurtenissen die Bergen hebben getekend in de 17de en 18de eeuw. De manuscripten werden getranscribeerd en van context voorzien in een boek dat op 1 december 2021 van de persen zal rollen.
Afgelopen zomer werden in het Algemeen Rijksarchief in het kader van het BRAIN 2.0-onderzoeksproject NaPol-Intel 30.000 scans gemaakt van het archief van de Belgische Rijkswacht. Dit uitzonderlijk archiefbestand werpt nieuw licht op de geschiedenis van België in de jaren 1950-1970 en op 30 jaar politieke en militante acties. Ontdek wat de Belgische samenleving in het verleden verontrust heeft!
In oktober 2020 werd gestart met een gegevensarchief voor de sociale wetenschappen en digital humanities, SODHA genaamd. Naar aanleiding van de eerste verjaardag van het platform werden de gegevens uit SODHA nu ook raadpleegbaar gemaakt op het Europees portaal CESSDA Data Catalogue.
In 2018 droeg de FOD Buitenlandse Zaken zijn Heraldisch Fonds over aan het Algemeen Rijksarchief: 60 meter overheidsarchief uit het ancien régime, razend interessant voor genealogen. Nu de index op dit fonds online staat, wordt het veel eenvoudiger om dit archief te raadplegen.
Op 5 oktober heeft het Rijksarchief meer dan 550 documenten die tussen 1980 en 2001 werden gestolen door een georganiseerde bende teruggegeven aan Frankrijk. Bij de stukken zit een brief van Lodewijk XIII uit 1628 over het beleg van La Rochelle. Spijtig genoeg hadden de daders vooraleer ze werden opgepakt reeds duizenden archiefstukken verkocht aan privépersonen. Heb je twijfels over de oorsprong van het archief dat je bewaart? Aarzel dan niet om ons te contacteren!
Het afgelopen jaar leek het onderwerp “migratiegeschiedenis” even ondergesneeuwd door de gezondheidscrisis, maar sinds enkele maanden is het terug van (nooit echt) weggeweest. Migranten zijn dan ook onlosmakelijk verbonden met de Belgische geschiedenis. Om de complexiteit van dit beladen thema goed te begrijpen, is een systematische analyse van het bronnenmateriaal onontbeerlijk.
Na de overstromingen in de provincie Luik waren onder meer de archieven van het Protestants Centrum van Nessonvaux geïmpacteerd door het water van de Vesder. De documenten werden overgebracht naar het Rijksarchief Luik en gedroogd door leden van de Protestantse Gemeenschap en vrijwilligers uit heel België van het Belgische Blauwe Schildcomité, bijgestaan door vrijwilligers van de Bouclier Bleu France.
De bronnengids voor de geschiedenis van de kolonisatie is een belangrijke stap voorwaarts in de identificatie en beschrijving van het archief over Congo-Vrijstaat, Belgisch Congo en Rwanda-Urundi. De Franstalige gids (meer dan 1500 beschrijvingen over bijna 2300 bladzijden!) is een soort GPS voor de koloniale archieven en stelt voor het eerst burgers en onderzoekers – van waar ook ter wereld – in staat om precies te achterhalen wie welke bronnen bewaart op het Belgisch grondgebied. Naast een gedrukte versie is het werk ook integraal online beschikbaar, dankzij financiering door Belspo.
De overbrenging van 9,5 km ‘Afrika-archief’ van de FOD Buitenlandse Zaken naar het Rijksarchief is volop bezig. De archivarissen van onze cel AfricArch geven in een videoreeks toelichting bij deze gigantische archiefoperatie!
- Algemene introductie (algemeen rijksarchivaris Karel Velle)
- De archieven met betrekking tot de kolonisatie die worden bewaard in het Rijksarchief (archivaris Marie Van Eeckenrode)
- De herkomst van de archieven met betrekking tot de kolonisatie die worden bewaard in het Rijksarchief (archivaris Luis Angel Bernardo y Garcia)
- Het gebruik van archieven met betrekking tot de koloniale periode (archivaris Marie Van Eeckenrode)
- Het project DIGICOLJUST - Colonial Violence, Subaltern Agency and Shared Archival Heritage: A Digital Platform of Colonial Judiciary Sources (archivaris Tommy De Ganck)
- Het project SHARE: ‘Supply a Fair and Transparent Access to a shared Heritage - the ‘Africa Archives’ - to implement Decolonised Research about Belgian colonisation in Congo, Rwanda and Burundi (1885-1962)’ (archivaris/onderzoeker Bérengère Piret)
Eind augustus werden 2.378 gegraveerde en gedrukte kaarten en plannen van het Algemeen Rijksarchief in Cartesius opgeladen. Zo overschrijden we de kaap van 50.000 unieke kaarten en plannen uit de collecties van de Rijksarchieven (50.479 om exact te zijn) die vrij raadpleegbaar zijn via het portaal Cartesius! De collectie van gedrukte kaarten bevat stukken van de 16e tot de 20e eeuw: kaarten van Mercator, Ortelius en Hondius, stadsplannen, kaarten van spoorwegen en postroutes, plannen van militaire versterkingen en veldslagen, ... uit binnen- en buitenland.
Een groot deel van het archief van het Bestuur der Waterwegen van het ministerie van Openbare Werken lag lange tijd vergeten in een opslagplaats en was slechts bekend bij een handvol insiders. Dankzij tussenkomst van het Algemeen Rijksarchief en met financiële steun van het Waals Gewest werd beslist om daar verandering in te brengen. Ettelijke duizenden dossiers zijn nu voor iedereen ontsloten.
Hoewel de geschiedenis van de Rekenkamer al uitvoerig beschreven werd, kwam het personeel vooralsnog weinig in beeld. Deze studie, zowel repertorium als prosopografie, zet in primeur het hoger personeel, en met name de meesters, auditeurs en klerken van de 15de-eeuwse Rekenkamer in Brussel in de kijker, vanaf de oprichting van deze instelling in 1404 tot aan de dood van Filips de Schone in 1506.
Vanaf 1914 zou Ieper, een welvarend en rustig middeleeuws stadje, een belangrijke plaats worden voor (de herdenking van) de Eerste Wereldoorlog. Dit eerste BTNG-nummer van 2021 (dubbelnummer) is een volledig Engelstalige thematische verkenning van de verschillende facetten van een eeuw intens herdenkingsleven rond deze emblematische plaats met veelvoudige betekenissen.
Zeventig jaar geleden, op 16 juli 1951, deed koning Leopold III troonsafstand ten voordele van zijn zoon, prins Boudewijn. Het Journal de la Question royale van Jacques Pirenne, de secretaris van de koning, wordt bewaard in het Algemeen Rijksarchief en is sinds kort online raadpleegbaar.
Dit jaar is het 100 jaar geleden dat Belgische vrouwen aan het politieke leven mochten beginnen deelnemen. Om deze verjaardag te herdenken, heeft Bpost een postzegel uitgegeven over het vrouwenkiesrecht bij gemeenteraadsverkiezingen en meer bepaald over Marie Janson. Verkozen in Sint-Gillis na de gemeenteraadsverkiezingen van 24 april 1921 werd zij in november 1921 de eerste vrouwelijke gecoöpteerd senator. Het Cegesoma werkte mee aan de uitgifte van deze postzegel.
Het Rijksarchief Namen heeft onlangs een uitzonderlijk document teruggekregen dat in 2020 te koop werd aangeboden door een belangrijk veilinghuis in Parijs. Het gaat om een waardevol perkament van keizer Boudewijn II van Constantinopel, die ook graaf van Namen was. Het document uit 1240 draagt een Byzantijnse handtekening in vermiljoenrood en is gedateerd in Griekse letters.
Op 23 juni 1946 ondertekenden Italië en België een akkoord om mijnwerkers naar België te sturen in ruil voor steenkool. Het Algemeen Rijksarchief bewaart in het archief van de Vreemdelingenpolitie talrijke dossiers over Italianen die hun geboortedorp verlieten op zoek naar een beter bestaan. Ook in de gemeentearchieven die verschillende vestigingen van het Rijksarchief bewaren, vind je stukken in verband met Italiaanse immigratie. Onder meer in Bergen en Luik bewaart het Rijksarchief ook nog archief van de steenkoolbedrijven.
Wat weten we over het dagelijks leven van de soldaten van keizer Napoleon Bonaparte? Over hun angst voor de strijd, hun lijden tijdens de veldtochten, de moeilijkheden die ze dagelijks ondervonden? De integrale transcriptie die de Koninklijke Commissie voor Geschiedenis heeft gemaakt van het dagboek van de veldtochten van wachtmeester Jean Gheerbrant van het 10e huzarenregiment biedt verheldering.
De Universiteit Antwerpen heeft haar collectie bedrijfsarchieven, bijeengebracht door het voormalige Centrum voor Bedrijfsgeschiedenis (CBG), aan het Rijksarchief geschonken. De meer dan 350 strekkende meter archief werd intussen overgebracht naar het Rijksarchief Beveren, dat zo zijn leidende positie als bewaarplaats van bedrijfsarchivalia in Vlaanderen versterkt.
De Duitse inval van mei 1940 ontwrichtte de voedselbevoorrading in België. De controle op de bevoorrading en rantsoenering werd in de zomer van 1941 toevertrouwd aan een Bestuur der Controlediensten. De inventaris van de archieven van dit bestuur, bewaard in het Algemeen Rijksarchief, rolde zopas van de persen: een must voor alle historici en heemkundigen die met de bezettingsperiode bezig zijn!
Matrikel, ommeloper, manuaal… Het zijn allemaal termen voor vroegmoderne documenttypes waarop je kan stuiten in onze inventarissen. Worstel je soms met de betekenis ervan? Dan kan je voortaan terecht in de tweetalige thesaurus TEMAS.
Misdaaddossiers uit het ancien régime zijn zeldzaam in Henegouwen. Vele dossiers – vol waardevolle geschiedkundige, genealogische, gerechtelijke en sociologische informatie – gingen verloren toen het Rijksarchief Bergen in mei 1940 werd gebombardeerd door de Duitse luchtmacht. Het verhaal van Anne Domont en haar medeplichtigen, zoals opgetekend tijdens het proces voor het baljuwschap van Venize-lez-Mevergnies in 1600, is er dus eentjz om te koesteren.
Het archief van de provinciearchitect en de dienst voor gebouwen van de provincie Namen, bewaard in het Rijksarchief Namen, bevat 32 strekkende meter dossiers en ruim 4.600 plannen van openbare gebouwen in Namen. De inventaris van dit archief is zopas verschenen. Binnenkort volgt een analytische inventaris van de plannen.
De Kabinetschef van de Koning is de belangrijkste rechtstreekse medewerker van het Staatshoofd. Zijn archieven, bewaard in het Archief van het Koninklijk Paleis, zijn dan ook van zeer grote historische waarde. De archieven van het Kabinet voor de regeerperiode van koning Albert I (1909-1914, 1918-1934) zijn nu ontsloten door een nieuwe inventaris.
Vreemdelingendossiers zijn de meest geraadpleegde archieven in het Algemeen Rijksarchief: honderdduizenden dossiers over mensen die vanaf de 19de eeuw naar ons land migreerden. Archivaris Filip Strubbe, onze expert ter zake, legt uit hoe je begint te zoeken in 7 km dossiers.
Had je geen werk, geen vaste woonplaats en geen middelen van bestaan? Dan werd je tot 1993 naar Wortel- of Merksplas-Kolonie gestuurd. Liep één van jouw voorouders een dergelijk parcours? Zoek het uit via een nieuw ontwikkelde (online) zoekmodule en ontdek heel wat boeiende informatie over het leven van landlopers, hun familie en hun herkomst.
Rust, vertier, angst, bijgeloof, licht, donker. De nacht kent vele gezichten en dat was vroeger niet anders. Voor sommige snoodaards bood de duisternis een ideale dekmantel voor activiteiten die het daglicht beter niet konden zien, andere onfortuinlijke zielen konden de drank niet de baas en kwamen vooral in de avonduren in een spiraal van dronkenschap en geweld terecht. Voor deze expo dook het Leuvense Rijksarchief in de archieven van schepenbanken – plaatselijke rechtbanken die onder andere optraden bij strafrechtelijke zaken – op zoek naar verhalen over nachtelijke criminaliteit in het 17de en 18de-eeuwse Brabant.
Het Belgische Bestuur der Luchtvaart werd opgericht in 1919. Bij zijn honderdste verjaardag bracht het zijn historisch archief over naar het Algemeen Rijksarchief. Duizenden dossiers zijn vandaag ontsloten voor onderzoek. Hét moment om weinig gekende episodes uit de Belgische burgerluchtvaart te beginnen reconstrueren.
Deze nieuwe uitgave in onze reeks Studia richt de schijnwerpers op de belangrijkste leden van de Raad van Brabant vanaf het ontstaan van de instelling onder Filips de Goede als hertog van Brabant in 1430 tot aan de dood van Filips de Schone in 1506: de kanseliers (en zegelaars), de (gewone en buitengewone) raadsleden en de secretarissen.
Het archief van het Provinciaal Comité van Winterhulp voor de provincie Henegouwen (en van de lokale afdelingen) vormt een eersterangsbron voor het bestuderen van het dagelijks leven en de sociale omstandigheden van de bevolking van Henegouwen tijdens de Tweede Wereldoorlog. Nu dit archief geïnventariseerd is, liggen tal van onderzoeksmogelijkheden open.
Eén van de rijkste collecties van het Algemeen Rijksarchief geeft dankzij de publicatie van een nieuwe catalogus eindelijk al haar geheimen prijs! De keizerlijke oorkonden van Arnulf I en Otto I, respectievelijk van 7 februari 893 en van 22 november 949, behoren tot de oudste stukken van het Algemeen Rijksarchief.
Archief legt soms opmerkelijke verhalen bloot. Marie Meurchin, geboren in het Luikse, was vertrokken naar het bos van Maubeuge (Frankrijk) om er koeien te gaan hoeden. Ze ontmoet er een zekere Henry… Negen maanden later bevalt ze bij toeval in Zinnik. Door twee archiefbronnen die worden bewaard in het Rijksarchief te Bergen te vergelijken, kon het hele verhaal worden gereconstrueerd. Het parochieregister met de geboortes bevestigt namelijk informatie uit de diensten van het baljuwschap Zinnik. De inventaris van het archief van de weldadigheidsinstellingen van Zinnik tijdens het ancien régime (met daarin het document van het baljuwschap) zal binnenkort gepubliceerd worden.
De versoepeling van de raadpleegbaarheid van de registers van de burgerlijke stand (wet van 21 december 2018) is een goede zaak voor het genealogisch onderzoek. De termijn van 100 jaar werd teruggebracht naar 75 jaar voor huwelijksakten en 50 jaar voor overlijdensakten. De voorbije maanden was er nogal wat commotie over het uitblijven van een uitvoeringsbesluit in verband met (1) de afschriften en uittreksels van akten van de burgerlijke stand en (2) de raadpleging voor genealogische, historische of wetenschappelijke doeleinden. Nu dit langverwachte Koninklijk Besluit gepubliceerd is (B.S. 31/3/2021), blikken we vooruit op de implicaties ervan in de praktijk. Miljoenen akten van de burgerlijke stand uit de periode 1920-1970 online raadpleegbaar maken, zal tijd vragen.
Twee eeuwen lang was de rijkswachter een vertrouwde figuur in het maatschappelijk en politiek leven en in het medialandschap van het land. Maar de Rijkswacht heeft weinig gedaan om haar geschiedenis te vrijwaren. Tonnen archief werden helaas vernietigd, waaronder een groot aantal personeelsdossiers van rijkswachters. Het is pas vanaf de jaren 1980 dat die dossiers op een meer systematische wijze werden bewaard bij wat toen het Rijkswachtmuseum was. Met het oog op een duurzame bewaring op lange termijn vertrouwde de federale politie deze archieven vervolgens toe aan het Algemeen Rijksarchief. Via het BRAIN 2.0-onderzoeksproject NaPol-Intel, gewijd aan de geschiedenis van de Belgische politiediensten, kwam vanaf 2020 de ontsluiting van dit archief in een stroomversnelling terecht. De inventaris rolde zopas van de persen.
Overheidsarchieven zijn belangrijk. Overheden verzamelen, verwerken en beheren grote hoeveelheden documenten en data bij de uitvoering van hun taken van algemeen belang. Deze archieven – in papieren én in digitale vorm – hebben niet alleen een administratief-juridische waarde voor de organisatie, maar ook een potentiële cultuurhistorische waarde. Alle archieven bijhouden is echter geen optie. Daarom stelt het Rijksarchief selectielijsten op voor de federale overheidsinstellingen. Voortaan zijn federale overheidsdiensten verplicht om deze archiefselectielijsten vijfjaarlijks te actualiseren. Thomas Dermine, staatssecretaris voor Wetenschapsbeleid, en Pierre-Yves Dermagne, minister van Economie en Werk, willen op die manier federale administraties sensibiliseren voor het belang van een informatiebeheer dat voldoet aan de wettelijke verplichtingen inzake archivering, gegevensbescherming en openbaarheid van bestuur. De regering-De Croo geeft hiermee een duidelijk signaal dat een correct informatiebeheer en de aanstelling van professionele informatiebeheerders een must is voor elke moderne overheidsorganisatie.
Het Rijksarchief blijft aandacht hebben voor de toestand van archieven bij lokale besturen. Vanuit het project Lokaal archief Wallonië, een product van deze bezorgdheid, werden de voorbije periode weer heel wat nieuwe hulpmiddelen gelanceerd: van een herziene selectielijst voor gemeentearchief tot tal van nieuwe inventarissen.
De tweede helft van de 13de eeuw was een scharnierperiode in de geschiedenis van de geschreven cultuur in West-Europa. In het graafschap Vlaanderen, ten tijde van Margareta van Constantinopel (1244-1278) en Gwijde van Dampierre (1278-1305), was dit het moment waarop de oorkonden plaats begonnen ruimen voor de opkomst van bestuurlijke praktijken in de ruime betekenis van de term. Aurélie Stuckens publiceerde in onze reeks Studies in Belgian History een monografie over deze evolutie.
Mediëvisten en vroeg-modernisten, opgelet! De gedigitaliseerde stadsrekeningen van tientallen Zuid-Nederlandse steden, bewaard in het archief van de Rekenkamers in het Algemeen Rijksarchief, staan nu integraal online. Het gaat om steden in de graafschappen Vlaanderen, Henegouwen en Namen; de hertogdommen Brabant, Limburg en Luxemburg en de heerlijkheden Doornik en Mechelen. Nu Ieper, Dendermonde, Tielt, Torhout, Waasten, Watervliet, Wervik en Ieper zijn afgewerkt, zijn er alles bij elkaar niet minder dan 10.723 stadsrekeningen in digitale vorm beschikbaar.
In 2017 werd om het uitzonderlijk rijke archief van de familie Weissenbruch te valoriseren in Luik een internationaal colloquium georganiseerd: Trois siècles d’histoire du livre et de la pensée à travers le Fonds Weissenbruch : Du Journal encyclopédique aux humanités numériques. Vandaag zijn de akten van dit colloquium gepubliceerd in onze reeks Studia. Door de (drukkers)activiteiten van Pierre Rousseau en Charles Weissenbruch te contextualiseren en door de inhoud van het archief Weissenbruch kenbaar te maken, openen zich nieuwe wetenschappelijke onderzoekspistes.
De spoorwegarchieven die in deze nieuwe inventaris beschreven staan, beslaan voornamelijk de 19de en een deel van de 20ste eeuw: de periode waarin de spoorwegen in België tot ontwikkeling kwamen en waarin de Belgische Staat privéconcessies op spoorlijnen terugkocht.
Het Rijksarchief te Brussel bewaart 215 strekkende meter archief van de Dijle-prefectuur (de latere provincie Brabant), tot voor kort slechts summier ontsloten. Volgens de grondwet van het jaar VIII (1799) vormden de prefecturen een essentiële schakel in de institutionele structuur van de Franse Republiek. Om deze onmisbare bron voor de geschiedenis van de Franse tijd beter te kunnen gebruiken, heeft François Antoine, archivaris bij het Rijksarchief te Brussel, een meer analytische inventaris opgesteld van de dossiers in verband met interne aangelegenheden.
Er bestaat nogal wat onduidelijkheid over de recente wetswijziging m.b.t. de raadpleging van de registers van de Burgerlijke Stand (wet van 21 december 2018). Er is een Koninklijk Besluit in voorbereiding dat uitvoering geeft aan de bepalingen in verband met (1) afschriften en uittreksels van akten van de burgerlijke stand (art. 29) en (2) de raadpleging voor genealogische, historische of wetenschappelijke doeleinden (art. 79). Het gaat zowel om de openbare als de niet-openbare akten. De FOD Justitie laat ons weten dat – in afwachting van dit KB – de huwelijksakten van 75 jaar oud en de overlijdensakten van 50 jaar oud kunnen geraadpleegd worden onder dezelfde voorwaarden als die voor de raadpleging van de akten ouder dan 100 jaar. Voor het Rijksarchief verandert er in de praktijk momenteel niets.
Heel wat plattegronden uit het archief van de kadastercontrole van Bergen, in 2011 overgebracht naar het Rijksarchief te Bergen, werden nog niet opgenomen in de inventaris van dit archief die in 2013 verscheen. Ze moesten eerst stuk voor stuk in detail worden beschreven. Dankzij vrijwilligster Arlette Dendal is dit titanenwerk intussen gebeurd en zijn nu ook deze plannen raadpleegbaar.
Elke zomer wordt in het kader van Wetenschap en cultuur in het Koninklijk Paleis door alle federale wetenschappelijke instellingen (FWI's) een gezamenlijke tentoonstelling uitgewerkt. Door de coronacrisis kan de tentoonstelling deze zomer niet plaatsvinden in het Paleis, maar desondanks bieden de FWI's je via de virtuele tentoonstelling Geboorte de mogelijkheid om binnen een ruim themakader een dertigtal kunstwerken, natuurspecimens en -fenomenen, wetenschappelijke onderzoeksonderwerpen, archiefdocumenten, foto's, films, ... te ontdekken.
De voorbije decennia legde kunsthistoricus Joan Nica met veel liefde en geduld een indrukwekkende verzameling notities aan, met referenties naar archiefdocumenten over kunst en kunstenaars uit het Brussel van de 16de tot de 18de eeuw. En hij stelt zijn notities nu ter beschikking van het publiek! Ze zijn raadpleegbaar in de leeszaal van het Rijksarchief te Brussel (Vorst): 6.832 pagina’s, ingebonden in 17 delen. De referenties in de nota’s van Joan Nica vormen een unieke toegang op het Brusselse notariaat van de 16de, 17de en eerste helft van de 18de eeuw.
In 2020-2021 organiseert de gemeente Beveren een feestjaar rond Joos Vijd, mecenas van de gebroeders Hubert en Jan van Eyck én opdrachtgever van ‘De aanbidding van het Lam Gods’. Eén van de publieksactiviteiten die op de agenda stond, was de tentoonstelling ‘Joos. De (on)eindigheid van Vijd’. De expo zou eind april van start gaan, maar het coronavirus gooide roet in het eten. Met de lancering van een online expo, waaraan ook het Rijksarchief te Gent meewerkte, werd het leed enigszins verzacht. En op 1 juli opent de expo dan toch ook fysiek de deuren.
Augusta Maes, die in de Nationale Bank onder andere verantwoordelijk was voor de culturele werking, woonde in het pittoreske molenaarshuis van het Rood Klooster in Oudergem. Ze verzamelde archiefstukken, boeken en kunstvoorwerpen rond haar huis, het Rood Klooster, Oudergem, het Zoniënwoud (dat aan haar voordeur begon) en katten. Na haar dood in 2001 kwam haar bijzondere archief/verzameling in het Algemeen Rijksarchief terecht. Nu de inventaris gepubliceerd is, is het archief Maes klaar voor ontginning.
Retroconversie. Het is een vreemd woord voor niet-archivarissen. Daarmee wordt bedoeld: de omzetting naar een voor de computer leesbare vorm van bestaande gegevensbestanden (in dit geval inventarissen en andere archieftoegangen). In het Rijksarchief zijn sinds de 19de eeuw duizenden toegangen gemaakt, in alle mogelijke vormen en formaten. De voorbije jaren is een grote inspanning geleverd om die XML-conform in de zoekrobot Zoeken naar archieven op te laden. En ‘dankzij’ de lockdown kwam dit proces de afgelopen maanden in een stroomversnelling terecht. Sinds de sluiting van de leeszalen in maart werden al meer dan duizend inventarissen, na retroconversie, opgeladen!
De “minimale dienstverlening” die sinds half maart van kracht is binnen het Rijksarchief belet niet dat achter de schermen hard gewerkt wordt, ook door onze vrijwilligers! We vroegen hen met spijt in het hart om voorlopig niet naar de leeszalen te komen, maar van thuis uit bleven en blijven ze het stamboomonderzoek in België meer dan ooit mee vooruit helpen. Daarvoor willen we onze vrijwilligers nog eens heel expliciet bedanken! Naast de opvolging van de bestaande projecten (DemoGen, DemoGenVisu, enz.) werden de afgelopen weken ook nieuwe databanken opgestart.
In 1945 werd een statuut van gewapend weerstander ingesteld om eer te betuigen aan wie de wapens had opgenomen tegen de bezetter. Vanaf 1946 werden deze dossiers beheerd door de diensten van het ministerie van Defensie. 75 jaar einde van de Tweede Wereldoorlog vormde een mooie aanleiding om ze over te brengen naar het Algemeen Rijksarchief. Daar zijn ze intussen raadpleegbaar in de leeszaal.
In 2019 verhuisde een belangrijk deel van de collectie van de Dienst Archief Oorlogsslachtoffers, meer bepaald de archiefreeks ‘Statuut Politieke Gevangene’. Door die verhuis waren deze dossiers een tijdlang niet raadpleegbaar. Medewerkers van het Rijksarchief controleerden ondertussen het volledige bestand, maakten de dossiers stofvrij en verpakten ze in zuurvrije dozen. Vandaag is de hele operatie afgerond en staat alles weer ter beschikking van het publiek.
Drieënzestig steden van het voormalige graafschap Vlaanderen zijn vertegenwoordigd in dit repertorium, dat de types zegels beschrijft die tijdens de middeleeuwen werden gebruikt om diplomatieke documenten te bekrachtigen. De presentatie van de zegels per stad en per gebruiksperiode laat zien of steden wijzigingen aanbrachten in hun zegelafbeelding en zo ja, welke. Ook de context waarin de steden opereerden, wordt geduid. Die wordt immers weerspiegeld in de keuze van de beeldcomposities.
Sinds 1995 bewaart het Rijksarchief te Antwerpen-Beveren een van de koninginnenstukken van de bedrijfsarchieven van Vlaanderen: het archief van de Boelwerf, de voormalige scheepswerf in Temse. De voorbije jaren heeft het Rijksarchief inspanningen gedaan om het Boelwerfarchief te ontsluiten en bekend te maken bij het brede publiek. Naar aanleiding van het faillissement van de Boelwerf precies 25 jaar geleden presenteren het Rijksarchief te Antwerpen-Beveren en de maritieme erfgoedvereniging Op Stoapel de gelegenheidspublicatie Made in Belgium by Boelwerf.
Geconfronteerd met de dreiging van de Koude Oorlog richtte de Belgische overheid in 1952 een dienst op die belast werd met de voorbereiding van de bescherming van het nationaal patrimonium. Deze dienst moest onder meer plannen van ‘opmerkelijke gebouwen’ verzamelen, in functie van een eventuele heropbouw. Na een lang verblijf in de kelders van de Koninklijke Musea voor Kunst en Geschiedenis werd de verzameling van ruim 2.000 plannen in 2017 overgebracht naar het Algemeen Rijksarchief, waar ze beschreven en gescand werd. En nu is deze opmerkelijke verzameling ook online raadpleegbaar.
Op 6 december 2019 werd in het Rijksarchief te Leuven het project 'Corvus' gelanceerd. Het project wil een gefundeerd antwoord bieden op de vraag in hoeverre geschiedenis een rol kan spelen in strategische beleidsprocessen en hoe historici en archivarissen hierbij inspiratie, ondersteuning en advies kunnen bieden. De positieve wisselwerking tussen geschiedenis en beleid, tussen verleden en heden, en tussen historici en niet-historici vormt daarbij het centrale uitgangspunt.
Het archief van de Orde der Geneesheren en van de Orde der Apothekers, die tijdens de Tweede Wereldoorlog werden opgericht, is dankzij twee nieuwe inventarissen raadpleegbaar in de leeszaal van het Algemeen Rijksarchief: fantastisch nieuws voor wie onderzoek wil doen naar de geschiedenis van deze beide beroepsgroepen tijdens de Duitse bezetting.
Het Rijksarchief te Eupen heeft 22 strekkende meter historisch archief (1945-heden) van de Duitstalige openbare omroep (BRF) verworven, gewaardeerd (selectie uitgevoerd) en geïnventariseerd.
Sinds 1831 wordt aan Belgische politici van wie de loopbaan een stempel heeft gedrukt op de geschiedenis van ons land de titel van “minister van Staat” verleend. Het Algemeen Rijksarchief bewaart het archief van een dertigtal ministers van Staat, waaronder Charles Rogier, Frans Schollaert, Henri Jaspar, Pierre Harmel en Wilfried Martens. Recent is aan dit rijtje het archief van Marc-Antoine Pierson toegevoegd.
Op 25 september 2019 werden tijdens een studienamiddag in het Algemeen Rijksarchief de onderzoeksresultaten en de ontwikkelde tools van het pilootproject ‘Waarderen van kabinetsarchieven’ officieel voorgesteld. Ook het onderzoekspotentieel van en de praktijkervaring met deze archieven kwamen op de studiedag uitvoerig aan bod. Het initiatief van het project ging uit van Archiefbank Vlaanderen. Het Rijksarchief, één van de projectpartners, trad op als gastheer.
Na de publicatie enkele jaren geleden van de inventaris van het archief van de abdij van Orval zijn nu ook 9 volumes met cartularia van de abdij online raadpleegbaar.
Genealogen verdiepen zich in de geschiedenis van hun voorouders, maar ook huizen hebben een levensloop die achterhaald kan worden. Regelmatig duiken er in onze leeszalen bezoekers op met een dergelijke vraag. Ze hebben een charmant 18e-eeuws boerderijtje of een bouwvallige molen gekocht en zijn enthousiast op zoek naar informatie over de geschiedenis ervan. Dat is vaak geen eenvoudige, maar wel een spannende zoektocht. Notariële akten, oorlogsschadedossiers en kadasterplannen leveren belangrijke bouwstenen. En wie écht geluk heeft, kan tot een heel eind vóór 1800 teruggaan.
Door de renovatiewerken aan het gebouw van het Rijksarchief te Aarlen zijn de originele registers van de burgerlijke stand van de provincie Luxemburg (gerechtelijke arrondissementen Aarlen, Marche en Neufchâteau) voor onbepaalde tijd niet beschikbaar in de leeszaal.
Wie is in welke vestiging van het Rijksarchief gespecialiseerd in welke historische periode? Bij wie kan ik terecht voor advies over archiefbeheer? Welke wetenschapper is aan welk project verbonden? …
Sinds kort kan je het opzoeken via de Who’s Who op onze website!
In mei jl. verscheen een nieuw boekdeel van de Bibliografie van de Geschiedenis van België. Dit naslagwerk, waarvan de samenstelling sinds 2012 in het Algemeen Rijksarchief plaatsvindt, bevat een ruime selectie van titels van binnen- en buitenlandse boeken en artikels over de geschiedenis van België, vanaf de prehistorie tot nu. De Bibliografie maakt een balans op van de historiografische productie van het afgelopen kalenderjaar. Het recent gepubliceerde volume betreft jaargang 2014.
Als koploper inzake technische en wetenschappelijke vooruitgang nam België geestdriftig deel aan diverse wereldtentoonstellingen, om er vervolgens zelf een aantal te organiseren: Brussel in 1897 en 1910, Luik in 1905 en Gent in 1913 trokken miljoenen bezoekers van over de hele wereld. De archieven van de officiële diensten die de Belgische deelnames aan de wereldtentoonstellingen moesten promoten of de organisatie van dergelijke expo’s in België superviseerden, illustreren dat de overheid veel belang hechtte aan dit soort ‘visitekaartjes’. De archieven in kwestie zijn tot 1932 geïnventarisserd.
Op 26 mei 2019 trekken we weer naar de stembus. Vandaag moet iedereen die 18 jaar is, gaan stemmen. Is dat altijd zo geweest? Lag die leeftijd vroeger hoger? Blijft die op 18 jaar liggen of wordt dat binnenkort 16? Kan echt iedereen die in België woont, kiezen of verkozen worden? En hoe was dat pakweg bij het ontstaan van België? Is de stemplicht een typisch Belgisch fenomeen? Op deze en andere vragen kan je een antwoord vinden op www.algemeenstemrecht.be: een online tentoonstelling die de geschiedenis van het stemrecht in België schetst van 1830 tot nu, aan de hand van 22 sleutelmomenten. De verhalen worden verteld met foto’s, tijdsdocumenten en bewegend beeld. De website is het resultaat van een intense samenwerking tussen het Rijksarchief, Liberaal Archief/Liberas en Amsab-ISG.
Op zondag 26 mei 2019 vinden Europese, federale en regionale verkiezingen plaats. De organisatie van deze verkiezingen is in handen van de Algemene Directie Instellingen en Bevolking (ADIB) van de FOD Binnenlandse Zaken. Deze administratie werkt binnen het wettelijk kader besluiten, omzendbrieven en aanbevelingen uit om ervoor te zorgen dat de verkiezingen vlot, transparant en democratisch verlopen. De voorbije maanden werkte een gemengde werkgroep met vertegenwoordigers van ADIB, van de Dienst Documentatie en Archief van de Kamer van Volksvertegenwoordigers en van het Rijksarchief een informatiebeheersplan uit om de doorstroming van documenten tussen de verkiezingsorganen – stembureaus, stemopnemingsbureaus, kantonhoofdbureaus en hoofdbureaus – te optimaliseren. Dit informatiebeheersplan is nu beschikbaar, in drie talen.
Sinds 2018 zijn de belangrijkste onderdelen van de iconografische collectie die het Algemeen Rijksarchief bewaart over WOI (foto’s, affiches, tekeningen en eretekens) online raadpleegbaar via de zoekrobot van het Rijksarchief. Nu werden ook de voorwerpen uit deze collectie geduldig geïnventariseerd en gefotografeerd: met een eenvoudige muisklik kan iedereen kennismaken met vaderlandslievende objecten, kinderspeelgoed of herdenkingsschotels.
Na de foto’s van de Wereldtentoonstelling van Brussel in 1935 werden ook die van Expo 1958 gedigitaliseerd. Bekijk in detail de tientallen paviljoenen die destijds stonden opgesteld aan de voet van het Atomium, de iconische Expo 58-affiches, en ander promomateriaal dat tot het collectieve Belgische geheugen is gaan behoren.
Sinds de inwerkingtreding van de Algemene Verordening Gegevensbescherming krijgt het Rijksarchief veel vragen over de bewaring en overbrenging van archief met persoonsgegevens. In sommige organisaties wordt via de functionaris voor gegevensbescherming (DPO) geadviseerd om alle persoonsgegevens te vernietigen van zodra hun administratief nut verstreken is, ook in (digitale) documenten die volgens de selectielijst moeten worden bewaard en overgebracht naar het Rijksarchief. Want de Europese AVG zou de Belgische Archiefwet overrulen. Klopt dat?
Op 17 april 2019 zorgden Ingrid Beullens, Theo Van Geystelen en Bart Willems van het Rijksarchief te Antwerpen-Beveren voor een vlotte overdracht van de collectie glas- en fotonegatieven van het laboratorium voor Technische en Wetenschappelijke politie van de federale gerechtelijke politie van de provincie Antwerpen: circa 75.000 glas- en 25.000 fotonegatieven uit de periode 1924-1970.
Vele binnen- en buitenlandse televisiezenders bieden momenteel programma’s aan over kunst- en antiekhandel en veilingen: een hot item. De archieven van veilinghuizen en kunst- en antiekhandelaars daarentegen halen zelden de media, hoewel ze voor kunsthistorisch en historisch onderzoek en voor kunstliefhebbers in het algemeen bijzonder waardevol zijn. Het voormalige Antwerpse veilinghuis Van Herck is hiervan een mooi voorbeeld.
Wie vertrouwd is met de geschiedenis van het graafschap Loon weet dat de leenregisters van de Leenzaal van Kuringen tot de voornaamste bronnen voor de plaatselijke geschiedenis in Limburg tijdens het ancien régime behoren. Die leenregisters zijn nu digitaal raadpleegbaar in alle leeszalen van het Rijksarchief.
“Ik ben opgeklommen in mijn stamboom tot ca. 1600, en dus tot de oudste parochieregisters. Is het mogelijk om oudere gegevens te vinden, en zo ja: hoe?”
We kregen onlangs een vraag naar informatie over Jozef V., tijdens WOII verplicht tewerkgesteld in Duitsland, waar hij op 3 april 1945 vermoedelijk werd geëxecuteerd door de SS. Volgens een brief van de vader van het slachtoffer zou een inwoner uit Sint-Niklaas (mogelijk) een rol hebben gespeeld bij deze verplichte tewerkstelling. Om de ware toedracht te kunnen achterhalen van wat er met Jozef V. gebeurde, moeten zowel archieven over de vermoedelijke ‘dader’ als over het slachtoffer in rekening worden gebracht. Een complexe zoektocht…
Het Algemeen Rijksarchief heeft in de reeks Studies in Belgian History een boek gepubliceerd over het ontstaan en de ontwikkeling van de RTB van 1960 tot 1977. Het werk vormt de neerslag van de doctoraatsverhandeling die werd verdedigd door archivaris Flore Plisnier.
Vrijwaring van parochiearchief is voor het Rijksarchief een belangrijke prioriteit. In Henegouwen werkt het Rijksarchief al vele jaren samen met de afdeling ‘Archief en historisch onderzoek’ van de Diocesane Dienst voor Kunst, Cultuur en Geloof. Op zaterdag 15 december 2018 om 14u wordt in het Rijksarchief te Doornik een samenkomst georganiseerd van de verantwoordelijken van de kerkfabrieken van het bisdom. In januari 2019 volgen bezoeken aan de parochies.
Zopas is de inventaris verschenen van het archief van het Ministerie van Verkeerswezen met betrekking tot stads- en streekvervoer, bewaard in het Algemeen Rijksarchief. Het archief dekt de periode 1842-2003, heeft een omvang van 228 strekkende meter en telt 6.519 inventarisnummers. Wie interesse heeft voor de geschiedenis van trams en bussen in België, weet waar hij of zij voortaan kan aankloppen!
Het Rijksarchief biedt via zijn online zoekrobotten gratis toegang tot miljoenen gedigitaliseerde archiefdocumenten: een rijk aanbod aan genealogische bronnen, maar ook archieven over de Eerste Wereldoorlog, 38.000 zegelafgietsels, historische kadasterplannen, … Even belangrijk is het om goed te beseffen wat nog niet online beschikbaar is. Wie enkel online zoekt in de meer dan 330 km archief die het Rijksarchief bewaart, mist een groot deel van de koek.
Notarisakten worden niet louter opgevraagd als bewijsstuk. Genealogen kunnen via onder meer notarisakten hun stamboom uitbouwen tot een familiegeschiedenis met een rijke historische context. Lees meer over de raadplegingsvoorwaarden en de onderzoeksmogelijkheden van notariaatsarchief.
Op 8 september 2017 zette de Ministerraad het licht op groen voor de overheveling, op 1 januari 2018, van de opdrachten van Directie-generaal (DG) Oorlogsslachtoffers naar de Federale Pensioendienst en naar het Algemeen Rijksarchief. De toekenning van rechten is de bevoegdheid geworden van de Federale Pensioendienst; en het luik ‘Archieven en documentatie’ valt voortaan onder de verantwoordelijkheid van het Algemeen Rijksarchief, onder de nieuwe naam Dienst Archief Oorlogsslachtoffers. Het Rijksarchief is verheugd dat door de integratie van deze archiefdienst de Belgische archieven over beide wereldoorlogen verder bijeen worden gebracht en kijkt alvast uit naar de samenwerking met de nieuwe collega’s! Lees meer over de Dienst Archief Oorlogsslachtoffers.
U bent nieuwsgierig naar de geschiedenis van uw huis of van ander privévastgoed? In september 2016 verscheen een boek van Laurence Druez, werkleidster bij het Rijksarchief te Luik, dat onderzoekers die de geschiedenis van een woning willen achterhalen wegwijs maakt in de talloze bronnen die in dit verband worden bewaard, onder meer bij het Rijksarchief.
Klik hier om een gift te doen.
