Reserveer hier jouw plaats:
- in de leeszaal van het Algemeen Rijksarchief via een online reservatieformulier
- in een andere vestiging van het Rijksarchief via e-mail
Alle leeszalen van het Rijksarchief blijven open tijdens de zomermaanden, maar in juli en augustus met licht aangepaste openingsuren. Alle leeszalen, behalve die van het CegeSoma, sluiten tussen 12.00 en 13.00 uur. Het Algemeen Rijksarchief opent in de zomer om 9.00 uur de deuren.
Wegens personeelstekort is de leeszaal van het Rijksarchief Doornik gesloten van 22 juli tot en met 8 augustus. Onze excuses voor het ongemak, dit is buiten onze wil om.
Wegens technische problemen is het momenteel onmogelijk om nieuwe reservaties aan te nemen voor de leeszaal van het Algemeen Rijksarchief 2 - depot Joseph Cuvelier. Lezers die al documenten in de reserve hebben, kunnen wél naar de leeszaal komen. De problemen situeren zich immers rond de aanvoer van nieuwe documenten. Van zodra de nodige liftherstellingen zijn gebeurd door de Regie der Gebouwen kunnen er opnieuw reservaties worden gemaakt. Hou deze website en onze sociale media in de gaten om op de hoogte te blijven.
Een anonieme e-mail, een mysterieuze Duitser en een register uit 1433: zo begon begin dit jaar een onverwacht avontuur voor het Rijksarchief Brugge. Wat eerst leek op een onmogelijk verhaal, eindigde enkele maanden later met de veilige thuiskomst van een waardevol middeleeuws abdijregister, ooit verdwenen in de chaos van de Eerste Wereldoorlog.
Wegens aanhoudende logistieke problemen kunnen we momenteel geen toelevering van archiefdozen garanderen. We hebben nog een beperkte stock van bepaalde formaten. We doen er alles aan om dit probleem zo snel mogelijk op te lossen.
Op 1 december 2025 organiseert het Rijksarchief voor het eerst een nationale archiefconferentie. Hiermee willen we de samenwerking binnen de Belgische archiefsector bevorderen. We mikken op de partners en stakeholders van onze instelling en op iedereen met interesse voor de archiefsector in brede zin.
De archiefploeg van SATURN heeft de archiefselectielijst van het kadaster afgerond, in nauwe samenwerking met de administratie. Het doel? Homogene overdrachten mogelijk maken, efficiënte selectie en vernietiging uitvoeren en digitaliseringsoperaties ondersteunen.
Op 16 juni 2025 heeft de correctionele rechtbank van Charleroi een heler van overheidsarchief schuldig bevonden. Het ging over documenten die voornamelijk dateren uit de Napoleontische tijd en die werden aangemaakt door hogere ambtenaren en officieren. Het onderzoek dat werd gevoerd na een klacht van het Rijksarchief vereiste meerdere huiszoekingen en geduldige expertises.
Het Rijksarchief is een essentiële partner voor het beheer van lokaal archief in het Waals Gewest. Virton, een stad die erg te lijden had tijdens WO I, plukt mee de vruchten van deze aanpak.
De inventaris van de voormalige gemeente Meux volgt die van Bovesse, Émines, Rhisnes en Saint-Denis op: allemaal producten van het project ‘Lokaal archief Wallonië: vrijwaring en valorisatie van lokaal archivalisch erfgoed’ die samen de geschiedenis van La Bruyère zichtbaar maken.
Met het driedelig werk Lettres de soldats au service de la France geven Bernard en zijn vader René Wilkin een stem aan de meer dan 25.000 Luikenaars die dienden in het leger van de Franse Republiek en het Keizerrijk (1795-1815).
Enkele jaren geleden werd het archief van de kathedraal en Sint-Jacobskerk van Antwerpen overgebracht naar het Rijksarchief. De verbouwing van het Rijksarchief Antwerpen zorgde voor vertraging, maar het inventarisatiewerk komt onder stoom!
In Jusqu'à la moelle (Tot op het bot) exploreert Bernard Wilkin, archivaris in het Rijksarchief Luik, samen met Robin Schäfer en een internationaal team van historici en archeologen wat er gebeurde met de lichamen van soldaten die sneuvelden op het slagveld in de 19de en het begin van de 20ste eeuw.
Deze conferentie is een organisatie van het Algemeen Rijksarchief, het Centre d’histoire du droit et de la justice (UCLouvain) en de Onderzoeksgroep Nieuwe Tijd (KU Leuven), met de steun van het Centre de recherches en histoire du droit, des institutions et de la société (CRHiDI/UCLouvain Saint-Louis Bruxelles). Het doel? Nieuwe kennis verankeren en een dialoog bevorderen tussen onderzoekers die werken op de geschiedenis van geweld, misdaad en vorstelijke gratie in West-Europa.
Eddy Put, jarenlang verbonden aan het Rijksarchief, schreef een inspiratiegids over archiefonderzoek. Verwacht geen eenvoudige oplossingen of pasklare antwoorden. De gids stelt vooral uitdagende vragen: hoe navigeer je door een onoverzichtelijke overvloed aan informatie? Hoe vermijd je de platgetreden paden en welke alternatieve routes kun je inslaan wanneer zoekrobotten je in de steek laten?
De Generale Maatschappij van België is almaar minder bekend bij het grote publiek. Toch was de holding 175 jaar lang een machtige financiële speler. Er zijn geen andere voorbeelden van een vennootschap die gedurende zo’n lange tijd het lot van een land mee bepaald heeft. Tot nu hadden onderzoekers archieftoegangen voor 223 meter documenten: dat aantal stijgt naar 923!
Twee archivarissen en drie vrijwilligers beschreven samen ruim 3.400 stukken uit de procesdossiers van de Raad van Brabant, voornamelijk uit de jaren 1630-1660. Het resultaat van hun teamwerk is raadpleegbaar in AGATHA.
Hou je van geschiedenis en ben je een kei in het ontcijferen van oude handschriften? Dan hebben we goed nieuws voor jou! Dit jaar organiseren we voor de tweede keer een Vlaams-Nederlandse paleografiewedstrijd. De voorronde loopt van 12 mei tot 12 juni 2025. Op zaterdag 4 oktober 2025 nemen de beste deelnemers het tegen elkaar op tijdens de finale in Sint-Truiden.
Vanaf het einde van de 19de eeuw beschikte het ministerie van Openbare Werken over een fotografische dienst die de activiteiten moest vastleggen. Op die manier ontstond geleidelijk aan een immense fototheek, die vandaag wordt bewaard in het Algemeen Rijksarchief. Na de vooroorlogse foto’s zijn nu ook vele duizenden foto’s uit de periode 1940-1952 online gebracht.
Het Algemeen Rijksarchief 2 - depot Joseph Cuvelier zoekt publicaties om de bibliotheek aan te vullen. Waarom? Om archivarissen, onderzoekers en studenten te helpen bij de interpretatie en ontsluiting van het archief van het voormalige ministerie van Koloniën.
Het 4de archivarissenforum van de Association des archivistes français (AAF) vond plaats van 26 tot 28 maart in Rennes. Onder de ruim 1.000 aanwezigen waren ook enkele vertegenwoordigers van het Rijksarchief. Het thema van de bijeenkomst luidde “Avec attention : archives, archivistes et sociétés”. Centraal stond het belang van aandacht voor het werk van de archivarissen, zowel wat het eigenlijke archiefbeheer als wat hun rol in de samenleving betreft.
In 1999 werd een dubbele inventaris gepubliceerd van het archief van het Arenbergpaleis in Brussel over het hertogdom Aarschot en zijn domeinen tijdens het ancien régime. Enkele maanden geleden verscheen een nieuwe uitgave van de inventaris over het archief van de heerlijkheid Aarschot.
In 2025 blaast het project ‘Notarius Leuven’ tien kaarsjes uit. Wat begon als een kleinschalig vrijwilligersinitiatief, is intussen uitgegroeid tot een mooi voorbeeld van burgerwetenschap in actie.
De commissie voor schadeloosstellingen in Congo (Commission d’Indemnisation des Dommages du Congo, afgekort als CIDC) was belast met het onderzoeken van aanvragen tot vergoeding van materiële schade die Belgische kolonialen hadden geleden als gevolg van de onafhankelijkheid van Congo op 30 juni 1960. Het archief van deze weinig gekende commissie is nu geïnventariseerd.
Voor de eerste keer sinds augustus 2023 heeft onze zoekrobot met genealogische bronnen een update gekregen! Naast tienduizenden correcties en aanvullingen zijn ongeveer 3 miljoen nieuwe pagina’s beschikbaar.
Xavier Rousseaux (UCLouvain) en Laurence Druez (Rijksarchief Luik) geven op vrijdag 11 april 2025 in het Museum voor Schone Kunsten van Charleroi een lezing geven over de fotografische collectie van de Technische en Wetenschappelijke politie. Het jaar 2025 markeert de honderdste verjaardag van de institutionalisering van de zogenaamde "Technische en Wetenschappelijke politie"-laboratoria. In de lezing komt deze verjaardag uitgebreid aan bod en wordt bovendien een rijk gedocumenteerde gerechtelijke zaak uit de regio Charleroi uitgelicht.
Het 4de nummer van de Revue d’Histoire liégeoise (Tijdschrift voor Luikse geschiedenis) is zopas verschenen. Het tijdschrift, dat 4 jaar geleden werd gelanceerd, is geschiedkundig van opzet en behandelt de regio Luik in brede zin.
De Vlaamse minister van Cultuur nam recent 66 oorkonden op in de Topstukkenlijst. Iets meer dan de helft van deze topstukken wordt bewaard in het Rijksarchief. Een mooie erkenning!
Zeven jaar heeft het project ‘Lokaal archief Wallonië’ nodig gehad om het verleden van de fusiegemeenten van Bons Villers te vrijwaren. Twee nieuwe inventarissen vormen voortaan de toegang tot dit verleden.
Op 12 en 19 maart geeft Pierre-Jean Niebes, archivaris in het Rijksarchief Bergen, twee lezingen getiteld Les refuges d’abbayes à Mons. Biographies immobilières. Tijdens deze lezingen wordt een publicatie voorgesteld van het Bibliofiel Genootschap van België met zetel in Bergen, te verschijnen in juni 2025.
Het SATURN-project nam de afgelopen tien jaar al bijna 56 km archief van de FOD Financiën onder handen. Ruim 25 km archief werd overgebracht naar het Rijksarchief. Een win-winverhaal dat dankzij een nieuwe samenwerkingsovereenkomst al zeker tot 31 januari 2028 wordt voortgezet.
In het Rijksarchief Namen kan je vanaf 21 februari kennismaken met de boeiende wereld van Jules Jourdain, een beeldhouwer en medailleontwerper met een opmerkelijke kunstzinnigheid. De Société archéologique de Namur en Tour d’Anhaive organiseren deze uitzonderlijke expo met meer dan 300 unieke stukken.
De inventaris van het archief van het Algemeen Secretariaat binnen het ministerie van Volksgezondheid en Leefmilieu geeft een bijzondere inkijk in het Belgisch gezondheids- en milieubeleid in de periode 1942-1996. Samen met twee eerder verschenen inventarissen is nu bronnenmateriaal ontsloten voor 150 jaar gezondheidsbeleid in België.
Het archief van de inspecteur-generaal van de hygiëne, een adviseur van het ministerie van Koloniën, getuigt van de moeizame start van het medisch ingrijpen van het Belgisch koloniaal bestuur in Belgisch Congo en in Rwanda-Urundi. Een groot deel van dit archief is nu online raadpleegbaar.
Eén van de hoogste rechtscolleges van het Heilig Roomse Rijk van de Duitse natie drukte zijn stempel op de geschiedenis van de voormalige vorstendommen Luik en Stavelot-Malmedy. Luikenaars deden immers vaak beroep op deze instantie om geschillen te beslechten. Het uitermate rijk archief ervan, dat wordt bewaard in het Rijksarchief Luik maar deels verloren ging bij een bombardement in 1944, werd grondig gerehabiliteerd. Het is nu raadpleegbaar en klaar voor veelzijdig en veelbelovend onderzoek.
De publicatie van de inventaris van het archief van de APPM betekent een flinke stap vooruit in het faciliteren van de toegang tot bronnen over de collectieve geschiedenis en de individuele lotgevallen van metissen die werden geboren tijdens de Belgische kolonisatie.
Een analyse van de leeszaalbezoeken in het Algemeen Rijksarchief sinds 2018 levert verrassende resultaten op: het aantal individuele bezoekers steeg met 22 % en het aantal werkbezoeken met bijna 31 %. Het zijn cijfers waar we trots op zijn, maar die ook uitdagingen met zich meebrengen.
Na de publicatie van de inventarissen van het archief van de gevangenissen van Marche-en-Famenne (2017) en Neufchâteau (2019) verscheen nu ook de inventaris van het archief van de gevangenis van Aarlen. Het bestand van 110 strekkende meter beslaat de periode 1830-2012. Het archief werd grotendeels in 2008-2009 en in 2023 naar het Rijksarchief overgebracht.
Jarenlang heeft Claude de Moreau de Gerbehaye, inmiddels archivaris op rust, zich nauwgezet toegelegd op een gedetailleerde ontsluiting van de archieven van het Arenbergpaleis in Brussel, gewijd aan het hertogdom Aarschot en zijn domeinen onder het ancien régime. Een huzarenstukje!
Vanaf 1 januari 2025 zijn overlijdensakten pas openbaar na 75 jaar, althans akten opgesteld vóór 31 maart 2019. De voorwaarden tot raadpleging van niet-openbare akten worden bovendien strenger. De zoekomgeving van het Rijksarchief bevat maar een heel beperkt aantal overlijdensakten ouder dan 50 jaar maar jonger dan 75 jaar. Ze zullen bij de eerstvolgende update offline worden gehaald. Voor het overige zal deze nieuwe wetgeving weinig impact hebben voor raadpleging via het Rijksarchief.
De zopas geïnventariseerde archieven van het militair gerecht te velde bij de Belgische militaire basissen in Afrika werpen nieuw licht op een nog weinig gekend stukje koloniale en militaire geschiedenis: dat van de militaire basissen in Kamina, Kitona en Usumbura tussen 1951 en 1962.
De wachttijden voor een bezoek aan de leeszaal van ARA2 lopen momenteel op door de vele aanvragen. We raden je aan je plek in de leeszaal ruim op voorhand te reserveren via e-mail.
Historisch onderzoek naar Duitstalig België richtte zich lange tijd op de wereldoorlogen en het interbellum. De 19de eeuw en de naoorlogse periode bleven onderbelicht. Het voorbije decennium kwam daar verandering in. Een nieuwe inventaris van het Rijksarchief Eupen zet deze trend verder.
Het 14de deel in onze reeks Studies in Belgian History onderzoekt het proces waarbij de getitelde adel, ook gekend als de 'aristocratie', zich tussen 1600 en 1730 in de stad Brussel vestigde. De relatie tussen de aristocratie en Brussel wordt bestudeerd aan de hand van het woningtype ‘aristocratische herenwoning’.
2023 was geen gemakkelijk jaar voor het Rijksarchief. De budgettaire, organisatorische, technische en intellectuele uitdagingen waarmee we worden geconfronteerd, zijn enorm. Daarover communiceren we open, eerlijk en constructief. Toch liet 2023 ook vele mooie realisaties optekenen, met dank aan een fantastisch team van archiefprofessionals.
De nationale archieven van België, Luxemburg en Nederland gaan nauwer samenwerken op Benelux-niveau om de toekomst van digitale archivering te verbeteren. Ze zullen hun werkwijzen beter op elkaar afstemmen, expertise uitwisselen en samen de uitdagingen op Europees niveau aanpakken.
In de week van 16 december 2024 wordt de zoekrobot “Archiefinventarissen” in de nieuwe zoekomgeving AGATHA gelanceerd. Deze vervangt de zoekrobot “Zoeken in archieven” uit de oude zoekomgeving SEARCH.
Opgelet: op 23 december 2024 wordt de oude zoekomgeving SEARCH (https://search.arch.be/) volledig gedeactiveerd. Gebruikers die toch naar de oude zoekwebsite surfen, zullen automatisch naar AGATHA worden doorgestuurd.
Van 12 tot 15 november 2024 ontving het Rijksarchief een delegatie van INACO. De uitwisseling met de Congolese bezoekers over het beheer en de ontsluiting van koloniale archieven bleek bijzonder vruchtbaar. Het bezoek vormde een solide basis voor concrete toekomstige samenwerkingen die de toegang tot deze archieven verder moet verbeteren.
Wegens veranderende marktomstandigheden en inflatie zijn de prijzen van zuurvrije archiefomslagen en -dozen gewijzigd. Offertes en bestelbonnen tot op datum van 19 november 2024 blijven geldig. We doen er tevens alles aan om het huidige stockgebrek zo snel mogelijk op te lossen.
Het archief van het Belgisch Kadaster bevat bijzonder boeiend materiaal. Het duurde lang voor de diensten van het Kadaster archief wilden overbrengen, maar sinds 2018 is er een versnelling ingezet. Zo’n 12 kilometer kadasterarchief komt nu stap voor stap binnen in het Rijksarchief.
Het Rijksarchief is een onmisbare partner voor het beheer van lokale archieven in het Waals Gewest. Steden, gemeenten, OCMW’s en provincies doen een beroep op de expertise van het Rijksarchief om hen te helpen bij de selectie en bewaring van hun archief. De stad Fontaine-l’Évêque vormt daar een mooi voorbeeld van.
De voorbije jaren werd de leeszaal van het Rijksarchief Gent overstelpt met vragen tot inzage van de opsluitingsdossiers van het naoorlogse interneringscentrum van Lokeren. Sinds 2017 is deze archiefreeks bijna 400 keer geraadpleegd, voornamelijk door familieleden van personen die er ooit zijn opgesloten. Dit was de aanleiding om een nieuwe inventaris van het archief op te maken.
Begin 2024 werden in het Rijksarchief Gent enkele onmiskenbaar middeleeuwse fragmenten van verluchte muziekhandschriften ontdekt. Na onderzoek door MMFC-medewerkers bleek de vondst onder meer verschillende bladen van een graduaal uit de 15de eeuw te bevatten.
Een aantal maanden geleden werd door een Brussels veilinghuis een kaart aangeboden die bij verschillende onderzoekers een belletje deed rinkelen. Geen twijfel mogelijk: het ging om de ontbrekende kaart uit het Meerbeekse archief dat in het Rijksarchief Gent wordt bewaard.
In oktober 2024 werd een groot deel van de archieven van André Cools in bewaring gegeven bij het Rijksarchief Luik. Ze getuigen van zijn politieke carrière en zijn inzet voor de ontwikkeling van het Waalse Gewest gedurende meer dan 40 jaar. Het inventarisatieproces zal binnenkort van start gaan.
Op 22 november verwelkomt het Rijksarchief Doornik Jean-Louis Van Belle naar aanleiding van de publicatie van zijn nieuwe boek. Jean-Louis Van Belle is doctor in de Geschiedenis en gespecialiseerd in onderzoek naar steenhouwerijen uit het ancien régime. Hij zal tijdens deze lezing de resultaten voorstellen van zijn onderzoek naar de handel in kalk in Doornik en omgeving tijdens de regeerperiode van Lodewijk XIV.
De protestantse eredienst bestaat in ons land al meer dan 500 jaar en is goed georganiseerd en gestructureerd. Ongeveer 3% van de Belgische bevolking maakt er – discreet – deel van uit. Over het protestantisme bestaan nog veel misvattingen en de meeste mensen kennen deze eredienst niet goed. Deze lezing van Laurence Druez, werkleider in het Rijksarchief Luik, wil de aandacht vestigen op de factoren die vanaf het begin een rol hebben gespeeld in de ontwikkeling van de protestantse minderheid evenals op een aantal aspecten van haar ingewikkelde identiteit, en dit binnen een regionale context.
Leidinggeven aan de Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van België in Brussel was nooit een sinecure, en al zeker niet tijdens de Tweede Wereldoorlog. Toch was dat de taak van Marguerite Devigne. Haar archief, bewaard in het Algemeen Rijksarchief, is recent gedetailleerd beschreven.
In 2020 werd de 100ste verjaardag gevierd van het beroep van maatschappelijk assistent in België. Voor hun opleiding moesten duizenden van hen stage lopen bij kwetsbare mensen. Hieruit zijn evenveel stageverslagen voortgekomen, die belangrijke informatie bevatten over mensen die in de geschiedenis dikwijls onzichtbaar bleven. De inventarisatie van deze stageverslagen biedt mogelijkheden om hier verandering in te brengen.
Het Rijksarchief en de VUB zijn op zoek naar een senior onderzoeker (m/v/x) voor een FED-tWIN-onderzoeksprogramma in het vakgebied 'Geschiedenis van kolonisatie, de Grote Meren, sub-Sahara Afrika'. Solliciteren kan tot en met 15 november 2024.
Tijdens het ancien régime waren er heel wat vrouwen die tijdelijk de erfenis van hun echtgenoot beheerden in afwachting dat de oudste zoon de macht kon overnemen. Toch is het geval van Marie-Anne Simonis, echtgenote Biolley, van een heel andere aard. Maak kennis met haar verhaal in deze 13de uitgave in onze reeks ‘Studies in Belgian history’!
Heel wat mensen kwamen en komen op een bepaald moment in hun leven in de gevangenis terecht. Aan de hand van gevangenisarchieven kunnen we deze donkere periode in hun leven reconstrueren. Het zijn belangrijke bronnen voor familiegeschiedenis, maar ook voor de criminologische en sociale geschiedenis. Onderzoeken wie opgesloten wordt, zegt immers veel over de veranderende normen van een maatschappij. In 2023 werden de archieven van de gevangenissen van Brussel en Vorst overgedragen aan het Rijksarchief. De inventaris ervan is nu gepubliceerd.
Het archief van de normaalschool en het internaat van de Zusters van Sint-Vincentius a Paulo, 'Dienstmaagden der Armen', in Gijzegem werd door de congregatie in 2022 geschonken aan het Rijksarchief. Het archief, bijna 16 meter in omvang, werd vervolgens geïnventariseerd en herverpakt. Sinds kort is het raadpleegbaar in de leeszaal van het Rijksarchief Gent.
De roep naar een efficiënte overheid lijkt de laatste jaren steeds luider te klinken. Een terugblik op de jaren ‘30 van de vorige eeuw leert dat er vandaag weinig nieuws onder de zon is. Meer zelfs, het huidige debat verbleekt bij de stappen die in de periode 1936-1940 werden gezet naar een efficiënt en neutraal overheidsapparaat. Louis Camu werd destijds aangesteld als regeringscommissaris met als opdracht de administratie te hervormen. Zijn archief, bewaard in het Algemeen Rijksarchief, is recent geïnventariseerd en biedt een uitermate boeiende inkijk in de werking van de overheid vanuit diverse perspectieven. Voor administratief-historisch onderzoek naar de periode 1936-1940 is dit bestand hoe dan ook essentieel.
Het project GUARD – een acroniem voor Guarantee Unpreserved Archives Remain Documented – heeft als doel de vluchtige informatie die online en in veilingcatalogi over middeleeuwse archiefdocumenten circuleert te verzamelen, te compileren en te structureren, om ze vervolgens permanent te archiveren in een open databank.
De koloniale geschiedenis van België, Burundi, DR Congo en Rwanda beroert de gemoederen. Met het project Colonial Sources willen het Rijksarchief en het AfricaMuseum collecties en kennis over de koloniale periode en de impact ervan toegankelijker maken voor leerkrachten en leerlingen uit het secundair onderwijs. De eerste stap? Een enquête die peilt naar de huidige onderwijspraktijk. De expertise van leerkrachten is hét vertrekpunt.
Het Rijksarchief en de FOD Justitie werken al decennialang vruchtbaar samen rond archiefbeheer. Denk aan de mobiele archiefploegen van de FOD Justitie en aan de vele inventarissen van gerechtelijke archieven die het Rijksarchief uitgeeft. Recent kwamen daar drie nieuwe inventarissen bij die diverse archieven van rechtscolleges uit het ambtsgebied van het Hof van Beroep van Henegouwen beschrijven.
In 2024 wordt de 300ste verjaardag gevierd van ‘Saint-Gilles’ in Namen, het gebouw waar vandaag het Waals parlement zetelt. Op initiatief van het Rijksarchief Namen werden naar aanleiding van deze verjaardag twee wetenschappelijke studies uitgevoerd. Een drieledige tentoonstelling onthult nog tot half januari de onderzoeksresultaten.
In ARA2 zijn er zopas twee kleinere archiefbestanden van het militair gerecht geïnventariseerd. De bestanden werpen nieuw licht op de werking van het Auditoraat-generaal in Groot-Brittannië tijdens de Tweede Wereldoorlog en op het optreden van het militair gerecht te velde bij het Belgische Vrijwilligerskorps in het “Verre Oosten” (Korea).
De leeszaal van het Rijksarchief Gent is van 16 tot 20 september 2024 gesloten voor het publiek wegens bestandscontrole. Tijdens bestandscontroles worden onze archiefmagazijnen systematisch gecontroleerd om na te gaan of er in het afgelopen jaar geen lacunes ontstaan zijn in de diverse bestanden. Zijn er geen documenten verkeerd teruggezet? Zijn er wel overal ruitertjes geplaatst met info waar de documenten zich bevinden (in de leeszaal, in bruikleen gegeven voor een expo, etc.)? Tijdens de week van de bestandscontrole, variërend per leeszaal, wordt er ook extra tijd vrijgemaakt om aanwinsten/bestanden die zijn binnengekomen nader te bekijken en in de rekken te zetten.
Het doel van deze conferentie, georganiseerd door het BRAIN-project 'WomenExile: Gendering political exile – Women’s political migrations to Belgium (1918-1958)', in samenwerking met het Forum voor Belgisch onderzoek in vrouwen-, gender- en seksualiteitsgeschiedenis (AVG-Carhif), bestaat erin om recente ontwikkelingen in het onderzoek naar migrantenactivisten te belichten. Daarbij staan de interacties tussen gender, politiek engagement en migratie in de 20ste eeuw centraal. Hoe beïnvloedt gender het militante karakter van migratie? En wat is de impact van politiek engagement en migratie op genderrelaties en de constructie van vrouwelijkheid en mannelijkheid? Meer vragen én antwoorden op dinsdag 24 september 2024 in het Algemeen Rijksarchief.
Ter afsluiting van het BRAIN-be 2.0-project LORD (Lordship and State Formation in the County of Flanders, 15th-18th c.) organiseren het Rijksarchief Gent en de Universiteit Gent een contactdag met lezingen over het lopende onderzoek naar heerlijkheden in de Lage Landen. LORD bekijkt deze Vlaamse heerlijkheden vanuit staatsvormingsprocessen. Hoe interageerden Vlaamse heren met de vorst en met hun inwoners? Ontdek het op maandag 9 september in het Rijksarchief Gent!
De leeszaal van het Rijksarchief Kortrijk is van 22 tot 26 juli 2024 gesloten voor het publiek wegens bestandscontrole. Tijdens bestandscontroles worden onze archiefmagazijnen systematisch gecontroleerd om na te gaan of er in het afgelopen jaar geen lacunes ontstaan zijn in de diverse bestanden. Zijn er geen documenten verkeerd teruggezet? Zijn er wel overal ruitertjes geplaatst met info waar de documenten zich bevinden (in de leeszaal, in bruikleen gegeven voor een expo, etc.)? Tijdens de week van de bestandscontrole, variërend per leeszaal, wordt er ook extra tijd vrijgemaakt om aanwinsten/bestanden die zijn binnengekomen nader te bekijken en in de rekken te zetten.
Sinds 1 juli is Xavier Jacques-Jourion aan de slag als algemeen directeur van het Rijksarchief. Tijd voor een korte voorstelling!
In het kader van het FED-tWIN-onderzoeksprogramma Gusangira werd een onderzoeker aangeworven in het Algemeen Rijksarchief 2 - depot Joseph Cuvelier om de archieven over Ruanda-Urundi te ontsluiten. Rwanda en Burundi stonden tot hun onafhankelijkheid op 1 juli 1962 onder Belgisch bewind, eerst als mandaatgebied onder toezicht van de Volkenbond tussen 1919 en 1945, nadien als voogdijgebied onder de Verenigde Naties. Dat België zeggenschap kreeg over Ruanda-Urundi werd vastgelegd na de Eerste Wereldoorlog, toen Duitsland zijn kolonies moest afstaan.
Op zaterdag 19 oktober 2024 is het Rijksarchief Brugge plaats van afspraak voor de tweede editie van de Dag van het West-Vlaamse Onderzoek. Heb je interesse in lokale geschiedenis? Wil je jezelf verdiepen in het erfgoed van jouw gemeente, maar weet je niet waar te beginnen? Of zoek je inspiratie voor nieuwe projecten? Ontmoet gelijkgestemden en laat je inspireren. Iedereen met een hart voor historisch, archeologisch en kunstwetenschappelijk onderzoek is welkom!
Op woensdag 25 september 2024 vindt in het Algemeen Rijksarchief in Brussel de zevende editie van de Dag van de Belgische Migratiegeschiedenis plaats. Zowel academische bijdragen als postersessies zullen heel uiteenlopende aspecten van de migratiegeschiedenis toelichten. De dag wordt afgesloten met een debat over de plaats van vrouwen binnen migratiegeschiedenis.
Misschien zegt de naam ‘Oznowicz’ je niet meteen iets, maar ‘Oz’ waarschijnlijk wel. Frank Oz, meer bepaald. En mocht ‘Frank Oz’ je nog steeds vreemd in de oren klinken, dan zullen Bert, Grover en Koekiemonster uit Sesamstraat, Miss Piggy, Fozzie Beer en Animal uit The Muppet Show of Yoda, grootmeester van de Jedi uit de Star Wars-saga, ongetwijfeld wel belletjes doen rinkelen. Frank Oz (1944) – voluit Oznowicz – is een van Amerika’s meest befaamde televisie- en filmpersoonlijkheden. Frank Oz ging de voorbije jaren op zoek naar zijn wortels in Europa, wat Aline Thomas, projectmedewerker van WOMENEXILE, inspireerde om eens na te gaan wat het Rijksarchief bewaart over de familie Oz(nowicz). Een boeiende zoektocht!
In het kader van het Belgisch EU-voorzitterschap was het Rijksarchief tijdens de laatste week van mei organisator/host van vier Europese archiefmeetings: het DLM Forum, de EAG (European Archives Group), de EBNA (European Board of National Archivists) en de APEF-ledenvergadering (Archives Portal Europe Foundation).
Het Debattenland is lange tijd voorwerp van dispuut geweest tussen de graafschappen Vlaanderen en Henegouwen. Om een einde te maken aan de veelvuldige jurisdictieconflicten tussen de twee graafschappen besliste hertog Filips de Goede halverwege de 15de eeuw om beroepszaken uit het Debattenland toe te wijzen aan de (toekomstige) Grote Raad voor de Nederlanden te Mechelen. Tot voor enkele jaren maakten de acht strekkende meter procesdossiers uit het Debattenland onaangeroerd deel uit van het archief van de Grote Raad. Nu ze geïnventariseerd zijn, komt daar na 250 jaar eindelijk verandering in.
Het archief van de Dienst voor Algemene Onderrichtingen van het auditoraat-generaal bij het Militair Gerechtshof is ontsloten met een gepubliceerde inventaris. Het belang van de dossiers van deze dienst voor het onderzoek naar de vervolging van de collaboratie na de Tweede Wereldoorlog, de zgn. repressie, kan moeilijk overschat worden.
Tachtig jaar na het einde van de Tweede Wereldoorlog is (eindelijk) het verhaal neergeschreven van de 2.250 vrouwen die vanuit België naar het kamp van Ravensbrück gedeporteerd werden. Het boek van Claire Pahaut handelt over het enige concentratiekamp van het naziregime dat specifiek voor vrouwen was ingericht.
In 2024 wordt de 60ste verjaardag gevierd van de oprichting van de “moderne” vestiging van het Rijksarchief Doornik. Toevallig valt deze verjaardag samen met de pensionering van archivaris Bernard Desmaele, die 25 jaar lang diensthoofd was van het Rijksarchief Doornik. Reden genoeg voor een feestuitgave waarin enkele van de meest iconische en karakteristieke stukken uit onze Doornikse collectie in de kijker worden gezet.
Verkiezingen gaan gepaard met een grote stroom aan papieren en digitale documenten. Stembiljetten uiteraard, maar ook volmachten, lijsten, formulieren, tabellen, processen-verbaal… Om de doorstroming van deze verkiezingsdocumenten in goede banen te leiden, werkte de dienst Toezicht en Advies van het Rijksarchief samen met de Algemene Directie Identiteit en Burgerzaken van de FOD Binnenlandse Zaken en de archivaris van de Kamer van Volksvertegenwoordigers een informatiebeheersplan uit.
Het Rijksarchief neemt een grote stap om de online raadpleging van zijn archieven te faciliteren. Op AGATHA, de nieuwe zoekwebsite van het Rijksarchief, krijgen 4 verschillende zoekomgevingen onderdak. De rode draad? Jou helpen bij je archiefonderzoek, in een hedendaagse en performante zoekomgeving.
Xavier Jacques-Jourion is officieel benoemd als opvolger van Karel Velle als algemeen directeur en gaat vanaf 1 juli 2024 van start in zijn nieuwe functie. Tot die datum blijft Pierre-Alain Tallier algemeen rijksarchivaris ad interim.
EIDAS 2.0 voert de concepten ‘elektronische archivering’ en ‘gekwalificeerde elektronische archiveringsdienst’ in op Europees niveau: diensten die in België reeds bestonden door de ‘Digital Act’ (wet van 21 juli 2016).
In de stad Limburg lag op kantoren en op zolders meer dan een halve kilometer archief uit de 19de-20ste eeuw. De stad deed een beroep op archivarissen van het project ‘Lokaal Archief Wallonië’ om al het archief dat werd gevormd door de vroegere deelgemeenten Bilstain, Goé en Limburg (1800-1977) te selecteren, vernietigen en inventariseren.
Elke dag opnieuw worden in het Algemeen Rijksarchief vreemdelingendossiers geraadpleegd. De 2,5 miljoen individuele vreemdelingendossiers die het Rijksarchief bewaart (ruim 7 strekkende km archief), bevatten een schat aan informatie, zowel voor genealogische opzoekingen als voor de migratiegeschiedenis van België. Minder bekend, maar niet minder belangrijk zijn de “algemene dossiers” van de vreemdelingenadministratie. Deze dossierreeks is vooral thematisch geordend en toont het ruimere plaatje van het Belgische migratiebeleid.
Naast de digitale kopieën van parochieregisters en registers van de burgerlijke stand (tot 1920) die beschikbaar zijn op genealogie.arch.be heeft het Rijksarchief Aarlen (en alle andere Rijksarchieven) sinds kort in de leeszaal ook een verbinding met de website van de vzw Luxroots .
De “Raad van Oorlog” was lang een mysterie. Allerlei bronnen vermelden de Raad, maar het leek of deze zelf geen eigen archief had bewaard. Rijksarchivaris Harald Deceulaer verzamelde alle mogelijke archiefsporen, en ontdekte zelfs notulen van de Raad. Na een lange speurtocht is zijn boek nu gepubliceerd.
Op deze studiedag, een organisatie van het Rijksarchief Leuven en de provincie Vlaams-Brabant, gidsen experten je door de geschiedenis van het naoorlogs modernisme in Vlaams-Brabant, met oog voor recente onderzoeksvragen en relevant bronnenmateriaal. Enkele gevalstudies – van Leuvense deelgemeenten over Herent tot Tervuren – belichten praktijken van waardering, ontsluiting en restauratie van modernistische wijken en gebouwen. Bovendien krijg je vanuit een Kempens project inzichten over het verduurzamen van modernistisch erfgoed binnen huidige maatschappelijke uitdagingen.
De stad Nieuwpoort heeft zijn Vrijheidskeure uit 1163 in permanente bewaring gegeven aan het Rijksarchief Brugge. Het uiterst waardevolle artefact wordt er voortaan opgeborgen in een geklimatiseerd archiefdepot, wat nodig is om het fragiele document te beschermen tegen de tand des tijds. Met zijn Keure kreeg Nieuwpoort 861 jaar geleden officieel stadsrechten toegekend. Het geldt als de oudste bewaard gebleven geschreven stadskeure in Vlaanderen.
De zevende editie van de Dag van de Belgische Migratiegeschiedenis vindt plaats op woensdag 25 september 2024 in het Algemeen Rijksarchief in Brussel. Deze studiedag biedt aan alle geïnteresseerden in de geschiedenis van migratie in België, zowel uit de academische wereld als daarbuiten, de gelegenheid elkaar te ontmoeten en de laatste bevindingen van lopend of afgerond onderzoek, projecten en initiatieven te delen. Nog tot 1 juni kan je ons voorstellen bezorgen voor een bijdrage.
In het kader van Erfgoeddag werd een tentoonstelling samengesteld die licht werpt op middeleeuwse sporen van thuis en huiselijkheid, en op de bijzondere collecties charters die na heel wat omzwervingen doorheen de geschiedenis vandaag ‘thuis’ zijn in het Gentse Rijksarchief. De tentoonstelling blijft nog tot 27 juni 2024 te bezichtigen in de leeszaal van het Rijksarchief Gent, tijdens de reguliere openingsuren.
Bij vastgoedtransacties stelt een notaris een akte op die wordt overgemaakt aan de bevoegde overheidsinstanties. Daartoe behoren ook de kantoren van hypotheekbewaring, ingericht per gerechtelijk arrondissement. Hun voornaamste opdracht? Instaan voor de openbaarheid van de gegevens over het vastgoedbezit.
Het exemplaar van de Belgische Staat van het verdrag tot afstand van Congo-Vrijstaat aan België, dat tientallen jaren spoorloos was, werd in augustus 2017 gerecupereerd bij een veilingzaal. Door het onvervreemdbaar karakter van overheidsarchieven kon de teruggave probleemloos verlopen. Intussen verscheen een inventaris van alle authentieke verdragen tot afstand van Congo-Vrijstaat aan België en van documenten over deze afstand afkomstig van Adolphe de Cuvelier, secretaris-generaal van het departement Buitenlandse Zaken van Congo-Vrijstaat in 1907-1908.
Het derde nummer van de Revue d’Histoire liégeoise rolde onlangs van de persen. Het tijdschrift dat drie jaar geleden van start ging, heeft een historische insteek en gaat over de regio Luik in het algemeen.
Door wie, hoe en waarom werd de geschiedenis van Henegouwen door de eeuwen heen geschreven? Dat zijn de vragen waarop deze twee volumes een antwoord willen bieden. Onderwerp zijn zowel het huidige Henegouwen als het historische Henegouwen, dit wil zeggen het voormalige middeleeuwse graafschap. Het impliceert dus een chronologische benadering op lange termijn, van de hoge middeleeuwen tot heden.
Het CBR-archief, bewaard in het Algemeen Rijksarchief 2 - depot Joseph Cuvelier, is zonder meer indrukwekkend te noemen: 3572 archiefnummers, goed voor 250 strekkende meter archief. Denk onder meer aan talrijke documenten over de werkzaamheden van het paritair comité voor de cementsector, maar ook aan heel wat fotomateriaal.
Gentenaars opgelet! Wie op zoek is naar een 18de-eeuwse bouwaanvraag van een pand in bv. de Savaanstraat of de Nederkouter zou dit sinds kort wel eens kunnen vinden in onze online zoekomgeving. Het gebied dat zich grofweg uitstrekte van aan de Sint-Pietersabdij tot de Ketelpoort was tijdens het ancien régime immers geen stadsgrond, maar behoorde tot de jurisdictie van de heerlijkheid van de Sint-Pietersabdij.
Conferentie georganiseerd door het BRAIN-project WomenExile: Gendering political exile – Women’s political migrations to Belgium (1918-1958) (Belspo), in samenwerking met het Forum voor Belgisch onderzoek in vrouwen-, gender- en seksualiteitsgeschiedenis (AVG-Carhif).
De chartercollectie van de graven en gravinnen van Vlaanderen (1086-1559) staat centraal in het REIGN-project. Deze rijke verzameling behoort tot de top van het middeleeuwse patrimonium van de Lage Landen en vormt de historische kerncollectie van het Rijksarchief Gent. Ze bevat een schat aan informatie over de politieke, economische en culturele geschiedenis van Vlaanderen, maar ook van andere gebieden waarmee het graafschap in contact stond. Het REIGN-project wil deze collectie beter toegankelijk en bekend maken. Enter de REIGN-blog!
Door het toegenomen scheepvaartverkeer, de internationale handel, de uitbreiding van de haven en de opkomst van rederijen zoals de Red Star Line namen vanaf het laatste kwart van de 19de eeuw de activiteiten van de Rechtbank van Koophandel in Antwerpen een hoge vlucht. De archieven van deze rechtbank zijn nu geïnventariseerd, klaar voor ontginning.
Het archief van de Zwevegemse Sint-Amandusparochie, in 2020 naar het Rijksarchief Kortrijk overgebracht, is geïnventariseerd. De nieuwe inventaris belicht de rijke geschiedenis van de moederparochie en dekt de periode 1532-2007.
Hoven en rechtbanken zijn wettelijk verplicht hun archieven na selectie over te brengen naar het Rijksarchief. Zo kwam recent het archief van de correctionele rechtbank van Dendermonde in het Rijksarchief Gent terecht, waar het werd ontsloten voor onderzoek.
Het aantal kaarten en plattegronden in het archief van de Antwerpse Onze-Lieve-Vrouwekerk, bewaard in het Rijksarchief Antwerpen, verdubbelde quasi sinds de jaren 1950. De teller staat nu op 120 nummers, mooi beschreven in een herziene, geactualiseerde inventaris. Alle kaarten houden verband met goederenbeheer, vooral binnen maar ook buiten de grenzen van de huidige provincie Antwerpen.
Met 553 gerechtsdossiers, waarin ontegensprekelijk de stem van Congolese beklaagden weerklinkt, vormt het archief van de krijgsraad van beroep van Boma een goudmijn voor onderzoek naar de werking van het koloniale militair gerecht in Belgisch Congo. Een nieuwe inventaris, mét index op basis van de aard van de aanklachten, faciliteert de onderzoeksmogelijkheden.
Op maandag 5 februari nam het Rijksarchief tijdens een feestelijke academische zitting na ruim 18 jaar afscheid van Karel Velle als Algemeen Rijksarchivaris. Zowel het personeel van alle Rijksarchiefvestigingen als tal van vertegenwoordigers van het Federaal Wetenschapsbeleid en van partnerinstellingen uit binnen- en buitenland, vrienden en familie tekenden present en gaven Karel Velle een bijzonder hartelijk afscheid.
Over de rol van de overheid in de economie is al veel inkt gevloeid. De nood aan economische planning met een langetermijnperspectief valt vandaag niet meer te ontkennen. Enkele decennia geleden was dit anders. Het archief van het Planbureau, bewaard in het Algemeen Rijksarchief en nu ontsloten voor onderzoek, “verwoordt” de vertwijfeling die er heerste over planning als beleidsinstrument.
Na de Tweede Wereldoorlog is de Centrale dienst voor Oorlogsmisdaden bij het Auditoraat-generaal belast met de vervolging van onderdanen van vijandige staten die oorlogsmisdaden gepleegd hebben op het Belgische grondgebied of tegen Belgen in het buitenland. Het archief van deze dienst, bewaard in het Algemeen Rijksarchief 2 - depot Joseph Cuvelier, is nu ontsloten voor onderzoek.
Rwanda en Burundi behoorden tussen 1916 en 1962 tot het Belgische koloniale imperium. De uitgebreide verslaggeving van de koloniale administratie in de voormalige mandaat- en voogdijgebieden vormt een interessante bron voor onderzoek naar het Belgische koloniale verleden.
Een nieuw jaar, een nieuw Fed-tWin-project! ‘DigiL4Arch’ gaat de juridische uitdagingen rond digitale archivering analyseren en beoordelen. Het doel is om het huidige juridische landschap voor de omgang met digitale (overheids)gegevens integraal in kaart te brengen en aanbevelingen te ontwikkelen voor een aanpassing van de Belgische archiefregelgeving.
Iedereen die op een katholieke school heeft gezeten, kent wellicht de uitgeverij van de norbertijnenabdij van Averbode. De premonstratenzerabdijen van Grimbergen, Postel en Tongerlo danken hun bekendheid dan weer voornamelijk aan de gelijknamige bieren. De Sint-Niklaasabdij van Veurne is veel minder bekend bij het grote publiek. Hopelijk zorgt de recente ontsluiting van het archief van de enige “West-Vlaamse” norbertijnenabdij voor meer aandacht voor deze enigszins vergeten religieuze instelling.
Eind december 2023 werden enkele archiefbestanden van kerkelijke archiefvormers uit de regio Aalst van het Stadsarchief Aalst naar het Rijksarchief Gent overgebracht. Concreet gaat het om het archief uit het ancien régime (tot ca. 1796) van de Sint-Maartenskerk en het Sint-Maartenskapittel, de archieven van de kerkfabrieken en parochies Baardegem, Erembodegem, Gijzegem, Herdersem, Hofstade, Meldert, Moorsel, Nieuwerkerken, het archief van het Onze-Lieve-Vrouwhospitaal, het Sint-Katharinabegijnhof, de abdij ten Rozen en de archiefbestanden van de Aalsterse jezuïeten, karmelieten en willelmieten, samen goed voor ongeveer 19 strekkende meter archief.
Het archief van de nv ‘Entreprises Robert Delbrassinne’, bewaard in het Rijksarchief Bergen, biedt een fascinerende kijk op de 20ste-eeuwse geschiedenis van de burgerlijke bouwkunde (bruggen, watertorens, pompstations, autosnelwegen, ...) in Wallonië.
Na de geschiedenis van het hertogdom Limburg (2011), het erfgoed van het plateau van Herve (2013 en 2015) en 800 jaar monnikenleven in Val-Dieu (2017) richtten het Genootschap voor Geschiedenis en Oudheidkunde van het plateau van Herve en de vzw CELIDA in oktober 2022 hun pijlen tijdens een studiedag op het land en graafschap Dalhem.
Voortaan zijn maar liefst 711 inventarisnummers uit het archief van de Oude Universiteit van Leuven online te raadplegen. De voorbije jaren werden al verschillende kernreeksen – zoals de centrale rekeningen, de inschrijvingsregisters en de verslagen van de universiteits- en faculteitsraden – online beschikbaar gemaakt.
Op vrijdag 8 december 2023 kregen de Rijksarchieven van Brugge en Kortrijk in Diksmuide een laat Sinterklaascadeau! Op het stadhuis van Diksmuide vond de plechtige overhandiging plaats van een 30-tal unieke documenten uit de periode 15de-18de eeuw.
Onze restaurateurs moeten soms letterlijk puzzelen. Denk aan de restauratie van een verzuurd document uit het Arenbergarchief dat in 30 stukken uiteenviel. Een uitdaging!
Tussen de 13de en 18de eeuw werden in het graafschap Vlaanderen politiereglementen opgemaakt voor talloze dorps- en stadsheerlijkheden. Deze voorschriften zorgden voor de goede orde in de lokale gemeenschap of, in vroegmoderne termen, voor ‘goede politie’.
De handelingen van het Napoleoncolloquium 'Le Crépuscule des adieux : De Fontainebleau à Sainte-Hélène' zijn gepubliceerd. Ze behandelen enkele van de belangrijkste fases in het leven van Napoleon en belichten zijn acties in Europa, België en Luik!
Sinds iets meer dan 3 jaar wordt het archief van de Rijkswacht geleidelijk aan ontsloten voor onderzoek, meer bepaald in het kader van het BRAIN 2.0-onderzoeksproject NaPol-Intel. Nu is ook het archief van de generale staf en van twee algemene directies toegankelijk. Concreet gaat het over het archief van het commando, van de Hoofddirectie van het Personeel (HDP) en de rest van het archief van de Hoofddirectie van de Operaties (HDO), waaronder de toezichtsverslagen die eerder reeds werden geïnventariseerd.
Dit boek onder redactie van Laurence Druez (Rijksarchief Luik) en Xavier Rousseaux (UCLouvain, CHDJ), rijk geïllustreerd en met een voorwoord van Anne Gruwez, ere-onderzoeksrechter, belicht enkele decennia politieonderzoek. Het basismateriaal daarvoor is de fotocollectie van de Technische en Wetenschappelijke Politie van Luik sinds 1923, die meer dan 100.000 foto's bevat. Het gaat om portretten van verdachten, scènes van moorden, ongevallen, wedersamenstellingen, interieurs van huizen, stads- en plattelandsgezichten, autopsiezalen, enz. Allemaal getuigen ze van de evolutie van het gerechtelijk proces, politiewerk en onderzoeksmethoden, maar ook van vele andere aspecten van de 20ste-eeuwse samenleving.
In februari 2023 lanceerde het Rijksarchief een grote enquête die peilde naar het beheer van de digitale archieven ('e-archieven') van de federale overheid. ‘SurveA 2023’ werpt voor het eerst licht op de digitale archiveringsstrategieën en -praktijken van de federale overheid, en doet dat voor bijna de volledige overheid. De kennis die de bevraging ons heeft bijgebracht zal in de komende jaren het beleid van het Rijksarchief mee richting geven en bij uitbreiding het federaal archiefbeleid in het algemeen.
Het publiceren van bronnen is een duursport die in de academische wereld steeds minder wordt beoefend. Toch kunnen we ons nu verheugen in een belangrijke stap op weg naar de voltooiing van een reeks die de historici al ontelbare diensten heeft bewezen. Het realiseren van deze uitgave was een werk van lange adem, maar het resultaat is van een indrukwekkende omvang. In totaal bevat de editie 731 unieke ordonnanties, waarvan er 512 in één taal zijn gepubliceerd, 213 in twee talen en 6 in drie talen. Dat maakt samen een verzameling van 956 teksten, waarmee onderzoekers – historici, rechtshistorici, taalkundigen, enz. – nu aan de slag kunnen.
Het archief van het kasteel van Leefdaal, bewaard in het Algemeen Rijksarchief, bevat stukken van algemeen historisch belang die tussen 1940 en 1972 naar het Rijksarchief werden overgebracht. Het gaat eerder om een “archiefcollectie” dan om een “organisch archiefbestand” dat de werking van een instelling of de activiteiten van een persoon of familie weergeeft.
In oktober 2023 vond in het Rijksarchief Brugge de overhandiging plaats van een begrafenisregister van de gemeente Koolskamp (1793-1796). Het register was door een onoplettendheid op een zolder beland in het gemeentehuis van Ardooie, waar Koolskamp nu deel van uitmaakt.
Het CegeSoma is op zoek naar een onderzoeker (m/v/x) voor het project European Holocaust Research Infrastructure-Implementation Phase (EHRI-IP). EHRI is een internationale digitale onderzoeksinfrastructuur die Holocaustonderzoek, -herdenking en -educatie waarborgt op transnationaal niveau. EHRI wordt momenteel projectmatig gefinancierd. Het doel van EHRI-IP is EHRI uit te bouwen tot een permanente Europese onderzoeksinfrastructuur met rechtspersoonlijkheid, een European Research Infrastructure Consortium (ERIC).
Het gemeentearchief van Saint-Ghislain, dat tot in 2016 werd bewaard bij het gemeentebestuur van Tertre, is overgebracht naar het Rijksarchief Bergen, waar het werd geïnventariseerd en ontsloten voor onderzoek. Het archief geeft toegang tot een groot aantal onuitgegeven documenten over de geschiedenis van Saint-Ghislain in de 19de en 20ste eeuw. Enkele stukken gaan terug tot het ancien régime.
In juni 2022 werd het archief van de Algemene Spaar- en Lijfrentekas (1850-2002) overgebracht naar het Algemeen Rijksarchief 2 - depot Joseph Cuvelier. Door dit archief te schenken aan het Rijksarchief zorgde BNP Paribas Fortis ervoor dat meer dan 12.000 inventarisnummers over de Belgische financiële geschiedenis konden ontsloten worden voor onderzoek.
Het Rijksarchief Leuven heeft een tweede versie van de databank ‘Matrikels van de Oude Universiteit van Leuven’ gelanceerd. In de matrikels werden de inschrijvingen opgetekend van meer dan 143.000 studenten uit heel Europa die van de 15de tot de 18de eeuw aan de Leuvense universiteit studeerden. Het zijn bronnen die op wereldwijde belangstelling kunnen rekenen. En die nu nóg beter ontsloten zijn.
In september liep Anne Jacquemin, archivaris in het Rijksarchief Luik, drie weken stage in Parijs. Ze nam er samen met twintig andere archivarissen deel aan de internationale technische archiefstage die jaarlijks wordt georganiseerd door het Frans Instituut voor Nationaal Erfgoed. Het doel? Samenwerkingsverbanden en wederzijdse ondersteuning tussen professionals en archiefinstellingen bevorderen en versterken!
Oorspronkelijk was het NGI bedoeld als een logistiek instrument voor het leger. Doorheen de jaren evolueerde het instituut echter naar een instelling die ten dienste staat van de samenleving. Dit archief van 192 strekkende meter bevat stukken die de verschillende stappen van het vervaardigen van kaarten uiteenzetten, aangevuld met vele schetsen, plannen en kaarten.
Uit welke huiden werden de manuscripten vervaardigd die in de middeleeuwen in Orval werden bewaard? Was er doorheen de tijd een evolutie in de keuze van de dragers? Kunnen verschillen worden gevonden tussen de handschriften die ter plaatse werden gemaakt en deze die de abdij verwierf door aankoop of schenking? Kan een verband worden gevonden tussen de materiële kenmerken of de inhoud van de boekwerken en het type huid dat werd gebruikt? Tot zover enkele van de vragen die aan bod zullen komen tijdens deze herfstlezing in het Rijksarchief Aarlen.
Opgelet: in de loop van september, oktober en november sluiten negen van onze leeszalen (ARA2 - CegeSoma - Rijksarchief Antwerpen - Rijksarchief Bergen - Rijksarchief Beveren - Rijksarchief Brugge - Rijksarchief Doornik - Rijksarchief Kortrijk - Rijksarchief Luik) een weekje de deuren voor de jaarlijkse bestandscontrole. Tijdens bestandscontroles, variërend per leeszaal, worden onze archiefmagazijnen systematisch gecontroleerd om na te gaan of er in het afgelopen jaar geen lacunes ontstaan zijn in de diverse bestanden. Er wordt ook extra tijd vrijgemaakt om archiefaanwinsten te verwerken.
Enkele maanden geleden nam het Stadsarchief Bergen zijn intrek in het gebouw van het Rijksarchief Bergen. Op vrijdag 8 september werd deze verhuis gevierd, in aanwezigheid van de gemeentelijke overheden, de algemeen rijksarchivaris en de voorzitter van het directiecomité van het federaal wetenschapsbeleid.
Hou je klaar om dinsdagnamiddag 10 oktober in het CegeSoma interactief aan de slag te gaan met oude kaarten! Na een korte intro die je wegwijs maakt in een aantal belangrijke aspecten van historisch GIS zal je zelf, op je eigen laptop, een oude kaart 'georefereren' en kan je deelnemen aan een groepsdiscussie. Na de workshop (max. 20 deelnemers - VOLZET) volgt de boekvoorstelling (max. 60 deelnemers) van het pas verschenen Oude kaarten lezen. Handboek voor historische cartografie. Meld je vanaf nu aan!
In 2019 droeg de provinciale dienst ‘Toerisme Provincie Antwerpen’ haar archief over aan het Rijksarchief Antwerpen. De digitale inventaris ervan die nu online staat, is dé ideale reisgids voor wie de geschiedenis van het toerisme in de provincie Antwerpen (vanaf 1947) in kaart wil brengen.
Sinds de jaren 1930 behoort internering tot het strafrechtelijke instrumentarium. De uitvoering ervan werd toevertrouwd aan speciale commissies die werden ingesteld bij de psychiatrische afdelingen van de gevangenissen, sinds 1964 ‘commissies tot bescherming van de maatschappij’ genoemd. Alle Oost- en West-Vlaamse interneringen ressorteerden onder de bevoegdheid van de Gentse commissie, waarvan nu 60 meter archief is ontsloten.
Half augustus kreeg onze nieuwe genealogische website een eerste update. Er werden nieuwe beelden opgeladen en heel wat beschrijvingen werden verbeterd. De volgende stappen? Meerdere updates per jaar, op regelmatige basis, en de lancering van de nieuwe zoekomgeving 'Zoeken naar personen'!
Archiefwetenschap en gegevensbeheer zijn sectoren die de laatste jaren een hoge vlucht hebben genomen. Deze evolutie vertaalt zich in een hernieuwd opleidingsaanbod in Franstalig België. Tijd voor een overzicht, met het nieuwe academiejaar in zicht.
Wanneer het gaat over de geschiedenis van een perceel of een vastgoed wordt meestal onmiddellijk gedacht aan bronnen zoals notariaats- of gemeentearchief. Ook de archieven van de Patrimoniumdocumentatie, zoals die van het Kadaster, de Registratie of de Hypotheken, zijn logische bronnen. Maar er zijn nog andere archiefreeksen van de Patrimoniumdiensten die een waardevolle aanvulling kunnen betekenen voor dit soort onderzoek. Denk bijvoorbeeld aan het archief van de Aankoopcomités, recent geïnventariseerd voor de regio Namen.
Tijdens de Franse Revolutie werden kerkelijke goederen genationaliseerd en geveild. Het Rijksarchief Bergen bewaart 467 affiches van die openbare veilingen. Ze werden gedigitaliseerd en zijn nu raadpleegbaar in onze online zoekomgeving. Een nieuwe inventaris ontsluit deze 22 meter archief van het Bestuur voor nationale goederen voor onderzoek.
Het Rijksarchief Namen bewaart sinds 2014 de archieven van de humanistische fotograaf Pierre Dandoy (1922-2003). Logisch dus dat er vanuit het Rijksarchief Namen stukken in bruikleen worden gegeven voor drie tentoonstellingen die hulde brengen aan deze sleutelfiguur uit Namen, die 20 jaar geleden overleed. Dé gelegenheid om het atypische werk van deze kunstenaar te (her)ontdekken!
OPGELET! Zes maanden na de lancering van onze nieuwe genealogische website, op maandag 17 juli 2023, zullen zoals aangekondigd de huidige inventarissen (geordend per provincie en gemeente) van de gedigitaliseerde parochieregisters en registers van de burgerlijke stand offline worden gehaald. De gedigitaliseerde registers zijn vanaf dan enkel via de nieuwe genealogische website raadpleegbaar. Concreet betekent dit dat de huidige URL’s zullen verdwijnen.
De meer dan 4.000 charters van het graafschap Vlaanderen, bewaard in het Rijksarchief Gent, behoren tot de rijkste chartercollecties van België. Archivarissen, destijds allemaal mannen, die zich in de loop van de 19de eeuw over deze oorkonden bogen, benoemden ze als ‘chartes des comtes de Flandres’. Toch is de collectie niet enkel terug te brengen tot de activiteiten van de ‘comtes’, maar evenzeer tot die van de ‘comtesses’! Tijd dus voor een update in de naamgeving: het REIGN-project ambieert immers de ontsluiting van deze collecties naar 21ste-eeuwse normen.
De archiefproblematiek binnen Justitie is helaas een gekend fenomeen. Denk aan plaatsgebrek, ongeschikte infrastructuur, schimmelvorming… Tijdens deze legislatuur zet Justitie in nauwe samenwerking met het Rijksarchief belangrijke stappen om het tij te keren. Voorlopig orgelpunt van deze samenwerking is de publicatie van een herziene archiefselectielijst voor gerechtelijke archieven. De impact hiervan op het archiefbeheer van de hoven en rechtbanken kan moeilijk overschat worden.
Ook vandaag nog zijn tientallen laatmiddeleeuwse archiefbestanden nog niet geïnventariseerd en nauwelijks ontgonnen. Denk bijvoorbeeld aan de oorkondenschatten van de abdij Notre-Dame du Vivier in Marche-les-Dames, van de Sint-Bernardusabdij van Hemiksem, van abdij Maagdendale in Oudenaarde of van het hospitaal in Roosbeek. In februari 2022 ging het onderzoeksprogramma MArch21 van start om de oudste collecties die worden bewaard door het Rijksarchief te inventariseren, te bestuderen en te valoriseren. Onderzoeker Nicolas Ruffini-Ronzani heeft intussen al een deel van het gerestaureerde archief van de Sint-Jakobs benedictijnerabdij van Luik geïnventariseerd.
De overstromingen van juli 2021 troffen heel wat archiefbewaarplaatsen in Wallonië: een wake-up call voor de archiefsector. Els Herrebout (diensthoofd van het Rijksarchief Eupen) en Michel Trigalet (diensthoofd van het Rijksarchief Luik) getuigen in deze video, gerealiseerd door FARO, over de schrikbarende situatie tijdens de zomer van 2021 en bepleiten klimaatactie vanuit de archiefsector naar de toekomst toe.
De Databank voor Akten van de Burgerlijke Stand (DABS) is een centrale databank waarin alle akten van de burgerlijke stand voortaan worden bewaard en beheerd. Deze centrale databank komt in de plaats van de lokale registers die voorheen per gemeente/consulaat werden bijgehouden. Met de DABS wordt de overstap gemaakt naar gestandaardiseerde, gedocumenteerde en uniforme akten.
Op 9 juni is het Internationale Archiefdag: hét moment om eens stil te staan bij een vraag die we héél vaak krijgen… Waarom digitaliseert het Rijksarchief niet alles? Ontdek in deze video onze drie antwoorden!
Vanaf het eind van de 19de eeuw beschikte het Ministerie van Openbare Werken over een fotografische dienst. Die moest de herinnering aan de acties van het ministerie waarborgen. Zo ontstond geleidelijk aan een enorme fototheek, vandaag zorgvuldig bewaard in het Algemeen Rijksarchief. Een eerste reeks van 10.000 foto’s, genomen tussen de jaren 1890 en de Tweede Wereldoorlog, werd gedigitaliseerd en is nu online raadpleegbaar.
Met de steun van de Koning Boudewijnstichting werden 35 registers van de Geheime Raad van het Prinsbisdom Luik gerestaureerd. De 16de- en 17de-eeuwse registers zijn nu raadpleegbaar via de online zoekomgeving van het Rijksarchief. De digitalisering van de archieven van de Geheime Raad wordt intussen verdergezet.
Door de vele afwezigheden onder het personeel van het Rijksarchief Brussel (Vorst) wordt de leeszaal tijdelijk gesloten van dinsdag 30 mei tot en met vrijdag 16 juni. Deze periode van tijdelijke sluiting omvat ook de bestandscontrole 2023 van het Rijksarchief Brussel. De dienst blijft telefonisch en via mail bereikbaar. Een minimale dienstverlening blijft gewaarborgd.
In juni 2022 nam België een “pionierswet” aan over de teruggave van objecten die onwettig werden verworven tijdens de kolonisatie. Daarvoor is onderzoek nodig naar de oorsprong van Congolese cultuurgoederen die (onrechtmatig) werden verworven en waarvan een groot deel zich in het Koninklijk Museum voor Midden-Afrika (AfricaMuseum) bevindt.
Ook wie ziende blind is, kan er niet omheen: de maatschappelijke betekenis van archieven groeit. Dat blijkt onder meer uit een toename van het aantal parlementaire vragen over onze werking, maar er zijn nog tal van andere factoren. Ontdek ze in het jaarverslag 2022: een bloemlezing van de uiteenlopende activiteiten van het Rijksarchief. Onze taken zijn divers, maar bevatten tegelijk een rode draad: het beschikbaar maken van zoveel mogelijk betrouwbare informatie voor zoveel mogelijk mensen. Dat is het streefdoel van alle 272 medewerkers, of ze nu voor of achter de schermen werken. Samen zorgden ze voor de verwerking van meer dan 12 km nieuwe archieven, wat het totaal op ruim 385 km beheerd analoog archief brengt. Meer dan 5,5 km archief werd raadpleegbaar gemaakt via inventarissen en andere archieftoegangen. Tijdens meer dan 2 miljoen bezoeken aan onze online zoekomgeving werden meer dan 100 miljoen pagina's geconsulteerd. Maar 2022 bracht ook (nieuwe) uitdagingen en bezorgdheden met zich mee.
De dossiers van de Vreemdelingenpolitie en de naturalisatiedossiers, bewaard in het Algemeen Rijksarchief, vormen een onuitputtelijke bron voor iedereen die de Belgische migratiegeschiedenis wil bestuderen. Ook wie het lot wil achterhalen van personen en gezinnen die tot ballingschap gedoemd waren, kan ermee aan de slag. Vanaf nu wordt een nieuwe bron aan deze essentiële archiefreeksen toegevoegd: de dossiers inzake erkenningsaanvragen van vluchtelingen uit de periode 1944-1957.
Sinds bijna vier jaar brengt het Rijksarchief de individuele en algemene dossiers in kaart die het mogelijk maken het persoonlijke en collectieve parcours te reconstrueren van de metissen die geboren werden binnen de context van de Belgische kolonisatie. Het identificeren en ontsluiten van deze archieven komt tegemoet aan een belangrijke maatschappelijke vraag. Op 8 mei 2023 maakte het Rijksarchief in aanwezigheid van de minister van Buitenlandse Zaken Hadja Lahbib, de minister van Ontwikkelingssamenwerking Caroline Gennez en de staatssecretaris voor Federaal Wetenschapsbeleid Thomas Dermine de balans op van het geleverde werk en de perspectieven van het onderzoeksproject "Resolutie-Metissen".
Op 8 mei vieren we de 78ste verjaardag van het einde van WO II in Europa. Het Rijksarchief onderneemt actie om de herinnering aan 1940-45 levendig te houden!
Op 2 april 1949 kreeg generaal Paul Bolle uit Hasselt het bijzonder bestuur over de Duits-Belgische grensstrook in handen. Al snel werd deze bestuurlijke zone in de volksmond ‘Bollenien’ genoemd. Bij de definitieve grensaanpassingen eind jaren 1950 gingen delen van het archief van Bollenien terug naar de Bondsrepubliek, maar generaal Bolle liet ook een deel van zijn dossiers na aan een particulier uit Eupen. In 2017 werd deze privéverzameling overgedragen aan het Rijksarchief Eupen. De inventaris van dit archief is nu verschenen.
Op 4 mei 2023 gaf het Rijksarchief aan de gemeente Gerpinnes het origineel koninklijk besluit van 1 maart 1962 terug waarmee de voormalige gemeente Villers-Poterie haar wapenschild verkreeg. Het document werd eerder verkocht op een rommelmarkt in het Antwerpse.
De verzameling ‘Stad en Kasselrij Veurne’, bewaard in het Rijksarchief Brugge, bevat een groot aantal bijzonder waardevolle stukken over de geschiedenis van de stad Veurne en omgeving, van de vroege 15de tot de late 19de eeuw. De inventaris van de verzameling, zopas van de persen gerold, is gesneden koek voor iedereen die geïnteresseerd is in de geschiedenis van de Westhoek.
Het archief(je) van de heer en de schepenbank van Nieuwland, dat recent in het Rijksarchief Gent werd geïnventariseerd, bevat niet alleen renteboeken en financiële documenten zoals eigendomstitels en leenverheffingen, maar ook een bijzondere reeks geregistreerde akten en contracten, vanaf het eerste kwart van de 15de eeuw tot 1794. Waardevol bronnenmateriaal om transacties van gronden, huizen, … in deze specifieke zone van de Gentse binnenstad te achterhalen!
Een belangrijk blok van het archief van de rechtbank van eerste aanleg van Veurne, bewaard in het Rijksarchief Brugge, is recent geïnventariseerd. De reeks vonnissen met betrekking tot de inschrijving van overlijdensakten geeft een gezicht aan vele slachtoffers van de Eerste Wereldoorlog. De stukken over echtscheidingen, verkopen van onroerende goederen, onbekwaamheidsverklaringen van geesteszieken, … vormen daarnaast een goudmijn voor genealogisch, rechtshistorisch en sociaalhistorisch onderzoek.
Door een personeelsgebrek is de leeszaal van het Rijksarchief Antwerpen vanaf 15 mei 2023 tijdelijk gesloten op dinsdag. De openingsdagen van onze leeszaal in Antwerpen zijn vanaf dan woensdag en vrijdag. De openingsdagen van de leeszaal in Beveren blijven ongewijzigd: dinsdag en donderdag. We danken onze bezoekers voor het begrip.
Op 19 april 2023 is minister van Staat Charles-Ferdinand Nothomb, jarenlang één van de pijlers van de Belgische politiek, op 86-jarige leeftijd overleden. In de loop der jaren ontstond een nauwe samenwerking tussen Charles-Ferdinand Nothomb en het Rijksarchief: een terugblik.
Al te vaak verdwijnen de archieven van privaatrechtelijke organisaties of verenigingen met sociaal of cultureel oogmerk in de vuilbak. Zo gaat de geschiedenis van vrijwilligers die een belangrijke rol hebben gespeeld in het verenigingsleven van ons land verloren. Door haar archief toe te vertrouwen aan het Algemeen Rijksarchief redde de Koninklijke Maatschappij voor Kinderbescherming niet alleen haar eigen geheugen, maar ook de geschiedenis van honderden kinderen waarvoor ze instond.
Transkribus maakt al enkele jaren furore in de wereld van het historisch onderzoek en het archiefwezen. Ook in het Rijksarchief is de interesse meer dan gewekt en gaan archivarissen Transkribus beginnen gebruiken voor de ontsluiting van archiefbestanden. Op 22 maart werd een praktische workshop georganiseerd over het tekstherkenningsprogramma. Veelbelovend!
De zogenaamde “Verzameling Oorkonden met Blauw Nummer” is met ruim 12.000 oorkonden wellicht de grootste van het land. Ze bevat charters uit de periode 1065-1795, afkomstig van honderden West-Vlaamse instellingen die werden afgeschaft op het einde van het ancien régime. Het grootste gedeelte van deze verzameling, bewaard in het Rijksarchief Brugge, wordt momenteel volop beschreven. De inventaris van het eerste deel, “Brugse Vrije”, met 889 nummers uit de periode 1247-1754, is nu gepubliceerd. Andere delen volgen binnenkort.
In 350 jaar tijd heeft de Grote Raad voor de Nederlanden – als rechtbank en als bestuursorgaan – minstens 1,5 km archief gevormd. In het Algemeen Rijksarchief wordt al jaren hard gewerkt aan de ontsluiting van deze massa archief van een instelling die drie eeuwen lang een voorname plaats bekleedde binnen het juridisch kader van de Nederlanden. Een nieuwe inventaris beschrijft 500 bijkomende procesdossiers uit Namen.
In de context van de ontsluiting en valorisatie van de indrukwekkende hoeveelheid koloniaal archief die momenteel wordt overgebracht, heeft het Rijksarchief een inventaris gepubliceerd van het archief van het Afrikapersoneel. Het gaat om 30 strekkende meter algemene dossiers die werden aangemaakt door het ‘Bestuur van het Moederland’ in Brussel, naast persoonlijke gegevens van 9.818 ambtenaren die tot 1914 werden aangeworven voor de Internationale Vereniging voor de verkenning en beschaving van Midden-Afrika, het Studiecomité van Opper-Congo, de Internationale Congovereniging, Congo-Vrijstaat, de “Expeditie Wissmann”, het Bijzondere Katangacomité en het Ministerie van Koloniën. De “registres de la matricule” [stamboekregisters], die de fiches bevatten van de ambtenaren aan de slag in de kolonie tussen 1877 en 1914, zijn online raadpleegbaar.
De stamboekdossiers en -registers van het personeel van het Belgisch leger vormen een indrukwekkende informatiebron. De overbrenging ervan naar het Algemeen Rijksarchief wijst op nauwere banden tussen het Rijksarchief en Defensie en op de gemeenschappelijke wil om erfgoed dat essentieel is voor de geschiedenis van ons land te bewaren.
Het voorbije decennium hebben de archiefploegen van het SATURN-project al tientallen kilometers archief van de FOD Financiën verwerkt. SATURN levert het Rijksarchief niet alleen mooie aanwinsten op, het schept ook – letterlijk en figuurlijk – ruimte voor de FOD Financiën om de werking te verbeteren en de digital turn te maken. Momenteel zijn er vier SATURN-archiefploegen actief: één in Vlaanderen, één in Wallonië en twee in Brussel. Voor Vlaanderen werden recent 10 inventarissen gepubliceerd van de registratiekantoren van Izegem, Roeselare, Diest, Dilbeek, Asse en Bilzen, en van de hypotheekkantoren van Tongeren, Oostende en Ieper. Samen ontsluiten deze 10 inventarissen bijna 650 strekkende meter archief!
Omdat het gebouw van het Rijksarchief Eupen het verzadigingspunt had bereikt en niet meer voldeed aan de huidige normen, werd in 2020 een ander gebouw aangekocht, 60 meter verderop. Begin 2023 begon de Regie der Gebouwen met de renovatie en uitbreiding van dit nieuwe gebouw.
Stichtingen kunnen studenten een financieel duwtje in de rug geven voor het bekostigen van hun studies. Dit is een lange filantropische traditie. Sommige van die stichtingen gaan terug tot de 16de eeuw, zoals blijkt uit een archiefbestand dat recent ontsloten werd in het Rijksarchief Bergen. De 80 strekkende meter archief over het beheer van studiebeurzen van de 16de eeuw tot heden is van groot belang voor de geschiedenis van gender, onderwijs en familieleven op provinciaal en lokaal niveau. Naast informatie over de stichtingen en hun begunstigden bevat het archief onder meer talrijke genealogische notities en schetsen.
DigHiMapper betrekt het publiek bij twee belangrijke stappen in de verwerking van historische kaarten tot analyseerbare informatiebronnen. Door kaarten te ‘georefereren’ en ‘annoteren’ wordt het mogelijk landschapsevoluties in beeld te brengen en kaarten gericht te doorzoeken op plaatsnamen. Centraal in een eerste fase van dit platform staan de prachtige kaarten van de familie Arenberg, bewaard in het Algemeen Rijksarchief.
Op 8 maart 2023 vernamen we het droeve nieuws dat Pierre Hannick, ereafdelingshoofd van het Rijksarchief Aarlen, op 82-jarige leeftijd was overleden. Pierre Hannick was doctor in de Geschiedenis en werkte heel zijn loopbaan (1963-2005) bij het Rijksarchief Aarlen.
Sinds 2000 bewaart het Rijksarchief Namen archieven van de families van der Straten en Ponthoz. Begin 2023 werd nog een aanvulling op dit familiearchief overgebracht naar het Rijksarchief Namen. Verschillende dagboeken van de familie werden eind 2022 online raadpleegbaar gemaakt.
8 maart is Internationale Vrouwendag, een dag waarop wereldwijd extra (en spijtig genoeg nog steeds broodnodige) aandacht wordt gevraagd voor vrouwenrechten en de emancipatie van de vrouw. In onze archieven zijn tal van sporen te vinden van militantes van de feministische zaak. Als eerbetoon en bron van inspiratie dit portret van Vogelina Dille-Lobe (1912-1997), een geëngageerde feministe pur sang. Al in 1933 was Vogelina Lobe een voorvechtster van bewust moederschap, anticonceptie en geboortecontrole. Ze stelde ook de loonkloof tussen vrouwen en mannen aan de kaak en andere zaken die vandaag de dag nog steeds onderwerp van maatschappelijk debat zijn. Ontdek haar verhaal.
De metissen uit de koloniale periode en hun nakomelingen zullen binnenkort makkelijker informatie over hun familiegeschiedenis kunnen raadplegen. Het wetsontwerp dat de toegang tot archieven mogelijk maakt met het oog op de hereniging van families na gedwongen grensoverschrijdende scheidingen, werd op 16 maart 2023 aangenomen door de plenaire vergadering van het Parlement. Een wetsvoorstel hiertoe werd eind februari 2023 aangenomen door de Kamercommissie. Het wetsvoorstel werd opgesteld met de hulp en expertise van het projectteam “Resolutie-Metissen” van het Rijksarchief.
Een wetsvoorstel hierover werd zopas goedgekeurd in de Kamercommissie en zal binnenkort in de plenaire vergadering worden besproken. Dit wetsontwerp kwam tot stand dankzij de tussenkomst en expertise van het onderzoeksteam “Resolutie-Metissen” van het Rijksarchief.
Van 25 februari tot 5 maart 2023 is het de Week van de Vrijwilliger, met dit jaar als thema "Iedereen wint met vrijwilligerswerk". Daar moet je het Rijksarchief niet van overtuigen! Onze vrijwilligers zijn cruciaal voor onze basis- en projectwerking. In het Rijksarchief Kortrijk bijvoorbeeld kon dankzij de hulp van vrijwilligers de voorbije weken een gigantische interne archiefverhuisoperatie tot een goed einde worden gebracht.
Het Studiecentrum voor Onderneming en Beurs droeg begin 2023 niet minder dan 1,3 strekkende kilometer archief met grote onderzoekswaarde voor de economische geschiedenis van België over aan het Rijksarchief Beveren. Het gaat om de archieven van de beurzen van Brussel, Antwerpen, Gent en Luik, de archieven van het Comité voor het Nazicht van Effecten, en een collectie dossiers over bedrijven aangelegd door de Kredietbank.
Een jaar geleden werd het vrijwilligersluik van het PARDONS-project opgestart. Vrijwilligers helpen bij de ontsluiting van de omvangrijke reeksen gratiebrieven die het Rijksarchief bewaart. In de eerste fase richt het project zich op de gratiebrieven uit het hertogdom Brabant. Alle 2.601 brieven in kwestie zijn nu verzameld in een databank, die zal toelaten om specifieke brieven op te zoeken op locatie of persoonsnaam. De eerste 100 namen zijn al ingevoerd in de online zoekomgeving!
In de context van de ontsluiting en valorisatie van archief over de kolonisatie heeft het Rijksarchief een inventaris gepubliceerd van het archief van de Maatschappij voor Krediet aan de Middenstand en aan de Nijverheid. Deze twintig meter archief bevat dossiers met kredietaanvragen van een honderdtal ondernemingen en zowat 1.300 privépersonen. Het gaat om de periode 1947-1960.
Ruim tien jaar geleden besloot de familie Lindemans om haar archief in bewaring te geven aan het Algemeen Rijksarchief. Dankzij inventarisatie is dit familiearchief nu beschikbaar voor historisch onderzoek. De oudste sporen van de familie Lindemans gaan terug tot de tweede helft van de 14de eeuw. De onderzoeksmogelijkheden van dit familiearchief? Onderwijsgeschiedenis, lokale geschiedenis, genealogie en familiekunde.
Het bronnenmateriaal dat in het Rijksarchief wordt bewaard, bevat een schat aan informatie voor genealogisch en (lokaal) historisch onderzoek. Na het succes van een eerste lessenreeks over 19de-eeuws archief in 2018-2019 gaan we nu aan de slag met materiaal van vóór de Franse Revolutie. Daarbij komen heel wat documenten aan bod die al online beschikbaar zijn. Tijdens de workshops geeft een medewerker van het Rijksarchief je telkens praktische informatie voor het gebruik van het bronnentype in kwestie.
Begin 2023 keerde een groot deel van het archief terug dat dertig jaar geleden in bruikleen werd gegeven aan de stad Tienen. Het gaat om het archief van de stadsschepenbank van Tienen, van de schepenbanken van de huidige Tiense deelgemeenten Vissenaken, Kumtich, Hakendover en Goetsenhoven, en van een aantal religieuze instituten waarvan de abdij van Maagdendaal in Oplinter de belangrijkste is.
De databank van de Commissie voor de schadeloosstelling van de leden van de Joodse Gemeenschap werd op 7 februari 2023 overgemaakt aan het Algemeen Rijksarchief. De informatie die ze bevat, is een waardevolle getuigenis van de inspanningen die de Belgische autoriteiten in het begin van de 21ste eeuw hebben geleverd om de slachtoffers van de Shoah te vergoeden.
Twee inventarissen over Bruyelle, een dorp in de provincie Henegouwen, deelgemeente van de stad Antoing, rolden zopas van onze persen. Het gaat om het archief van de schepenbank en het leenhof van Bruyelle enerzijds, en het gemeentearchief van Bruyelle anderzijds. De inventarissen bevatten indexen met persoons- en plaatsnamen. Het in omvang beperkte archief is vrij raadpleegbaar in het Rijksarchief Doornik.
Tijdens de middeleeuwen was Komen een belangrijke heerlijkheid van 5000 ha. Komen lag destijds in het graafschap Vlaanderen. De 11,3 strekkende meter archief van de heerlijkheid, het leenhof en de gemeente Komen is recent geïnventariseerd: helemaal klaar voor onderzoek in onze leeszaal in Doornik!
Het Rijksarchief lanceerde in februari een grote bevraging naar het digitaal archief dat ‘leeft’ bij de federale overheidsdiensten en hoe het beheerd wordt. Het doel? Archiefvormers beter kunnen adviseren door hun problemen te identificeren. En in kaart brengen wat er in de toekomst op het Rijksarchief afkomt.
Het Algemeen Rijksarchief heeft een studie gepubliceerd over de zegelafgietsels van de schepenen van Namen (13de-14de eeuw), als hulde aan Albert Huart. Deze heraldicus doorzocht het archief van het graafschap van Namen uit het ancien régime en beschreef alle zegels die hij terugvond. René Laurent vervolledigt in deze nieuwe studie uit 2023 de aantekeningen van Huart. Het werk bevat beschrijvingen van en verwijzingen naar alle afgietsels die verband houden met de schepenen van Namen tot het jaar 1629.
De 10,7 strekkende meter archief van het Weldadigheidsbureel en van de Commissie voor burgerlijke hospitiën van Zinnik is geïnventariseerd: een rechtstreekse blik op de acties die van eind 18de eeuw tot 1925 in Zinnik werden genomen ten voordele van de armsten. Het archief is raadpleegbaar in het Rijksarchief Bergen. In 1925 smolten het Weldadigheidsbureel en de Commissie voor burgerlijke hospitiën samen tot de Commissie voor Openbare Onderstand, voorloper van het huidige OCMW.
Eind jaren 1950 lijkt de oorlog en wederopbouw alsmaar verder weg. Er heerst een optimistische stemming in België, maar tegelijk wordt het land geconfronteerd met ernstige structurele problemen op economisch vlak. Een sleutelrol in de sanering en vernieuwing van de economie is weggelegd voor het Ministerieel Comité voor Economische en Sociale Coördinatie (MCESC). Het MCESC groeit vanaf 1961 uit tot het tweede belangrijkste nationale besluitvormingsorgaan na de Ministerraad. Via de archieven van het MCESC, nu ontsloten voor onderzoek, krijg je nagenoeg alle economische, financiële en sociale aspecten van het regeringsbeleid in het vizier.
Iedere archivaris kan het bevestigen. Na “Wat staat daar?” volgt niet zelden de vraag “En wat betekent dat nu?”. Oude documenten zijn niet alleen moeilijk te ontcijferen, maar nog moeilijker te interpreteren. Valt het lezen met wat oefening en volharding nog wel mee, dan stelt het begrijpen en het duiden van teksten om uiteenlopende redenen heel wat meer problemen. Wij helpen je graag op weg tijdens deze zesdelige cursus (voor gevorderden) in het Rijksarchief Leuven.
De gevangenis van Oudenaarde kent een bewogen geschiedenis. Het archief van de oude gevangenis ging integraal verloren in november 1918. In 1999 werd een deel van het archief van na 1918 naar het Rijksarchief Gent overgebracht en geïnventariseerd, maar de belangrijkste bronnen bleven nog jaren achter. In 2022 werd ook het resterende deel overgebracht naar het Rijksarchief Gent en daar ontsloten voor onderzoek. De inventaris is intussen beschikbaar.
Op donderdag 26 januari 2023 werd een charter van Filips van de Elzas, graaf van Vlaanderen, dat werd bewaard in de benedictijnenabdij van Mesen in West-Vlaanderen en aan het begin van de Eerste Wereldoorlog verdween, officieel overgedragen aan het Rijksarchief. Het stuk dook in december 2016 op in het Metropolitan Museum of Art van New York City (The Met). Begin 2020 werd met The Met overeengekomen om dit kostbare document, dat deel uitmaakt van het Belgisch cultureel erfgoed, terug te geven aan België.
Zin om mee te helpen bij de transcriptie van duizenden gratiebrieven? Wanneer je in het ancien régime werd vervolgd voor een ernstig misdrijf (doodslag, schaking, ambtsmisbruik, enzomeer) kon je daarvoor gratie vragen aan de vorst. In de gratiebrief, de officiele akte waarmee de gratie werd verleend, staat het relaas van het misdrijf omstandig opgetekend. Via deze verhalen bieden gratiebrieven een unieke blik op alledaagse lokale geschiedenis. Op dinsdag 7 februari 2023 wordt van 18.00u tot 20.00u een tweede Franstalig PARDONS-webinar georganiseerd. Je krijgt concrete uitleg over hoe je ons kan helpen om (Franstalige) pardonbrieven te helpen transcriberen.
Goed nieuws voor doorwinterde genealogen en al wie op zoek wil gaan naar sporen van zijn of haar voorouders: de nieuwe website met de genealogische bronnen van het Rijksarchief staat online! De zoekrobot bevat ruim 38,6 miljoen pagina's met geboorte-, doop-, huwelijks-, overlijdens- en begrafenisakten evenals de tienjarige tafels voor heel België. Alle bronnen zijn gratis raadpleegbaar. We hopen dat deze langverwachte lancering alle verwachtingen inlost!
‘Na 8 jaar onderzoek legt Geert Sels de puzzelstukken bij elkaar die hij aantrof in verschillende archieven.’ Zo staat het op de flaptekst van het boek ‘Kunst voor das Reich’, dat voor het eerst omvattend het verhaal van nazi-roofkunst in België vertelt. Het gaat dan onder andere om archieven in Parijs, Koblenz en Den Haag. Maar veel van de archiefbestanden die de auteur in die periode stelselmatig doorzocht, bevinden zich in het Rijksarchief.
Ben je betrokken bij de selectie, bewaring, ontsluiting of valorisatie van (actuele) documenten, archieven en data, kortom van de informatie van jouw dienst of organisatie? In januari 2023 gaat in Brussel een nieuwe opleiding Archief- en informatiebeheer van start.
Bijna een eeuw na de oprichting van de maatschappij in mei 1923 werden op 20 december 2022 de archieven van Sabena, de voormalige Belgische nationale luchtvaartmaatschappij, overgebracht naar het Rijksarchief Beveren. Dit bedrijfsarchief met een groot belang voor de Belgische economische en sociale geschiedenis van de 20ste eeuw wordt in de komende jaren verder ontsloten voor onderzoek.
De fatsoensregels vormen een spiegel van hun tijd. Dankzij een manuscript van schrijfster Coraly Pirmez (1833-1888), familie van Marguerite Yourcenar, kunnen wij mee in de spiegel kijken. De tekst werd gevonden in familiearchieven die momenteel worden geïnventariseerd in het Rijksarchief Bergen. "Souvenirs des politesses et impolitesses", een bloemlezing van adviezen voor jonge meisjes uit "goede gezinnen”, werd geschreven rond 1885-1886.
Van 12 december 2022 tot 23 februari 2023 delen in de tentoonstelling Centraal-Afrika door een lens. Honderd jaar subjectieve visies vijf fotografen in het Rijksarchief Namen hun –tijdsgebonden – opvattingen over Centraal-Afrika: Joseph Dardenne, Casimir Zagourski, Pierre Dandoy, Angelo Turconi en Bernadette Vivuya. De expo is een organisatie van MusAfrica.
In het zog van het BRAIN 2.0-onderzoeksproject NaPol-Intel is in het Algemeen Rijksarchief nu ook het archief van de Algemene Rijkspolitie ontsloten voor onderzoek, meer bepaald de benoemingsdossiers van politiecommissarissen.
Het tweede exemplaar van het Verdrag tot afstand van de Onafhankelijke Congostaat aan België, dat sinds WO II verdwenen was, is opgedoken en overgemaakt aan het Rijksarchief. Het wordt voortaan bewaard in het Algemeen Rijksarchief 2 - depot Joseph Cuvelier.
Niet alleen de economie verkeert momenteel in een diepe crisis, hetzelfde kan gezegd worden van onze nationale economische historiografie. Fundamenteel onderzoek ter zake is uiterst schaars, onder meer door de beperkte toegankelijkheid van relevante overheidsarchieven. De komende jaren zal hierin verandering komen, dankzij grootschalige selectie en inventarisatie.
De archieven van de Raad van Brabant blijven intrigeren. In een nieuwe inventaris zijn nu de procesdossiers van particulieren aan de beurt, bewaard door de procureur-generaal in de periode 1452-1794. Bijzonder, om verschillende redenen!
Het Rijksarchief Kortrijk bewaart verschillende brieven geschreven of ontvangen door de West-Vlaamse priester-dichter Guido Gezelle. Als collectiepartner in het participatieproject Gezelles Brieven, een initiatief van het Guido Gezellearchief van de Openbare Bibliotheek Brugge, helpt het Rijksarchief mee om de brieven toegankelijk te maken voor een groot publiek. Het Guido Gezellearchief wil op termijn een online teksteditie van de volledige brievenverzameling realiseren, verspreid over verschillende archief- en documentatie-instellingen: in totaal zowat 7.700 stuks.
Op 16 november 2022 organiseerden onderzoekers Klaas Van Gelder en Gert Gielis in het Algemeen Rijksarchief een interne workshop over de HTR-software van Transkribus. HTR staat voor handwritten text recognition, de automatische herkenning van handgeschreven teksten met behulp van artificial intelligence en machine learning. Die technologie maakt de laatste jaren furore in de internationale archiefwereld. Transkribus biedt vele mogelijkheden en er zit nog meer in de pijplijn. Heel wat projecten hebben er al mooie resultaten mee geboekt. Daar wilden we bij het Rijksarchief graag meer over weten.
De twaalf strekkende meter archief die het Rijksarchief Bergen bewaart over de weldadigheidsinstellingen van Zinnik tijdens het ancien régime is geïnventariseerd. Je vindt er documenten in terug over de leprozerie, het Sint-Jakobshospitaal, het nieuwe hospitaal, het weeshuis en de Armentafel. De inventaris beschrijft daarnaast stukken die werden toegeschreven aan het Officie van de baljuw van Zinnik, een lokale gerechtelijke instelling.
Enkele jaren voor de viering van zijn tweehonderdjarig bestaan heeft België eindelijk een wetgeving over de verplichte declassificatie van geclassificeerde stukken. De nieuwe wet betekent een grote stap voorwaarts in de richting van meer transparantie, democratische controle en ontsluiting van de archieven voor de burger en voor onderzoek.
Vanaf donderdag 1 december 2022 is de leeszaal van het Rijksarchief Gent open op dinsdag, woensdag en donderdag. De leeszaal van het Rijksarchief Gent is enkel toegankelijk op afspraak. Reserveer je plaats minstens twee werkdagen op voorhand.
Doodslag, fraude, schaking, ambtsmisbruik… wie in het ancien régime voor een zwaar misdrijf werd vervolgd, kon hiervoor gratie vragen aan de vorst. Het Rijksarchief bewaart duizenden pardonbrieven waarin telkens het relaas van het misdrijf omstandig staat opgetekend. Deze brieven bieden een unieke blik op alledaagse lokale geschiedenis. Jammer genoeg zijn deze bronnen nog nauwelijks ontsloten. Het PARDONS-project wil daar verandering in brengen. Om deze duizenden brieven toegankelijk te maken voor onderzoek, is het PARDONS-projectteam op zoek naar vrijwilligers. Na de opstart aan Nederlandstalige zijde wordt op 29 november 2022 ook een eerste webinar voor Franstalige vrijwilligers georganiseerd. Voor de liefhebbers van smeuïge verhalen, historische sensaties en paleografie!
Het Rijksarchief heeft een belangrijke toezichtsfunctie wat een correct archiefbeheer door overheidsdiensten betreft. Daartoe publiceren we richtlijnen en aanbevelingen, verzameld op de profielpagina 'Ambtenaar'. Een jaar geleden werd begonnen met een opfrissing van deze onlineadviezen voor ambtenaren. Het doel? Actualisering van teksten en structuur, maar ook toevoeging van actuele thema’s zoals SharePoint, elektronische archiveringsdiensten (Digital Act) en milieubewust archiveren. In de nieuwe structuur is een grotere rol weggelegd voor digitaal archief binnen klassieke archiefthema’s, zoals informatie bewaren, ordening en naamgeving en archief in nood (bedreigingen voor/schade aan archief). Om alle pagina’s gemakkelijk terug te vinden, werd ook een kennisbank toegevoegd.
De Doornikse collectie cartularia en obituaria (jaargetijdenboeken) werd gedigitaliseerd en is nu online raadpleegbaar. Het gaat om cartularia van onder meer het bisdom Doornik, de Sint-Maartensabdij van Doornik, het Hospitaal Notre-Dame à la Rose uit Lessen en de abdij van Gellingen. Ook de cartularia en obituaria uit het Rijksarchief Bergen zijn al enige tijd online doorzoekbaar.
Het Rijksarchief Antwerpen bewaart heel wat affiches van het provinciebestuur van Antwerpen. Sommige affiches werden door de archiefdienst van de provincie Antwerpen als één verzameling samengebracht. In 2013 werd deze verzameling van 2.789 affiches naar het Rijksarchief overgebracht. Sinds 2021 zijn de affiches dankzij de publicatie van een catalogus raadpleegbaar in onze leeszaal in Antwerpen. En nu zijn ze ook geïntegreerd in onze online zoekomgeving.
De zogenaamde “Verzameling Oorkonden met Blauw Nummer” is met ruim 12.000 oorkonden wellicht de grootste van het land. Ze bevat charters uit de periode 1065-1795, afkomstig van honderden West-Vlaamse instellingen die werden afgeschaft op het einde van het ancien régime. De oorkonden met blauw nummer die in het Rijksarchief Kortrijk worden bewaard, zijn dankzij een nieuwe inventaris helemaal klaar voor onderzoek.
Sinds enkele maanden zijn de Rijksarchieven van Brugge en Kortrijk actief op de Nederlandse website Wat staat daer? Deze online oefentool voor het lezen van oude handschriften (paleografie) richt zich op studenten en onderzoekers die hun paleografische vaardigheden verder willen ontwikkelen en meer algemeen op iedereen die spelenderwijs kennis wil maken met oude handschriften in archiefbronnen. Het platform biedt teksten uit verschillende periodes (van de middeleeuwen tot de 20ste eeuw) en over verschillende thema’s (armoede en rijkdom, misdaad en straf, oorlog en rampen …) aan.
Verschillende dagboeken van de adellijke familie van der Straten Ponthoz, goed voor 12 archiefdozen, zijn geïntegreerd in onze online zoekomgeving. De dagboeken, geschreven in de 19de eeuw, nemen je mee naar de Verenigde Staten, de conferentie van Berlijn over Congo, en naar Ponthoz, een gehucht van de gemeente Clavier. Het archief van de familie van der Straten Waillet Ponthoz wordt bewaard in het Rijksarchief Namen.
Ongeveer 11 strekkende meter archief over de wetgevende, gewestelijke, provinciale, gemeentelijke en Europese verkiezingen is in het Algemeen Rijksarchief ontsloten voor onderzoek. Je vindt er onder meer de resultaten in terug van de verkiezingen sinds 1858 voor deze verschillende beleidsniveaus. Een mooie aanvulling op de vele verkiezingsarchieven uit onze collecties die al raadpleegbaar zijn.
Lokale overheden in Vlaanderen vernietigen vandaag hun archiefdocumenten via een aanvraag bij het Rijksarchief op basis van goedgekeurde selectielijsten of via het Serieregister. Vanaf 1 januari 2024 zijn die selectielijsten niet meer geldig. Vanaf dan kan een vernietigingsaanvraag bij het Rijksarchief enkel nog in uitzonderlijke gevallen.
Het Rijksarchief ontving van 1 tot 15 september 2022 een delegatie van het Institut National des Archives du Congo (INACO). Het bezoek kaderde binnen het project DIGICOLJUST, dat de koloniale militaire rechtscolleges (1885-1960) bestudeert. Daarvoor werd reeds samengewerkt met de ULB en de VUB en voortaan dus ook met de Congolese collega’s van het INACO. Het doel? Gezamenlijk archiefbeheer uitbouwen.
In de zeer recente geschiedenis werd de wereld herhaaldelijk geconfronteerd met economische schokken ten gevolge van financiële crisis, pandemie en oorlog. Hoewel ze slechts zeer zelden voorkomen, zijn dergelijke gebeurtenissen niet uniek. Economen kijken daarom steeds vaker naar het verleden om de gevolgen ervan te begrijpen. De Belgische casus is vanuit een economisch-historisch perspectief bijzonder interessant. Het FED-tWIN-onderzoeksprogramma ARCHIE.BEL, dit jaar van start gegaan in het Rijksarchief Beveren, bevordert multidisciplinair onderzoek naar de economische geschiedenis van België in de breedste zin (met inbegrip van financiële geschiedenis en bedrijfsgeschiedenis).
In The Failed Coup of Belgian Diplomacy, alweer de 12de uitgave in onze reeks Studies in Belgian History, zet CegeSoma-onderzoeker Michael Auwers de traditionele ideeën over het Belgisch buitenlands beleid tijdens de Eerste Wereldoorlog op losse schroeven.
Een archiefbestand dat vrijwel uitsluitend bestaat uit (besluit)wetten, koninklijke en ministeriële besluiten: het lijkt een weinig aantrekkelijke historische bron. Nochtans mag het belang van dit archief, bewaard in het Algemeen Rijksarchief en zopas ontsloten dankzij een nieuwe inventaris, niet worden onderschat. Het bevat de originele teksten van alle Belgische wetten die van eind 1830 tot 1970 werden uitgevaardigd, de oorlogsperiodes inbegrepen. En je vindt er ook een volledige reeks koninklijke besluiten in terug met betrekking tot de benoeming en aftreding van alle ministers in Belgische nationale regeringen over de jaren 1831-1975.
24 ontwerpen of kopieën van brieven uit de periode 1539-1582 werden eind september via bemiddeling van de Koninklijke Bibliotheek van Nederland teruggegeven aan de rechtmatige eigenaar: het Rijksarchief in België. Tot de correspondenten behoren onder meer Maximiliaan II, prins Willem van Oranje en Lodewijk van Nassau, maar ook instellingen zoals de Raad van State en de Raad van Financiën, en het stadsbestuur van Antwerpen.
Het is zover: de eerste titel van ‘Beste paleograaf van Vlaanderen en Nederland’ werd zaterdag 1 oktober 2022 uitgedeeld! Het werd een bijzonder pittige finale in het Utrechts Archief. De 34 finalisten moesten zich onder meer door een logboekfragment over een kaping op zee worstelen, neergeschreven in 1703 door een Brugs-Amsterdamse kapitein.
Vanaf 5 oktober 2022 draait in de bioscoopzalen de documentaire “Nelly & Nadine”, het verhaal van de ontmoeting tussen twee verzetsvrouwen in het concentratiekamp van Ravensbrück in Duitsland. Het Rijksarchief bewaart talrijke documenten over vrouwen die tijdens WO II naar dit kamp werden gedeporteerd. Onder hen ook Nelly en Nadine.
Het Verdrag tot afstand van de Onafhankelijke Congostaat aan België dat 115 jaar geleden, in 1907, in twee exemplaren werd opgemaakt, is enkele maanden geleden teruggevonden in een veilingzaal. Het kan nu online worden geraadpleegd en wordt nog tot december 2022 tentoongesteld in de leeszaal van het Algemeen Rijksarchief 2 - depot Joseph Cuvelier.
Ter gelegenheid van de pensionering van Bruno Demoulin, ere-directeur-generaal Cultuur van de provincie Luik, ere-docent van de Universiteit van Luik en voorzitter van de Wetenschappelijke Raad van het Rijksarchief, bieden zijn collega’s en vrienden hem een miscellanea aan. 37 auteurs schreven bijdragen over een thema dat Bruno Demoulin bijzonder dierbaar is: de geschiedenis van Luik. De publicatie verschijnt in december 2022. Wie vóór 31 oktober 2022 alvast bestelt, geniet van een mooie reductie.
Het tweede nummer van de Revue d'Histoire liégeoise is zojuist verschenen. Het tijdschrift, dat een jaar geleden werd opgericht, publiceert over de geschiedenis van het Land van Luik, in de ruimste zin van het woord. Ontdek de inhoud van het nieuwe nummer!
De zusters Franciscanessen hebben een belangrijke sociale en educatieve rol gespeeld in de geschiedenis van Zinnik. Vijf eeuwen lang waren ze er veerkrachtig aanwezig, ook toen de zustergemeenschap de revolutionaire periode doormaakte. In de 19de eeuw herpositioneerden de zusters zich met succes en in de 20ste eeuw versterkten ze zelfs hun aanwezigheid op het gebied van onderwijs. In 2008 schonk de congregatie haar archieven aan het Rijksarchief. Na inventarisatie zijn ze nu raadpleegbaar in het Rijksarchief Bergen.
In het kader van de lancering van een nieuwe genealogische zoekwebsite in het najaar van 2022 zullen bepaalde gedigitaliseerde parochieregisters of registers van de burgerlijke stand tijdelijk niet beschikbaar zijn. Zes maanden na de lancering van deze nieuwe website zullen de huidige inventarissen in de zoekrobot (geordend per provincie en gemeente) offline worden gehaald. De gedigitaliseerde registers zullen dan nog enkel via de nieuwe genealogische website raadpleegbaar zijn. Concreet betekent dit dat de huidige URL’s op termijn zullen verdwijnen. Heb je links naar deze registers verwerkt in een stamboom of op een website? Dan zullen deze na de lancering van de nieuwe website aangepast moeten worden. We doen er alles aan om de overgang zo vlot mogelijk te laten verlopen en danken je alvast voor je begrip.
Het bronnenmateriaal dat in het Rijksarchief wordt bewaard, bevat een schat aan informatie voor genealogisch en (lokaal) historisch onderzoek. Na het succes van een eerste lessenreeks over 19de-eeuws archief in 2018-2019 gaan we nu aan de slag met materiaal van vóór de Franse Revolutie. Daarbij komen heel wat documenten aan bod die al online beschikbaar zijn. Tijdens de workshops geeft een medewerker van het Rijksarchief je telkens praktische informatie voor het gebruik van het bronnentype in kwestie.
Familiekunde Vlaanderen organiseert in samenwerking met de Rijksarchieven van Brugge en Kortrijk een studiedag over kasselrijarchieven. Kasselrijen zijn tot op heden een relatief onbekend middeleeuws en vroegmodern bestuursniveau, maar hadden uitgebreide bestuurlijke en gerechtelijke bevoegdheden. Hun archieven vormen dan ook een ware goudmijn voor historici en genealogen.
In de loop van juli en augustus werd het archief van de kasselrij Ieper overgebracht van het stadsarchief van Ieper naar het Rijksarchief Brugge, waar het vanaf 15 september raadpleegbaar is. Een ware goudmijn voor genealogen en onderzoekers die geïnteresseerd zijn in de geschiedenis van de Westhoek.
Het archief van de Rechtbank van eerste aanleg van Antwerpen (correctionele zaken) dat tussen 1939 en 1989 aan het Rijksarchief Antwerpen/Beveren werd overgedragen, is via een nieuwe online inventaris toegankelijk gemaakt voor onderzoek. Cijfers zeggen niet alles, in dit geval echter tonen ze wél het soortelijk gewicht aan van het archiefbestand: maar liefst 426 strekkende meter archief, 41.414 archiefbeschrijvingen en een publicatie die 2.209 pagina’s telt.
Op het slagveld van Waterloo kwamen op 18 juni 1815 minstens 10.000 soldaten om het leven. Archeologen ondervinden nochtans de grootste moeite om lichamen op te graven. In 2012 waren het er bv. slechts twee. Om dit mysterie op te helderen, werkte archivaris Bernard Wilkin, verbonden aan het Rijksarchief Luik, samen met een Duitse confrater, Robin Schäfer, en met een Britse archeoloog van de universiteit van Glasgow, Tony Pollard. Samen hebben ze in het Rijksarchief Louvain-la-Neuve onuitgegeven documenten ontdekt, naast talrijke andere bronnen waarmee kan worden aangetoond dat de gebeenten reeds vanaf 1834 werden opgegraven door landbouwers die op het voormalige slagveld actief waren. De opgegraven stoffelijke resten werden gebruikt in de suikerindustrie, waar ze werden verwerkt tot beenderkool, een belangrijk ingrediënt voor het zuiveren van het sap van vermalen en verwarmde suikerbieten. Het bericht kreeg veel aandacht in de internationale media.
Wanneer je in het ancien régime werd vervolgd voor een ernstig misdrijf (doodslag, schaking, ambtsmisbruik, enzomeer) kon je daarvoor gratie vragen aan de vorst. In de gratiebrief, de officiële akte waarmee de gratie werd verleend, staat het relaas van het misdrijf omstandig opgetekend. Via deze verhalen bieden gratiebrieven een unieke blik op alledaagse lokale geschiedenis. Het Rijksarchief bewaart duizenden gratiebrieven, maar ondanks hun uitzonderlijke historische waarde zijn ze jammer genoeg nog nauwelijks ontsloten en bestudeerd. Het PARDONS-project brengt daar verandering in en maakt gratiebrieven toegankelijk voor onderzoek door ze te digitaliseren, van metadata te voorzien en te transcriberen.
Als je een genealogische opzoeking doet, raak je soms het spoor bijster van één van je voorouders. Misschien vertrok hij of zij wel naar Congo, Burundi of Rwanda? Om dat te weten te komen, kan je nu online een nieuwe databank raadplegen met de persoonlijke dossiers van koloniale agenten en ambtenaren in Burundi, Congo en Rwanda tijdens de jaren 1885-1962.
Een register van de voormalige abdij van Orval dat sinds ettelijke decennia voorgoed verloren werd gewaand, werd onlangs teruggegeven aan het Rijksarchief Aarlen, nadat het was opgedoken in Nederland. Het 18de-eeuws register werd gedigitaliseerd en is nu online raadpleegbaar.
De naoorlogse geschiedenis van het Bestuur der Volksgezondheid binnen het ministerie van Volksgezondheid is er één van organisatorische uitbreiding, met op de achtergrond een langzame internationalisering van het gezondheidsbeleid. Het Bestuur spitste zich voornamelijk toe op de medische wetenschap en de gezondheidsinspectie (eetwaren, vleeshandel, laboratoria, enz.). Vrijwilliger Marc De Win was jarenlang aan het werk bij ‘Volksgezondheid’ en zette na zijn pensionering zijn expertise in om, begeleid door archivaris Filip Strubbe, drie decennia Volksgezondheid te ontsluiten voor onderzoek.
De voorbije jaren werd in het Rijksarchief Brussel (Vorst) binnen het project Social Hotspots. Procesdossiers als bronnen voor de geschiedenis van de vroegmoderne Nederlanden hard gewerkt aan de inventarisatie van de archieven van de Raad van Brabant, de hoogste rechtbank in het hertogdom Brabant tijdens het ancien régime. 71 meter archief van het Officie-Fiscaal en van de procureur-generaal was vooralsnog niet ontsloten en dus onbekend voor onderzoek. Daar komt met de publicatie van twee gloednieuwe inventarissen nu verandering in.
Het onderzoeks- en valorisatieproject OUTLAW (over strafrechtelijke archieven, gevangenissen & outsiders), gefinancierd door BELSPO in het kader van het onderzoeksprogramma BRAIN-be 2.0, is een samenwerking tussen het Rijksarchief, UGent en Histories vzw, maar kan ook jouw hulp gebruiken! OUTLAW is op zoek naar vrijwilligers om de gegevens van ongeveer 150.000 gevangenen in te voeren in een databank. Het gaat om veroordeelde mannen en vrouwen die in de 19de en het begin van de 20ste eeuw hun straf uitzaten in één van de vele Belgische gevangenissen.
De voorbije jaren zijn ruim 2.000 visuele pareltjes uit de collectie van het Rijksarchief Gent aan de online zoekomgeving van het Rijksarchief toegevoegd. Tijd om enkele van die pareltjes eens onder de aandacht te brengen.
Ecolo-Groen heeft in de Kamer een wetsvoorstel ingediend om algemene regels vast te leggen voor de declassificatie van geclassificeerde documenten. Het wetsvoorstel werd medeondertekend door de andere meerderheidspartijen. Het betekent een stap in de goede richting, in de richting van een efficiënt beheer van geclassificeerd archief: grotere transparantie van de beslissingen van overheden en politici, lagere infrastructuurkosten en betere onderzoeksmogelijkheden. Het wetsvoorstel beantwoordt eveneens aan een belangrijk element uit het regeerakkoord inzake het beheer van ons archivalisch erfgoed.
Het project FREE, dat de omgang van politieke en religieuze instellingen met laatmiddeleeuwse voedselcrisissen in de Zuidelijke Nederlanden analyseert, is halfweg. Tijd voor een update! Op dit ogenblik wordt er voor de stad Luik een nieuwe databank aangelegd met de inkomsten en uitgaven van verschillende religieuze en liefdadigheidsinstellingen die een belang hadden in het commerciële netwerk van de graanhandel in deze stad. Hierbij worden drie crisisperiodes uit de 15de eeuw onder de loep genomen.
De Amerikaanse non-profitorganisatie Familysearch zal vanaf het najaar in de Rijksarchieven van Bergen, Beveren en Leuven scanateliers opzetten waar de registers van de Burgerlijke Stand uit de periode 1910-1950 gedigitaliseerd zullen worden. Bij een bezoek van een delegatie van Familysearch aan het Algemeen Rijksarchief in april werd het contract met betrekking tot deze samenwerking gefinaliseerd.
Het eindverslag van de parlementaire Commissie 'Congo. Koloniaal Verleden' wordt verwacht in de zomer van 2022. Tijd om een balans op te maken van de bijdrage van het Rijksarchief aan het commissiewerk sinds de oprichting van de Commissie in juli 2020.
Recent werden in het Rijksarchief Kortrijk de 15de-eeuwse indexen van de Kortrijkse weesboeken gedigitaliseerd. Ze vormen een toegang op meer dan 120.000 namen uit de periode 1403-1502, voornamelijk van overleden Kortrijkse poorters, hun (minderjarige) kinderen en hun voogden.
Acht maanden geleden ging het WOMENEXILE-project van start (Gendering Political Exile: Women’s political migrations to Belgium, 1918-1958). Ondertussen werd de databank al met zo’n 40.000 namen van naoorlogse vluchtelingen gespijsd. En meer goed nieuws: binnenkort zal iedereen die het wil deze databank online kunnen raadplegen.
De oorsprong van de Nationale Loterij gaat terug tot mei 1934, toen de Belgische regering de Koloniale Loterij oprichtte. De Nationale Loterij werd eind 1962 boven de doopvont gehouden. In 2019 werd 14 strekkende meter archief overgebracht naar het Algemeen Rijksarchief. Het archief werd geïnventariseerd en is raadpleegbaar in de leeszaal. Naast stukken over het administratief beheer bevat dit bestand meer dan 1.200 biljetten die door de Loterij werden uitgegeven tussen 1946 en 1990.
De dossiers inzake schoolinspecties in de Duitstalige Gemeenschap die tussen 1921 en 1988 werden opgesteld door de verschillende inspecteurs van de gesubsidieerde basisscholen zijn geïnventariseerd en raadpleegbaar in het Rijksarchief Eupen. Ze getuigen van de toestand van de schoolgebouwen, het dalende geboortecijfer in de Duitstalige Gemeenschap en de groeiende invloed van de zogenaamde actieve pedagogie in de jaren 1960.
Op 1 april 2019 bracht het laboratorium van de gerechtelijke politie van Luik (technische en wetenschappelijke politie) zijn fotocollectie – ongeveer 100.000 foto’s op glasplaat uit de periode 1923-1988 – over naar het Rijksarchief Luik. Drie jaar later is het Rijksarchief Luik gestart met de digitalisering ervan, met hulp van de vzw Celida en van Luc Stokart van de vzw Archives photographiques namuroises.
Op 8 mei 2022 is het 77 jaar geleden dat er een einde kwam aan de Tweede Wereldoorlog in Europa. Vanaf deze datum kunnen de Henegouwse dossiers over oorlogsschade aan particuliere eigendommen ten tijde van de Tweede Wereldoorlog worden geraadpleegd in het Rijksarchief Bergen.
In april 2022 deponeerde amateurfotograaf Christian Delwiche 56.000 digitale foto's bij de vzw Archives photographiques namuroises, die gehuisvest is in het Rijksarchief Namen. Een bestand met louter digitale foto's (van erfgoed en evenementen in de regio Namen) is een primeur voor de vzw Archives photographiques namuroises!
Om de cultuur van de Duitstalige Belgen tijdens de tweede helft van de 20ste eeuw te kunnen begrijpen, is het archief van het cultuuragentschap een must. Maak kennis met twee administraties die sinds de jaren 1960 het cultureel leven van de Duitstalige Gemeenschap mee vorm hebben gegeven.
In de loop der eeuwen gingen vele archieven die eigenlijk in het Rijksarchief thuishoren om de meest uiteenlopende redenen 'verloren'. Het Rijksarchief zet zich actief in om deze verloren gewaande publiekrechtelijke archieven maximaal op te sporen. Zo werden onlangs enkele loten middeleeuwse charters die door een veilinghuis te koop werden aangeboden, op vraag van het Rijksarchief uit de veiling gehaald en via de politie van Eigenbrakel gerecupereerd.
Tussen 1860 en 1875 werden in de provincie Namen met staatssubsidies ongeveer 360 kerken en pastorieën gebouwd, uitgebreid of gerestaureerd. Het archief over werken die tussen 1824 en 1944 werden uitgevoerd aan gebouwen voor de eredienst in de provincie Namen werd zopas geïnventariseerd. De inventaris telt 1.374 beschrijvingen en is online raadpleegbaar.
Toen iets meer dan twee jaar geleden de eerste lockdown zich aandiende, werd zoals in alle Rijksarchieven ook in het Rijkarchief Gent de omschakeling naar meer telewerk gemaakt. Als resultaat daarvan, konden grote stappen worden gezet in de zogenoemde “retroconversie”, het omzetten van de bestaande leeszaaltoegangen naar digitale en online doorzoekbare exemplaren. Met hulp van de afdeling DiVa konden op deze manier heel wat archiefinventarissen snel in de zoekrobot worden ingevoerd. Maar een aantal moeilijke gevallen (toegangen met veel kruisverwijzingen naar andere bestanden bijvoorbeeld) bleef voor hoofdbrekens zorgen. Voor twee van deze “lastigaards” werd de klus (integratie in de zoekrobot) recent evenwel geklaard!
Na een grondige renovatie en de bouw van een uitbreiding werd het vernieuwde Rijksarchief Aarlen op maandag 28 maart 2022 officieel ingehuldigd, in aanwezigheid van Mathieu Michel, staatssecretaris bevoegd voor de Regie der Gebouwen, en Katia Dewulf, adviseur van staatssecretaris Thomas Dermine, bevoegd voor Wetenschapsbeleid. Dankzij de werkzaamheden van de voorbije jaren werd de opslagcapaciteit verdubbeld. Ongeveer 800 meter van de archieven van de FOD Financiën en bijna 700 meter van de Luxemburgse dossiers over oorlogsschade aan particuliere eigendommen zijn intussen al overgebracht naar de (ver)nieuw(d)e archiefmagazijnen. Op zaterdag 2 april 2022 is het aan het publiek om een kijkje te gaan nemen achter de schermen van het Rijksarchief Aarlen!
Doorheen de Belgische migratiegeschiedenis duikt één constante op. Van begin jaren 1830 tot vandaag maken nieuwkomers het voorwerp uit van vreemdelingendossiers. Op ongeveer 170 jaar tijd vormt de overheid naar schatting 16 km papieren dossiers: de administratieve opvolging van een migrant of diens gezin in ons land. Vreemdelingendossiers, massaal bewaard in het Algemeen Rijksarchief, zijn stille getuigen van het verleden. In de web expo Vreemdelingenzaken. Migratie in het naoorlogse België (1944-1980) wordt die stilte doorbroken! De expo biedt 150 jaar migratiegeschiedenis in een notendop, waarbij zowel individuele migratieverhalen worden verteld als administratie, beleid en archiefbronnen worden toegelicht.
Wie zijn onze lezers? Wat gebeurt er in een selectieruimte? Hoe gaat het eraan toe in ons digitaliseringslabo en restauratieatelier? Welke grote archiefreeksen worden het meest geraadpleegd? Ontdek het in de (Franstalige) reportage die BX1 kwam draaien in het Algemeen Rijksarchief!
Op donderdag 10 maart 2022 besliste de Internationale Archiefraad (ICA), waarvan het Rijksarchief een van de stichtende leden is, om alle betrekkingen op te schorten met de vier Russische en Wit-Russische overheidsinstellingen die momenteel lid zijn van de ICA.
Het Rijksarchief zet steeds meer in op zijn online aanbod. Vrijwel alle inventarissen kan je intussen van thuis uit raadplegen, en in sommige gevallen ook scans van archiefstukken zelf. Maar hoe kiezen we wat we digitaal beschikbaar maken uit onze collecties van meer dan 350 strekkende km? In 2020 organiseerden we hierover een bevraging bij het publiek. De Brabantse volkstellingen uit de 17de en de 18de eeuw, bewaard in het Rijksarchief Brussel (Vorst), scoorden daarbij erg hoog. Benieuwd wie er in je dorp of stad woonde in die jaren? Of heb je misschien voorouders die er leefden? Neem een kijkje via onze zoekrobot!
Sinds kort zijn de vonnisboeken van de Raad van Brabant, die worden bewaard in het Rijksarchief Brussel (Vorst), integraal online raadpleegbaar via de zoekrobot van het Rijksarchief en dat kan zonder meer spectaculair worden genoemd. Het gaat om een doorlopende reeks van maar liefst 584 registers, goed voor 318.462 beelden. De historische waarde van deze vonnisboeken is onschatbaar. Ze geven inzicht in vele tienduizenden rechtszaken: van uit de hand gelopen burenruzies over een lap grond of een gemeenschappelijke huismuur, over familievetes inzake erfenissen, tot beroemde rechtszaken waarin opstandsleiders zoals Frans Anneessens ter dood werden veroordeeld.
Na de Tweede Wereldoorlog moesten duizenden ambtenaren zich verantwoorden over hun houding tijdens de Duitse bezetting. Bij nagenoeg alle overheidsbesturen werden commissies opgericht die deze administratieve zuivering moesten bewerkstelligen. In 2021 ontsloot het Algemeen Rijksarchief de dossiers over de epuratie bij de NMBS. Anno 2022 is dit ook voor de Regie van Telegrafie en Telefonie (RTT) gebeurd.
Het menselijk leed dat de Tweede Wereldoorlog met zich meebracht, kent vele gezichten. Dat bleek enkele weken geleden nog maar eens toen in de Koninklijke Musea voor Schone Kunsten in Brussel een schilderij van de muur werd gehaald dat tijdens de Tweede Wereldoorlog was geroofd. De restitutie van Corinths bloemenstilleven is niet alleen een schoolvoorbeeld van de waarde van archief voor rechtzoekende burgers en hun nabestaanden. De zaak benadrukt ook de rol van archiefinstellingen en archivarissen als geheugen van de maatschappij, een belangrijke component in de werking van een transparante en democratische samenleving.
Het Rijksarchief draagt het standpunt van het federaal Wetenschapsbeleid (Belspo) inzake de huidige situatie in Oekraïne mee uit. Alle federale wetenschappelijke instellingen willen collectief hun volwaardige en volledige solidariteit betuigen met de Oekraïense wetenschappelijke en culturele gemeenschap. Specifiek voor de archiefsector onderschrijft het Rijksarchief als stichtend lid de steunbetuiging van de International Council on Archives (ICA) aan de collega's uit de Oekraïense archiefsector.
Na de sluiting van het Museum voor Post en Telecommunicatie in Brussel vertrouwde De Post (intussen bpost) zijn archief toe aan het Algemeen Rijksarchief. Het laatste onderdeel van deze massa aan zeer verscheiden documenten is nu ook ontsloten voor onderzoek. Je vindt er onder andere honderden foto’s in terug die het Museum inzamelde over de geschiedenis en de activiteiten van de Post vanaf het begin van de 19de eeuw.
Brecht Deseure (KBR/ULB) realiseerde een bronnenuitgave waarin 22 vergeten grondwetsvoorstellen voor het eerst werden samengebracht. In deze lezing, op 9 maart 2022 om 17.30u in het Rijksarchief Leuven, belicht hij het ontstaan van de Belgische Grondwet vanuit het perspectief van de voorstellen die het niet haalden. De lezing is een co-organisatie van het Rijksarchief en het genootschap Standen en Landen.
Op 14 februari 2022 werd de symbolische kaap gerond van 10.000 volgers op de Franstalige Facebook-pagina van het Rijksarchief! Ook aan Nederlandstalige zijde volgen duizenden mensen het reilen en zeilen in het Rijksarchief: enorm motiverend voor iedereen die met hart en ziel mee aan de kar trekt. Dankjewel daarvoor!
- Nog geen volger van het Rijksarchief? Klik snel op "Vind ik leuk" op onze Facebook-pagina om op de hoogte te blijven van al het laatste nieuws uit het Rijksarchief!
- Wél al een volger van het Rijksarchief? Aarzel niet om ons via Facebook te laten weten naar welke informatie/berichten je op zoek bent!
In het kader van het BRAIN 2.0 NaPol-Intel-project wordt het archief van de Rijkswacht verder ontsloten. In het Algemeen Rijksarchief is nu ook het archief van de brigades raadpleegbaar, ingezameld door het voormalige Centrum voor Geschiedenis en Tradities van de Rijkswacht (CGTR).
De inventarisering van het archief van het provinciebestuur van Namen opent nieuwe onderzoeksmogelijkheden voor de geschiedenis van onderwijs en overheidsgebouwen. Het archief bevat talrijke dossiers over kleuter- en lagere scholen in de provincie. Van Achêne tot Yvoir, via Beauraing, Champion, Daussoulx, Éghezée, Flawinne of Gesves: allemaal locaties die aan bod komen in deze 32 strekkende meter archief, die zo ook een uiterst rijke bron vormt voor heemkundige studies. Je kan dit archief raadplegen in het Rijksarchief Namen.
Sinds 2013 hebben de archiefploegen van SATURN al ruim 30 kilometer archief van de FOD Financiën verwerkt. Wegens succes wordt de samenwerking tussen het Rijksarchief en de FOD Financiën voor de selectie, inventarisatie en overbrenging van de archieven verlengd tot 2025. Meer nog, omdat er veel extra werk op de plank ligt, wordt het aantal archiefploegen uitgebreid van drie naar vier: één in Vlaanderen, één in Wallonië en twee in Brussel.
Door de gezondheidscrisis en de krappe papiermarkt kampen we momenteel met abnormaal lange leveringstermijnen voor zuurvrije archiefomslagen en -dozen. We doen er alles aan om onze klanten zo snel mogelijk van dienst te zijn. Met onze excuses voor het ongemak.
Het bronnenmateriaal dat in het Rijksarchief bewaard wordt, bevat een schat aan informatie voor genealogisch en (lokaal) historisch onderzoek. Na het succes van een eerste lessenreeks over 19de-eeuws archief in 2018-2019 gaan we nu aan de slag met materiaal van vóór de Franse Revolutie. Daarbij komen heel wat documenten aan bod die al online beschikbaar zijn. Tijdens de workshops, georganiseerd door het Rijksarchief en Histories, geeft een medewerker van het Rijksarchief je telkens praktische informatie voor het gebruik van het bronnentype in kwestie. Hoe ontstonden de documenten en wat is de historische context waarmee je rekening moet houden? Welke informatie bevatten deze bronnen? Hoe moet je er historische kritiek op toepassen? Daarnaast krijg je ook voorbeelden van onderzoeksvragen en kan je het bronnenmateriaal zelf doornemen.
Decennialang verzamelde de Rijkswacht een massa informatie over kringen die als subversief werden bestempeld en over andere bedreigingen van de openbare orde. Het archief van de Hoofddirectie van de Operaties (HDO), de dienst die deze toezichtstaak coördineerde, weerspiegelt de bezorgdheden inzake openbare veiligheid tijdens de tweede helft van de 20ste eeuw. Dit archief werd geïnventariseerd in het kader van het BRAIN 2.0-project NaPol-Intel en is nu raadpleegbaar in de leeszaal van het Algemeen Rijksarchief. Het vormt een aanvulling op de archieven van het Rijksarchief die eind 2021 geïntegreerd werden in onze online zoekrobot.
Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd grote schade aangericht aan privébezittingen, waarvoor schadevergoeding kon worden aangevraagd. Het Rijksarchief bewaart honderdduizenden van dergelijke ‘oorlogsschadedossiers'. Die van de Directie Hasselt zijn nu ontsloten en online doorzoekbaar.
Op 22 november 2021 hebben de experten van de “Bijzondere Commissie belast met het onderzoek over Congo-Vrijstaat en het Belgisch koloniaal verleden” hun verslag voorgesteld aan de leden van de Bijzondere Kamercommissie en aan het publiek. Een belangrijk deel van dit rapport handelt over het vraagstuk rond de koloniale archieven en de toegang tot informatie. Er wordt ingegaan op enkele essentiële opdrachten van het Rijksarchief en op enkele lopende projecten binnen onze instelling.
Het fotoarchief van Casimir Zagourski, een baanbrekende fotograaf van Centraal-Afrikaanse volkeren en gebruiken, is aan het Rijksarchief Namen geschonken. De foto’s vormen een waardevolle getuigenis over het interbellum. Nu ook online raadpleegbaar!
Het Rijksarchief ondertekende op 26 oktober 2021 een samenwerkingsovereenkomst over het bestuurlijk-administratieve archiefbeheer van sommige lokale overheden met het Facilitair Bedrijf, dat optreedt in naam van de Vlaamse Gemeenschap en het Vlaamse Gewest. Lokale overheden worden dagelijks geconfronteerd met de complexiteit van de bevoegdheidsverdeling inzake archiefbeheer, vooral op het vlak van ondersteuning en selectie en vernietiging. Met deze samenwerkingsovereenkomst wordt het kader gevormd voor een verdere en meer geconcretiseerde bestuurlijk-administratieve samenwerking tussen het Rijksarchief en Het Facilitair Bedrijf.
Deze virtuele tentoonstelling wil een blik werpen op de stand van het onderzoek in het kader van het project “Resolutie-Metissen” en de voornaamste archiefbronnen tonen waarmee de onderzoekers aan de slag gaan. Zo wil het onderzoeksteam bijdragen tot een grotere bewustwording rond deze miskende geschiedenis en bovenal recht doen aan de erkenningsstrijd van de metissen en de individuele en collectieve acties die hieraan hebben bijgedragen.
De 1500 glasnegatieven van Studio Gilles, een fotografenfamilie die over verschillende generaties heen talrijke inwoners van Namen over de vloer had, vormen een archivalisch pareltje. De meestal anonieme portretten zijn nu gedigitaliseerd én sinds kort online raadpleegbaar.
In 2018 droeg de FOD Buitenlandse Zaken zijn Heraldisch Fonds over aan het Algemeen Rijksarchief: 60 meter overheidsarchief uit het ancien régime, razend interessant voor genealogen. Nu de index op dit fonds online staat, wordt het veel eenvoudiger om dit archief te raadplegen.
Op 5 oktober heeft het Rijksarchief meer dan 550 documenten die tussen 1980 en 2001 werden gestolen door een georganiseerde bende teruggegeven aan Frankrijk. Bij de stukken zit een brief van Lodewijk XIII uit 1628 over het beleg van La Rochelle. Spijtig genoeg hadden de daders vooraleer ze werden opgepakt reeds duizenden archiefstukken verkocht aan privépersonen. Heb je twijfels over de oorsprong van het archief dat je bewaart? Aarzel dan niet om ons te contacteren!
Het afgelopen jaar leek het onderwerp “migratiegeschiedenis” even ondergesneeuwd door de gezondheidscrisis, maar sinds enkele maanden is het terug van (nooit echt) weggeweest. Migranten zijn dan ook onlosmakelijk verbonden met de Belgische geschiedenis. Om de complexiteit van dit beladen thema goed te begrijpen, is een systematische analyse van het bronnenmateriaal onontbeerlijk.
Na de overstromingen in de provincie Luik waren onder meer de archieven van het Protestants Centrum van Nessonvaux geïmpacteerd door het water van de Vesder. De documenten werden overgebracht naar het Rijksarchief Luik en gedroogd door leden van de Protestantse Gemeenschap en vrijwilligers uit heel België van het Belgische Blauwe Schildcomité, bijgestaan door vrijwilligers van de Bouclier Bleu France.
De bronnengids voor de geschiedenis van de kolonisatie is een belangrijke stap voorwaarts in de identificatie en beschrijving van het archief over Congo-Vrijstaat, Belgisch Congo en Rwanda-Urundi. De Franstalige gids (meer dan 1500 beschrijvingen over bijna 2300 bladzijden!) is een soort GPS voor de koloniale archieven en stelt voor het eerst burgers en onderzoekers – van waar ook ter wereld – in staat om precies te achterhalen wie welke bronnen bewaart op het Belgisch grondgebied. Naast een gedrukte versie is het werk ook integraal online beschikbaar, dankzij financiering door Belspo.
Een groot deel van het archief van het Bestuur der Waterwegen van het ministerie van Openbare Werken lag lange tijd vergeten in een opslagplaats en was slechts bekend bij een handvol insiders. Dankzij tussenkomst van het Algemeen Rijksarchief en met financiële steun van het Waals Gewest werd beslist om daar verandering in te brengen. Ettelijke duizenden dossiers zijn nu voor iedereen ontsloten.
Hoewel de geschiedenis van de Rekenkamer al uitvoerig beschreven werd, kwam het personeel vooralsnog weinig in beeld. Deze studie, zowel repertorium als prosopografie, zet in primeur het hoger personeel, en met name de meesters, auditeurs en klerken van de 15de-eeuwse Rekenkamer in Brussel in de kijker, vanaf de oprichting van deze instelling in 1404 tot aan de dood van Filips de Schone in 1506.
Vanaf 1914 zou Ieper, een welvarend en rustig middeleeuws stadje, een belangrijke plaats worden voor (de herdenking van) de Eerste Wereldoorlog. Dit eerste BTNG-nummer van 2021 (dubbelnummer) is een volledig Engelstalige thematische verkenning van de verschillende facetten van een eeuw intens herdenkingsleven rond deze emblematische plaats met veelvoudige betekenissen.
Dit jaar is het 100 jaar geleden dat Belgische vrouwen aan het politieke leven mochten beginnen deelnemen. Om deze verjaardag te herdenken, heeft Bpost een postzegel uitgegeven over het vrouwenkiesrecht bij gemeenteraadsverkiezingen en meer bepaald over Marie Janson. Verkozen in Sint-Gillis na de gemeenteraadsverkiezingen van 24 april 1921 werd zij in november 1921 de eerste vrouwelijke gecoöpteerd senator. Het Cegesoma werkte mee aan de uitgifte van deze postzegel.
Het Rijksarchief Namen heeft onlangs een uitzonderlijk document teruggekregen dat in 2020 te koop werd aangeboden door een belangrijk veilinghuis in Parijs. Het gaat om een waardevol perkament van keizer Boudewijn II van Constantinopel, die ook graaf van Namen was. Het document uit 1240 draagt een Byzantijnse handtekening in vermiljoenrood en is gedateerd in Griekse letters.
Wat weten we over het dagelijks leven van de soldaten van keizer Napoleon Bonaparte? Over hun angst voor de strijd, hun lijden tijdens de veldtochten, de moeilijkheden die ze dagelijks ondervonden? De integrale transcriptie die de Koninklijke Commissie voor Geschiedenis heeft gemaakt van het dagboek van de veldtochten van wachtmeester Jean Gheerbrant van het 10e huzarenregiment biedt verheldering.
De Universiteit Antwerpen heeft haar collectie bedrijfsarchieven, bijeengebracht door het voormalige Centrum voor Bedrijfsgeschiedenis (CBG), aan het Rijksarchief geschonken. De meer dan 350 strekkende meter archief werd intussen overgebracht naar het Rijksarchief Beveren, dat zo zijn leidende positie als bewaarplaats van bedrijfsarchivalia in Vlaanderen versterkt.
De Duitse inval van mei 1940 ontwrichtte de voedselbevoorrading in België. De controle op de bevoorrading en rantsoenering werd in de zomer van 1941 toevertrouwd aan een Bestuur der Controlediensten. De inventaris van de archieven van dit bestuur, bewaard in het Algemeen Rijksarchief, rolde zopas van de persen: een must voor alle historici en heemkundigen die met de bezettingsperiode bezig zijn!
Het archief van het Provinciaal Comité van Winterhulp voor de provincie Henegouwen (en van de lokale afdelingen) vormt een eersterangsbron voor het bestuderen van het dagelijks leven en de sociale omstandigheden van de bevolking van Henegouwen tijdens de Tweede Wereldoorlog. Nu dit archief geïnventariseerd is, liggen tal van onderzoeksmogelijkheden open.
Eén van de rijkste collecties van het Algemeen Rijksarchief geeft dankzij de publicatie van een nieuwe catalogus eindelijk al haar geheimen prijs! De keizerlijke oorkonden van Arnulf I en Otto I, respectievelijk van 7 februari 893 en van 22 november 949, behoren tot de oudste stukken van het Algemeen Rijksarchief.
De versoepeling van de raadpleegbaarheid van de registers van de burgerlijke stand (wet van 21 december 2018) is een goede zaak voor het genealogisch onderzoek. De termijn van 100 jaar werd teruggebracht naar 75 jaar voor huwelijksakten en 50 jaar voor overlijdensakten. De voorbije maanden was er nogal wat commotie over het uitblijven van een uitvoeringsbesluit in verband met (1) de afschriften en uittreksels van akten van de burgerlijke stand en (2) de raadpleging voor genealogische, historische of wetenschappelijke doeleinden. Nu dit langverwachte Koninklijk Besluit gepubliceerd is (B.S. 31/3/2021), blikken we vooruit op de implicaties ervan in de praktijk. Miljoenen akten van de burgerlijke stand uit de periode 1920-1970 online raadpleegbaar maken, zal tijd vragen.
Twee eeuwen lang was de rijkswachter een vertrouwde figuur in het maatschappelijk en politiek leven en in het medialandschap van het land. Maar de Rijkswacht heeft weinig gedaan om haar geschiedenis te vrijwaren. Tonnen archief werden helaas vernietigd, waaronder een groot aantal personeelsdossiers van rijkswachters. Het is pas vanaf de jaren 1980 dat die dossiers op een meer systematische wijze werden bewaard bij wat toen het Rijkswachtmuseum was. Met het oog op een duurzame bewaring op lange termijn vertrouwde de federale politie deze archieven vervolgens toe aan het Algemeen Rijksarchief. Via het BRAIN 2.0-onderzoeksproject NaPol-Intel, gewijd aan de geschiedenis van de Belgische politiediensten, kwam vanaf 2020 de ontsluiting van dit archief in een stroomversnelling terecht. De inventaris rolde zopas van de persen.
Het Rijksarchief blijft aandacht hebben voor de toestand van archieven bij lokale besturen. Vanuit het project Lokaal archief Wallonië, een product van deze bezorgdheid, werden de voorbije periode weer heel wat nieuwe hulpmiddelen gelanceerd: van een herziene selectielijst voor gemeentearchief tot tal van nieuwe inventarissen.
De spoorwegarchieven die in deze nieuwe inventaris beschreven staan, beslaan voornamelijk de 19de en een deel van de 20ste eeuw: de periode waarin de spoorwegen in België tot ontwikkeling kwamen en waarin de Belgische Staat privéconcessies op spoorlijnen terugkocht.
Het Rijksarchief te Brussel bewaart 215 strekkende meter archief van de Dijle-prefectuur (de latere provincie Brabant), tot voor kort slechts summier ontsloten. Volgens de grondwet van het jaar VIII (1799) vormden de prefecturen een essentiële schakel in de institutionele structuur van de Franse Republiek. Om deze onmisbare bron voor de geschiedenis van de Franse tijd beter te kunnen gebruiken, heeft François Antoine, archivaris bij het Rijksarchief te Brussel, een meer analytische inventaris opgesteld van de dossiers in verband met interne aangelegenheden.
Er bestaat nogal wat onduidelijkheid over de recente wetswijziging m.b.t. de raadpleging van de registers van de Burgerlijke Stand (wet van 21 december 2018). Er is een Koninklijk Besluit in voorbereiding dat uitvoering geeft aan de bepalingen in verband met (1) afschriften en uittreksels van akten van de burgerlijke stand (art. 29) en (2) de raadpleging voor genealogische, historische of wetenschappelijke doeleinden (art. 79). Het gaat zowel om de openbare als de niet-openbare akten. De FOD Justitie laat ons weten dat – in afwachting van dit KB – de huwelijksakten van 75 jaar oud en de overlijdensakten van 50 jaar oud kunnen geraadpleegd worden onder dezelfde voorwaarden als die voor de raadpleging van de akten ouder dan 100 jaar. Voor het Rijksarchief verandert er in de praktijk momenteel niets.
Heel wat plattegronden uit het archief van de kadastercontrole van Bergen, in 2011 overgebracht naar het Rijksarchief te Bergen, werden nog niet opgenomen in de inventaris van dit archief die in 2013 verscheen. Ze moesten eerst stuk voor stuk in detail worden beschreven. Dankzij vrijwilligster Arlette Dendal is dit titanenwerk intussen gebeurd en zijn nu ook deze plannen raadpleegbaar.
In 1945 werd een statuut van gewapend weerstander ingesteld om eer te betuigen aan wie de wapens had opgenomen tegen de bezetter. Vanaf 1946 werden deze dossiers beheerd door de diensten van het ministerie van Defensie. 75 jaar einde van de Tweede Wereldoorlog vormde een mooie aanleiding om ze over te brengen naar het Algemeen Rijksarchief. Daar zijn ze intussen raadpleegbaar in de leeszaal.
In 2019 verhuisde een belangrijk deel van de collectie van de Dienst Archief Oorlogsslachtoffers, meer bepaald de archiefreeks ‘Statuut Politieke Gevangene’. Door die verhuis waren deze dossiers een tijdlang niet raadpleegbaar. Medewerkers van het Rijksarchief controleerden ondertussen het volledige bestand, maakten de dossiers stofvrij en verpakten ze in zuurvrije dozen. Vandaag is de hele operatie afgerond en staat alles weer ter beschikking van het publiek.
Het archief van de Orde der Geneesheren en van de Orde der Apothekers, die tijdens de Tweede Wereldoorlog werden opgericht, is dankzij twee nieuwe inventarissen raadpleegbaar in de leeszaal van het Algemeen Rijksarchief: fantastisch nieuws voor wie onderzoek wil doen naar de geschiedenis van deze beide beroepsgroepen tijdens de Duitse bezetting.
Sinds 1831 wordt aan Belgische politici van wie de loopbaan een stempel heeft gedrukt op de geschiedenis van ons land de titel van “minister van Staat” verleend. Het Algemeen Rijksarchief bewaart het archief van een dertigtal ministers van Staat, waaronder Charles Rogier, Frans Schollaert, Henri Jaspar, Pierre Harmel en Wilfried Martens. Recent is aan dit rijtje het archief van Marc-Antoine Pierson toegevoegd.
Na de publicatie enkele jaren geleden van de inventaris van het archief van de abdij van Orval zijn nu ook 9 volumes met cartularia van de abdij online raadpleegbaar.
Wie is in welke vestiging van het Rijksarchief gespecialiseerd in welke historische periode? Bij wie kan ik terecht voor advies over archiefbeheer? Welke wetenschapper is aan welk project verbonden? …
Sinds kort kan je het opzoeken via de Who’s Who op onze website!
Sinds de inwerkingtreding van de Algemene Verordening Gegevensbescherming krijgt het Rijksarchief veel vragen over de bewaring en overbrenging van archief met persoonsgegevens. In sommige organisaties wordt via de functionaris voor gegevensbescherming (DPO) geadviseerd om alle persoonsgegevens te vernietigen van zodra hun administratief nut verstreken is, ook in (digitale) documenten die volgens de selectielijst moeten worden bewaard en overgebracht naar het Rijksarchief. Want de Europese AVG zou de Belgische Archiefwet overrulen. Klopt dat?
“Ik ben opgeklommen in mijn stamboom tot ca. 1600, en dus tot de oudste parochieregisters. Is het mogelijk om oudere gegevens te vinden, en zo ja: hoe?”
Zopas is de inventaris verschenen van het archief van het Ministerie van Verkeerswezen met betrekking tot stads- en streekvervoer, bewaard in het Algemeen Rijksarchief. Het archief dekt de periode 1842-2003, heeft een omvang van 228 strekkende meter en telt 6.519 inventarisnummers. Wie interesse heeft voor de geschiedenis van trams en bussen in België, weet waar hij of zij voortaan kan aankloppen!
Het Rijksarchief biedt via zijn online zoekrobotten gratis toegang tot miljoenen gedigitaliseerde archiefdocumenten: een rijk aanbod aan genealogische bronnen, maar ook archieven over de Eerste Wereldoorlog, 38.000 zegelafgietsels, historische kadasterplannen, … Even belangrijk is het om goed te beseffen wat nog niet online beschikbaar is. Wie enkel online zoekt in de meer dan 330 km archief die het Rijksarchief bewaart, mist een groot deel van de koek.
Notarisakten worden niet louter opgevraagd als bewijsstuk. Genealogen kunnen via onder meer notarisakten hun stamboom uitbouwen tot een familiegeschiedenis met een rijke historische context. Lees meer over de raadplegingsvoorwaarden en de onderzoeksmogelijkheden van notariaatsarchief.
U bent nieuwsgierig naar de geschiedenis van uw huis of van ander privévastgoed? In september 2016 verscheen een boek van Laurence Druez, werkleidster bij het Rijksarchief te Luik, dat onderzoekers die de geschiedenis van een woning willen achterhalen wegwijs maakt in de talloze bronnen die in dit verband worden bewaard, onder meer bij het Rijksarchief.
Klik hier om een gift te doen.
