Ten gevolge van de gezondheidscrisis zijn de leeszalen van het Rijksarchief enkel toegankelijk op afspraak.
Reserveer hier jouw plaats:
- in de leeszaal van het Algemeen Rijksarchief via een online reservatieformulier
- in een andere vestiging van het Rijksarchief via e-mail
De algemeen rijksarchivaris en het personeel van het Rijksarchief wensen je een inspirerend 2022!
- Alle leeszalen van het Rijksarchief zijn open voor het publiek, op afspraak en mits strikte toepassing van de veiligheidsvoorschriften.
- Wie een plaats wil reserveren, moet minstens 2 werkdagen vooraf via e-mail contact opnemen met het betrokken Rijksarchief. De coördinaten van onze diensten zijn hier te vinden.
- OPGELET: een bezoek aan de leeszaal van het Algemeen Rijksarchief in Brussel moet niet meer via e-mail, maar via een online formulier worden gereserveerd.
- Om je bezoek zo optimaal mogelijk voor te bereiden, kan je hier de bijzondere voorzorgsmaatregelen genomen in de strijd tegen COVID-19 raadplegen.
- Intussen blijven we inzetten op de uitbreiding van de online valorisatie van archieven en archieftoegangen.
- Heb je een vraag, maar weet je niet welke dienst of vestiging je moet contacteren? Gebruik ons contactformulier.
Het project Lokaal Archief Wallonië zag het licht in 2010, maar blijft crescendo gaan qua productiviteit. Intussen telt dit project ruim 100 (!) partners. “Ambulante” archivarissen helpen archiefvormers bij archiefselectie, voorzien opleidingen, geven advies inzake documentbeheer, ...
Het Algemeen Rijksarchief bewaart meer dan twee miljoen individuele 'vreemdelingendossiers', in totaal goed voor meer dan 7 (!) strekkende km archief. De dossiers bevatten een schat aan informatie, zowel voor genealogische opzoekingen als voor de migratiegeschiedenis van België. Het Rijksarchief zet zijn expertise inzake migratiegeschiedenis met deze video in voor het Belmihiss-project (Belgian Migration History for Secondary Schools). Dit BRAIN.be-project ontwikkelt een digitaal lessenpakket voor geschiedenislessen waarin sleutelbegrippen uit de 19de-eeuwse migratiegeschiedenis worden toegelicht. En wie 19de-eeuwse 'vreemdelingendossiers' doorploegt, komt bekende namen tegen...
- Het Rijksarchief is op zoek naar een historicus - archivaris (m/v/x) voor het SATURN-project (archiefploegen Financiën). Plaats van tewerkstelling is het Algemeen Rijksarchief (Brussel). We bieden je een contract aan voor 1 jaar. Solliciteren kan tot 24 januari 2022. Gewenste datum van indiensttreding is 1 maart 2022. Lees de volledige vacature.
- Het Rijksarchief en de KULeuven zijn op zoek naar een Work Leader/Tenure Track Professor (m/v/x) in het domein “België & de Koude Oorlog”. Plaats van tewerkstelling: CegeSoma en KULeuven. Solliciteren kan tot 3 februari 2022. Gewenste datum van indiensttreding is 1 oktober 2022. Lees de volledige vacature.
- Het Rijksarchief en de VUB zijn op zoek naar een senior onderzoeker (m/v/x) voor een FED-tWIN-project in het vakgebied 'Geschiedenis van kolonisatie, de Grote Meren, sub-Sahara Afrika'. Je zal halftijds verbonden zijn aan het Algemeen Rijksarchief (ARA) en halftijds aan de onderzoeksgroep RHEA (Research Centre Gender, Diversity and Intersectionality) van de Vrije Universiteit Brussel (VUB). Solliciteren kan tot 18 februari 2022. Lees de volledige vacature
Door de gezondheidscrisis en de krappe papiermarkt kampen we momenteel met abnormaal lange leveringstermijnen voor zuurvrije archiefomslagen en -dozen. We doen er alles aan om onze klanten zo snel mogelijk van dienst te zijn. Met onze excuses voor het ongemak.
Het Rijksarchief bewaart duizenden remissiebrieven waarmee de vorst in de vroegmoderne periode gratie verleende aan daders van ernstige misdrijven. Via de storytelling van de aanvrager krijg je een fascinerende inkijk in het dagelijks leven tijdens het ancien régime. Je voelt je als lezer de spreekwoordelijke vlieg op de muur. De verhalen in deze remissiebrieven bieden bovendien waardevolle, vaak unieke informatie over lokale en familiegeschiedenis. Zin om de remissiebrieven te helpen ontsluiten? Maak op dinsdagavond 22 februari 2022 kennis met het project tijdens een eerste online teaser webinar!
Het bronnenmateriaal dat in het Rijksarchief bewaard wordt, bevat een schat aan informatie voor genealogisch en (lokaal) historisch onderzoek. Na het succes van een eerste lessenreeks over 19de-eeuws archief in 2018-2019 gaan we nu aan de slag met materiaal van vóór de Franse Revolutie. Daarbij komen heel wat documenten aan bod die al online beschikbaar zijn. Tijdens de workshops, georganiseerd door het Rijksarchief en Histories, geeft een medewerker van het Rijksarchief je telkens praktische informatie voor het gebruik van het bronnentype in kwestie. Hoe ontstonden de documenten en wat is de historische context waarmee je rekening moet houden? Welke informatie bevatten deze bronnen? Hoe moet je er historische kritiek op toepassen? Daarnaast krijg je ook voorbeelden van onderzoeksvragen en kan je het bronnenmateriaal zelf doornemen.
Decennialang verzamelde de Rijkswacht een massa informatie over kringen die als subversief werden bestempeld en over andere bedreigingen van de openbare orde. Het archief van de Hoofddirectie van de Operaties (HDO), de dienst die deze toezichtstaak coördineerde, weerspiegelt de bezorgdheden inzake openbare veiligheid tijdens de tweede helft van de 20ste eeuw. Dit archief werd geïnventariseerd in het kader van het BRAIN 2.0-project NaPol-Intel en is nu raadpleegbaar in de leeszaal van het Algemeen Rijksarchief. Het vormt een aanvulling op de archieven van het Rijksarchief die eind 2021 geïntegreerd werden in onze online zoekrobot.
Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd grote schade aangericht aan privébezittingen, waarvoor schadevergoeding kon worden aangevraagd. Het Rijksarchief bewaart honderdduizenden van dergelijke ‘oorlogsschadedossiers'. Die van de Directie Hasselt zijn nu ontsloten en online doorzoekbaar.
Twee recente inventarissen maken nieuw onderzoek mogelijk naar de sociaaleconomische geschiedenis van Blankenberge en Damme en hun respectievelijke deelgemeenten in de 18de, maar vooral in de 19de en 20ste eeuw.
Een nieuw jaar, nieuwe voornemens! Zoals bijvoorbeeld het bewaren en delen van jouw onderzoeksgegevens via SODHA, een gratis en gebruiksvriendelijke online databank die wordt gehost door het Rijksarchief. Neem op 20 januari vanaf 10u deel aan een open Webinar over Social Sciences & Digital Humanities Archive. We maken je wegwijs in het SODHA-platform en tonen concreet aan hoe je jouw onderzoeksgegevens kan bewaren, downloaden en delen.
De Universiteit van Luxemburg kende aan Vitus Sproten, archivaris in het Rijksarchief Eupen, de Excellent Thesis Award 2021 toe. Zijn doctoraatsverhandeling gaat over de vrije radio’s in Nederland, België en Noordrijn-Westfalen (1975-1990). Vitus geeft zelf tekst en uitleg!
In 2022 lanceert het Rijksarchief een nieuw project: Co-creation InnovirisBrussels Archisols. Het doel van dit onderzoeksproject is om grondgebruik te verbeteren aan de hand van (historische) kennis over de bodem. Daartoe werft het Rijksarchief een onderzoeker (m/v/x) en een historicus-archivaris (m/v/x) aan. Plaats van tewerkstelling is het Rijksarchief Brussel. Solliciteren kan tot uiterlijk 31 december 2021.
Volgens het canoniek recht vormen de kathedraalkanunniken de “senaat” van de bisschop en de kweekvijver waaruit hij zijn naaste medewerkers kiest. In werkelijkheid overtroffen ze deze rol in de 18de eeuw. Gezamenlijk konden de kapittels invloed en zelfs druk uitoefenen op de bisschop. Elk afzonderlijk speelden vele kanunniken de rol van “grijze eminentie”. Met deze nieuwe uitgave in onze reeks Studies in Belgian History publiceren we een onderzoek dat zich toespitst op de kanunniken van de kathedralen van de zeven bisdommen van de Oostenrijkse Nederlanden tussen 1770 en 1797.
De archieven die het Rijksarchief bewaart, verlaten regelmatig hun vertrouwde depotruimte of leeszaal om tijdelijk bewonderd te worden in musea en expo’s, wereldwijd. Ontdek het verhaal van twee recente bruiklenen van het Rijksarchief Gent!
Op 22 november 2021 hebben de experten van de “Bijzondere Commissie belast met het onderzoek over Congo-Vrijstaat en het Belgisch koloniaal verleden” hun verslag voorgesteld aan de leden van de Bijzondere Kamercommissie en aan het publiek. Een belangrijk deel van dit rapport handelt over het vraagstuk rond de koloniale archieven en de toegang tot informatie. Er wordt ingegaan op enkele essentiële opdrachten van het Rijksarchief en op enkele lopende projecten binnen onze instelling.
De Algemene Rijkspolitie (ARP), in de jaren 1930 opgericht als een bescheiden studiedienst van het ministerie van Binnenlandse Zaken, kreeg tijdens WO II een bijzondere taak. Ze werd het zenuwcentrum van de Belgische politiediensten en verzamelde vier jaar lang de meest diverse inlichtingen over de veiligheidssituatie in de steden en dorpen van het land. De 12.000 processen-verbaal van de ARP die worden bewaard in het Algemeen Rijksarchief kunnen vanaf nu online worden geraadpleegd.
Van december 2021 tot maart 2022 is in het Franse Beaune een prestigieuze internationale tentoonstelling te bezoeken over drie markante figuren uit het middeleeuwse Bourgondië: de hertogen Filips de Goede en Karel de Stoute en kanselier Nicolas Rolin. Het Rijksarchief gaf verschillende archiefstukken in bruikleen voor deze tentoonstelling.
Tijdens de zomer van 2021 vertrouwde het Koninklijk Meteorologisch Instituut (KMI) meerdere reeksen meteorologische waarnemingen en voorspellingen toe aan het Algemeen Rijksarchief. De oudste documenten gaan terug tot 1877. Bij het afsluiten van de COP-26-vergadering in Glasgow werd nog maar eens duidelijk hoe belangrijk het is dat de geschiedenis van het klimaat wordt onderzocht. Door archief over het klimaat te bewaren, wordt de weg geëffend voor een beter inzicht in toekomstige klimatologische evoluties.
Het netwerkproject Euroseal heeft een tweeledige ambitie: het opzetten en versterken van een netwerk van onderzoekers in sigillografie en, vooral, de realisatie van een online platform dat toegang geeft tot sigillografische bronnen uit verschillende landen. Het afsluitend colloquium van Euroseal moest al enkele keren uitgesteld worden omwille van de Covid-pandemie en helaas is het opnieuw zover. We zijn genoodzaakt de voorziene data van 9 en 10 december 2021 opnieuw te annuleren wegens de aanhoudende gezondheidscrisis. Noteer alvast de nieuwe data: 19 en 20 mei 2022 afspraak in het Algemeen Rijksarchief in Brussel!
Het fotoarchief van Casimir Zagourski, een baanbrekende fotograaf van Centraal-Afrikaanse volkeren en gebruiken, is aan het Rijksarchief Namen geschonken. De foto’s vormen een waardevolle getuigenis over het interbellum. Nu ook online raadpleegbaar!
Het Rijksarchief ondertekende op 26 oktober 2021 een samenwerkingsovereenkomst over het bestuurlijk-administratieve archiefbeheer van sommige lokale overheden met het Facilitair Bedrijf, dat optreedt in naam van de Vlaamse Gemeenschap en het Vlaamse Gewest. Lokale overheden worden dagelijks geconfronteerd met de complexiteit van de bevoegdheidsverdeling inzake archiefbeheer, vooral op het vlak van ondersteuning en selectie en vernietiging. Met deze samenwerkingsovereenkomst wordt het kader gevormd voor een verdere en meer geconcretiseerde bestuurlijk-administratieve samenwerking tussen het Rijksarchief en Het Facilitair Bedrijf.
Om plaats te maken voor nieuwe archieven zullen de oorlogsschadedossiers met betrekking tot de provincie Henegouwen (centrale reeks, provinciale reeks en fiches) worden overgebracht van het Algemeen Rijksarchief 2 - depot Joseph Cuvelier naar het Rijksarchief Bergen. Tijdens deze verhuisoperatie zijn de dossiers in kwestie tijdelijk niet raadpleegbaar.
Op 20 oktober 2021 werden in München aan het Belgische Rijksarchief enkele middeleeuwse oorkonden overhandigd, afkomstig uit de in 1914 verwoeste abdij van Mesen. Deze teruggave draagt bij tot de reconstructie van één van de rijkste middeleeuwse kloosterarchieven van het land. De afgelopen 100 jaar slaagde het Rijksarchief erin – samen met het stadsarchief Ieper – om ongeveer 1/5de van het abdijarchief te recupereren. Alle documenten worden in het Rijksarchief Brugge bewaard. Het merendeel is ondertussen gerestaureerd en raadpleegbaar voor onderzoek. Het Rijksarchief hoopt dat er in de toekomst nog meer archiefstukken uit Mesen hun weg naar België zullen terugvinden.
De overstromingen van juli 2021 richtten grote schade toe aan ons erfgoed, waaronder ook aan archiefbestanden. Heel wat archieven van gemeenten, parochies en andere overheids- en privéinstellingen werden zwaar getroffen. Een stuk van het geheugen en de geschiedenis van een regio ging daarbij voorgoed verloren. De Koning Boudewijnstichting heeft een Schenkerskring “Erfgoed Overstromingen” geopend om bij te dragen tot de redding van ons erfgoed.
Het vervolgverhaal over de Gentse charters heeft sinds kort een nieuwe aflevering. Benieuwd naar de laatste update over het wel en wee van één van de kroonjuwelen van het Rijksarchief?
Deze virtuele tentoonstelling wil een blik werpen op de stand van het onderzoek in het kader van het project “Resolutie-Metissen” en de voornaamste archiefbronnen tonen waarmee de onderzoekers aan de slag gaan. Zo wil het onderzoeksteam bijdragen tot een grotere bewustwording rond deze miskende geschiedenis en bovenal recht doen aan de erkenningsstrijd van de metissen en de individuele en collectieve acties die hieraan hebben bijgedragen.
De 1500 glasnegatieven van Studio Gilles, een fotografenfamilie die over verschillende generaties heen talrijke inwoners van Namen over de vloer had, vormen een archivalisch pareltje. De meestal anonieme portretten zijn nu gedigitaliseerd én sinds kort online raadpleegbaar.
In 1860 opent de familie Gilles in Namen een fotostudio en geeft zo de aanzet voor een familiebedrijf dat vijf generaties lang actief zal blijven. De fototechnieken staan nog in hun kinderschoenen, maar kennen in verschillende lagen van de bevolking al een zeker succes. De fotostudio wordt bezocht door families, priesters, kinderen, landbouwers, enz. Vaak gaat het om mensen die voor het eerst in hun leven poseren. De tentoonstelling met foto’s van Studio Gilles uit de periode 1860-1914 is van 21 oktober 2021 tot 28 januari 2022 te bezoeken in het Rijksarchief Namen. Bij de expo is een gelijknamig boek uitgegeven.
Op dinsdag 19 oktober 2021 vond de officiële heropening plaats van het Rijksarchief in Antwerpen. De Regie der Gebouwen voerde de afgelopen jaren grondige renovatie- en uitbreidingswerken uit in dit prachtige belle époquegebouw, dat dateert uit 1905-1906. Bezoekers kunnen er sinds april dit jaar (op afspraak) talrijke archiefbestanden van de stad, de regio en de provincie Antwerpen raadplegen.
De onuitgegeven kroniek van de bedel van de Sint-Germanuskapittelkerk van Bergen en de kronieken van de kloosters van de annuntiaten, de karmelietessen en de visitandinnen dompelen je als lezer onder in gebeurtenissen die Bergen hebben getekend in de 17de en 18de eeuw. De manuscripten werden getranscribeerd en van context voorzien in een boek dat op 1 december 2021 van de persen zal rollen.
Afgelopen zomer werden in het Algemeen Rijksarchief in het kader van het BRAIN 2.0-onderzoeksproject NaPol-Intel 30.000 scans gemaakt van het archief van de Belgische Rijkswacht. Dit uitzonderlijk archiefbestand werpt nieuw licht op de geschiedenis van België in de jaren 1950-1970 en op 30 jaar politieke en militante acties. Ontdek wat de Belgische samenleving in het verleden verontrust heeft!
In oktober 2020 werd gestart met een gegevensarchief voor de sociale wetenschappen en digital humanities, SODHA genaamd. Naar aanleiding van de eerste verjaardag van het platform werden de gegevens uit SODHA nu ook raadpleegbaar gemaakt op het Europees portaal CESSDA Data Catalogue.
De Belgische regering in ballingschap wil tijdens WO II vanuit Londen niet louter de strijd voortzetten, maar ook het naoorlogse België hertekenen. Hiertoe wordt een studiegroep opgericht, best gekend onder de Franse benaming Commission d’étude des problèmes d’après-guerre. De CEPAG-archieven, bewaard in het Algemeen Rijksarchief, vormen de nalatenschap van – wellicht – de belangrijkste denktank uit de recente Belgische geschiedenis!
In 2018 droeg de FOD Buitenlandse Zaken zijn Heraldisch Fonds over aan het Algemeen Rijksarchief: 60 meter overheidsarchief uit het ancien régime, razend interessant voor genealogen. Nu de index op dit fonds online staat, wordt het veel eenvoudiger om dit archief te raadplegen.
Op 5 oktober heeft het Rijksarchief meer dan 550 documenten die tussen 1980 en 2001 werden gestolen door een georganiseerde bende teruggegeven aan Frankrijk. Bij de stukken zit een brief van Lodewijk XIII uit 1628 over het beleg van La Rochelle. Spijtig genoeg hadden de daders vooraleer ze werden opgepakt reeds duizenden archiefstukken verkocht aan privépersonen. Heb je twijfels over de oorsprong van het archief dat je bewaart? Aarzel dan niet om ons te contacteren!
Het afgelopen jaar leek het onderwerp “migratiegeschiedenis” even ondergesneeuwd door de gezondheidscrisis, maar sinds enkele maanden is het terug van (nooit echt) weggeweest. Migranten zijn dan ook onlosmakelijk verbonden met de Belgische geschiedenis. Om de complexiteit van dit beladen thema goed te begrijpen, is een systematische analyse van het bronnenmateriaal onontbeerlijk.
Na de overstromingen in de provincie Luik waren onder meer de archieven van het Protestants Centrum van Nessonvaux geïmpacteerd door het water van de Vesder. De documenten werden overgebracht naar het Rijksarchief Luik en gedroogd door leden van de Protestantse Gemeenschap en vrijwilligers uit heel België van het Belgische Blauwe Schildcomité, bijgestaan door vrijwilligers van de Bouclier Bleu France.
De bronnengids voor de geschiedenis van de kolonisatie is een belangrijke stap voorwaarts in de identificatie en beschrijving van het archief over Congo-Vrijstaat, Belgisch Congo en Rwanda-Urundi. De Franstalige gids (meer dan 1500 beschrijvingen over bijna 2300 bladzijden!) is een soort GPS voor de koloniale archieven en stelt voor het eerst burgers en onderzoekers – van waar ook ter wereld – in staat om precies te achterhalen wie welke bronnen bewaart op het Belgisch grondgebied. Naast een gedrukte versie is het werk ook integraal online beschikbaar, dankzij financiering door Belspo.
In Nederland wordt sinds 2016 werk gemaakt van de modernisering van de archiefwetgeving. Op 1 januari 2023 moet een nieuwe Archiefwet in werking treden die aangepast is aan digitale ontwikkelingen. Zo wordt voortaan zowel papieren als digitale overheidsinformatie duurzaam bewaard. Het Rijksarchief heeft drie Nederlandse collega’s uitgenodigd die bijzonder goed geplaatst zijn om de Nederlandse archiefwetgeving toe te lichten en interessante pistes te duiden. Meld je snel aan, want het aantal plaatsen is beperkt.
De overbrenging van 9,5 km ‘Afrika-archief’ van de FOD Buitenlandse Zaken naar het Rijksarchief is volop bezig. De archivarissen van onze cel AfricArch geven in een videoreeks toelichting bij deze gigantische archiefoperatie!
- Algemene introductie (algemeen rijksarchivaris Karel Velle)
- De archieven met betrekking tot de kolonisatie die worden bewaard in het Rijksarchief (archivaris Marie Van Eeckenrode)
- De herkomst van de archieven met betrekking tot de kolonisatie die worden bewaard in het Rijksarchief (archivaris Luis Angel Bernardo y Garcia)
- Het gebruik van archieven met betrekking tot de koloniale periode (archivaris Marie Van Eeckenrode)
- Het project DIGICOLJUST - Colonial Violence, Subaltern Agency and Shared Archival Heritage: A Digital Platform of Colonial Judiciary Sources (archivaris Tommy De Ganck)
- Het project SHARE: ‘Supply a Fair and Transparent Access to a shared Heritage - the ‘Africa Archives’ - to implement Decolonised Research about Belgian colonisation in Congo, Rwanda and Burundi (1885-1962)’ (archivaris/onderzoeker Bérengère Piret)
Eind augustus werden 2.378 gegraveerde en gedrukte kaarten en plannen van het Algemeen Rijksarchief in Cartesius opgeladen. Zo overschrijden we de kaap van 50.000 unieke kaarten en plannen uit de collecties van de Rijksarchieven (50.479 om exact te zijn) die vrij raadpleegbaar zijn via het portaal Cartesius! De collectie van gedrukte kaarten bevat stukken van de 16e tot de 20e eeuw: kaarten van Mercator, Ortelius en Hondius, stadsplannen, kaarten van spoorwegen en postroutes, plannen van militaire versterkingen en veldslagen, ... uit binnen- en buitenland.
Een groot deel van het archief van het Bestuur der Waterwegen van het ministerie van Openbare Werken lag lange tijd vergeten in een opslagplaats en was slechts bekend bij een handvol insiders. Dankzij tussenkomst van het Algemeen Rijksarchief en met financiële steun van het Waals Gewest werd beslist om daar verandering in te brengen. Ettelijke duizenden dossiers zijn nu voor iedereen ontsloten.
Het sprookjesachtige belle époque-gebouw van het Rijksarchief Antwerpen is sinds dit voorjaar eindelijk terug open voor het publiek. En het resultaat mag gezien worden! Dankzij de geslaagde renovatie en de aanzienlijke uitbreiding kon het monumentale Rijksarchiefgebouw zijn rol als centrum van historische kennis en bewaarplaats van waardevol archivalisch erfgoed in de wijk Zurenborg terug opnemen. Ter gelegenheid van Open Monumentendag kunnen bezoekers uitzonderlijk ook een blik werpen in de archiefdepots en de ruimten die normaal niet voor het publiek toegankelijk zijn.
Archivaris Guy Coppieters, verbonden aan het Algemeen Rijksarchief, herwerkte voor onze reeks Studies in Belgian History het doctoraat dat hij in 2017 succesvol verdedigde. Het boek laat zich samenvatten in drie begrippen: steenkool, staat en strijd. Tegelijk komen onderliggende aspecten zoals nationalisering, migratie … en zelfs vrouwenstemrecht ruim aan bod. Daal mee af in de verrassende ondergrond van de Belgische steenkoolpolitiek!
Hoewel de geschiedenis van de Rekenkamer al uitvoerig beschreven werd, kwam het personeel vooralsnog weinig in beeld. Deze studie, zowel repertorium als prosopografie, zet in primeur het hoger personeel, en met name de meesters, auditeurs en klerken van de 15de-eeuwse Rekenkamer in Brussel in de kijker, vanaf de oprichting van deze instelling in 1404 tot aan de dood van Filips de Schone in 1506.
Na de overstromingen van juli 2021 heeft het Rijksarchief contact opgenomen met een aantal parochies en kerkfabrieken in functie van het redden van hun beschadigde archieven. Weinig kerkfabrieken namen zelf het initiatief om het Rijksarchief te contacteren. Het Rijksarchief kan nochtans hulp en advies bieden. Aarzel dus niet om deze boodschap over te brengen aan de kerkfabriek van je gemeente!
Vorige week deed het Rijksarchief een oproep tot redding van sommige archieven na de verschrikkelijke overstromingen die Wallonië troffen. De snelle reacties, de voorstellen voor vrijwillige hulp, de demonstraties van steun, het aanbod van diensten, kortom de solidariteit tussen archivarissen en met de rampendiensten was buitengewoon, ver boven verwachting. Bedankt aan iedereen die gehoor heeft gegeven aan onze oproep! De rijksarchivarissen zetten hun interventies om archieven te redden verder op het terrein.
Op 25 juli 2021 is Henri Vernes, pseudoniem van Charles-Henri Dewisme, overleden op de gezegende leeftijd van 102 jaar. De begrafenis had plaats op 2 augustus. De geestelijke vader van Bob Morane werd in 1918 geboren in Ath. Tien jaar geleden schonk hij zijn letterkundig archief aan het Rijksarchief Doornik. De verscheidenheid van zijn archief, een 700-tal stukken, getuigt van de bekendheid van deze reislustige schrijver. Hij is een van de meest gelezen Belgische romanschrijvers ter wereld.
Een nieuw ontwikkeld zoekinstrument, het resultaat van 13 jaar teamwerk, biedt nieuwe onderzoeksmogelijkheden voor archieven met betrekking tot fiscaliteit. De Daphnis-database brengt de talrijke territoriale en functionele wijzigingen in de bevoegdheden van de externe diensten van de FOD Financiën in kaart. Meer dan 16 strekkende kilometer archief is de afgelopen jaren overgebracht van de FOD Financiën naar het Rijksarchief, waarvan een belangrijk deel afkomstig van de voormalige hypotheek- en registratiekantoren.
Hoewel de archiefbewaarplaatsen van het Rijksarchief gelukkig volledig gespaard bleven, trof de watersnood heel wat elders bewaarde archieven. Het Rijksarchief heeft tot taak toezicht te houden op de archieven van overheidsdiensten. Deze opdracht bestaat onder meer uit het geven van aanbevelingen inzake conservatie en restauratie, met inbegrip van maatregelen die moeten worden genomen in geval van waterschade. Het Rijksarchief is al sinds 14 juli intens bezig met de opvolging van deze taak.
Het archief van de familie de Bersacques, bewaard in het Rijksarchief Kortrijk, is uniek in de Lage Landen. Verschillende leden van deze familie waren vanaf de tweede helft van de 16de eeuw tot de eerste helft van de 18de eeuw actief als landmeter. De opmetingsverslagen, kaartontwerpen, … uit dit archief brengen in hoofdzaak (Zuid-)West-Vlaanderen in kaart, maar ook delen van Oost-Vlaanderen, Henegouwen en Noord-Frankrijk.
Vanaf 1914 zou Ieper, een welvarend en rustig middeleeuws stadje, een belangrijke plaats worden voor (de herdenking van) de Eerste Wereldoorlog. Dit eerste BTNG-nummer van 2021 (dubbelnummer) is een volledig Engelstalige thematische verkenning van de verschillende facetten van een eeuw intens herdenkingsleven rond deze emblematische plaats met veelvoudige betekenissen.
Zeventig jaar geleden, op 16 juli 1951, deed koning Leopold III troonsafstand ten voordele van zijn zoon, prins Boudewijn. Het Journal de la Question royale van Jacques Pirenne, de secretaris van de koning, wordt bewaard in het Algemeen Rijksarchief en is sinds kort online raadpleegbaar.
In het archief van de Commissie voor de burgerlijke verpleeghuizen van Luik (1481-1937), zopas geïnventariseerd, zitten enkele opmerkelijke stukken, zoals het verslag van een bezoek aan een tehuis in Luik waar de bewoners klaagden dat hun bier werd aangelengd met water.
Om plaats te maken voor nieuwe archieven zullen de oorlogsschadedossiers met betrekking tot de provincie Antwerpen (centrale reeks, provinciale reeks en fiches) binnenkort worden overgebracht van het Algemeen Rijksarchief 2 - depot Joseph Cuvelier naar het Rijksarchief Beveren. Vanaf 8 juli 2021 worden deze dossiers op paletten gezet en kunnen ze voorlopig dus niet meer worden geraadpleegd. Binnenkort gaat ook de overbrenging van de oorlogsschadedossiers van de provincie Luxemburg naar het Rijksarchief Aarlen van start. De verhuis van de dossiers van de provincie Namen is intussen afgerond. Sinds 1 juli 2021 kunnen de dossiers van de provincie Namen worden geraadpleegd in de leeszaal van het Rijksarchief Namen.
Dit jaar is het 100 jaar geleden dat Belgische vrouwen aan het politieke leven mochten beginnen deelnemen. Om deze verjaardag te herdenken, heeft Bpost een postzegel uitgegeven over het vrouwenkiesrecht bij gemeenteraadsverkiezingen en meer bepaald over Marie Janson. Verkozen in Sint-Gillis na de gemeenteraadsverkiezingen van 24 april 1921 werd zij in november 1921 de eerste vrouwelijke gecoöpteerd senator. Het Cegesoma werkte mee aan de uitgifte van deze postzegel.
Het Rijksarchief Namen heeft onlangs een uitzonderlijk document teruggekregen dat in 2020 te koop werd aangeboden door een belangrijk veilinghuis in Parijs. Het gaat om een waardevol perkament van keizer Boudewijn II van Constantinopel, die ook graaf van Namen was. Het document uit 1240 draagt een Byzantijnse handtekening in vermiljoenrood en is gedateerd in Griekse letters.
Op 23 juni 1946 ondertekenden Italië en België een akkoord om mijnwerkers naar België te sturen in ruil voor steenkool. Het Algemeen Rijksarchief bewaart in het archief van de Vreemdelingenpolitie talrijke dossiers over Italianen die hun geboortedorp verlieten op zoek naar een beter bestaan. Ook in de gemeentearchieven die verschillende vestigingen van het Rijksarchief bewaren, vind je stukken in verband met Italiaanse immigratie. Onder meer in Bergen en Luik bewaart het Rijksarchief ook nog archief van de steenkoolbedrijven.
Wat weten we over het dagelijks leven van de soldaten van keizer Napoleon Bonaparte? Over hun angst voor de strijd, hun lijden tijdens de veldtochten, de moeilijkheden die ze dagelijks ondervonden? De integrale transcriptie die de Koninklijke Commissie voor Geschiedenis heeft gemaakt van het dagboek van de veldtochten van wachtmeester Jean Gheerbrant van het 10e huzarenregiment biedt verheldering.
De Universiteit Antwerpen heeft haar collectie bedrijfsarchieven, bijeengebracht door het voormalige Centrum voor Bedrijfsgeschiedenis (CBG), aan het Rijksarchief geschonken. De meer dan 350 strekkende meter archief werd intussen overgebracht naar het Rijksarchief Beveren, dat zo zijn leidende positie als bewaarplaats van bedrijfsarchivalia in Vlaanderen versterkt.
De Duitse inval van mei 1940 ontwrichtte de voedselbevoorrading in België. De controle op de bevoorrading en rantsoenering werd in de zomer van 1941 toevertrouwd aan een Bestuur der Controlediensten. De inventaris van de archieven van dit bestuur, bewaard in het Algemeen Rijksarchief, rolde zopas van de persen: een must voor alle historici en heemkundigen die met de bezettingsperiode bezig zijn!
Matrikel, ommeloper, manuaal… Het zijn allemaal termen voor vroegmoderne documenttypes waarop je kan stuiten in onze inventarissen. Worstel je soms met de betekenis ervan? Dan kan je voortaan terecht in de tweetalige thesaurus TEMAS.
Op 9 juni is het Internationale Archievendag (IAD). Dit jaar staat deze helemaal in teken van het thema ‘Empowering Archives’. Wereldwijd denken onderzoekers en archiefinstellingen vandaag na hoe archieven zo toegankelijk en transparant mogelijk te maken. Er wordt ook nagedacht over de integratie van diversiteit binnen archiefbeleid. Laat de toegang tot en de transparantie van archieven nu net centraal staan binnen het onderzoeksproject "Resolutie-Metissen", dat in september 2019 van start is gegaan bij het Rijksarchief. Daarom geven we op deze IAD 2021 graag het woord aan projectmedewerkers Chiara Candaele en Delphine Lauwers!
Om plaats te maken voor nieuwe archieven zullen de oorlogsschadedossiers met betrekking tot de provincie Luxemburg (centrale reeks, provinciale reeks en fiches) binnenkort worden overgebracht van het Algemeen Rijksarchief 2 - depot Joseph Cuvelier naar het Rijksarchief Aarlen. Vrijdag 4 juni 2021 ging de verhuisoperatie van start, waardoor de dossiers in kwestie tijdelijk niet raadpleegbaar zijn. In de loop van de zomer zullen ze opnieuw raadpleegbaar zijn in het Rijksarchief Aarlen.
Misdaaddossiers uit het ancien régime zijn zeldzaam in Henegouwen. Vele dossiers – vol waardevolle geschiedkundige, genealogische, gerechtelijke en sociologische informatie – gingen verloren toen het Rijksarchief Bergen in mei 1940 werd gebombardeerd door de Duitse luchtmacht. Het verhaal van Anne Domont en haar medeplichtigen, zoals opgetekend tijdens het proces voor het baljuwschap van Venize-lez-Mevergnies in 1600, is er dus eentjz om te koesteren.
Het Rijksarchief is voortdurend op zoek naar verloren archieven. Op 17 mei 2021 stelde een vrouw uit Hoei spontaan voor aan het Rijksarchief Luik om 44 uittreksels terug te bezorgen van overlijdensakten van soldaten van het Ourthedepartement. Deze documenten werden vermoedelijk in de jaren 1980 of 1990 uit het Rijksarchief meegenomen of gestolen. Heb je publiekrechtelijk archief in je bezit of heb je online of elders zulke archieven te koop zien staan? Neem contact met ons op!
Het archief van de provinciearchitect en de dienst voor gebouwen van de provincie Namen, bewaard in het Rijksarchief Namen, bevat 32 strekkende meter dossiers en ruim 4.600 plannen van openbare gebouwen in Namen. De inventaris van dit archief is zopas verschenen. Binnenkort volgt een analytische inventaris van de plannen.
De archieven uit de regio Dendermonde werden tijdens WO I zwaar geteisterd. Bronnen die de tand des tijds wél overleefden, moeten dus gekoesterd worden. 23 registers van het leenhof van het Land van Dendermonde, bewaard in het Rijksarchief Gent, werden op vraag van een lezer online gezet.
De Kabinetschef van de Koning is de belangrijkste rechtstreekse medewerker van het Staatshoofd. Zijn archieven, bewaard in het Archief van het Koninklijk Paleis, zijn dan ook van zeer grote historische waarde. De archieven van het Kabinet voor de regeerperiode van koning Albert I (1909-1914, 1918-1934) zijn nu ontsloten door een nieuwe inventaris.
8 mei markeert het einde van de Tweede Wereldoorlog in Europa. Wij grepen de herdenking dit jaar aan om de uitzonderlijke carrière van Marie-Céline de Dorlodot uit te lichten, aan wie de Dienst Archief Oorlogsslachtoffers meer dan een kwart van zijn algemene documentatie te danken heeft, evenals de dossiers over Belgen in Frankrijk tijdens de oorlog.
Vreemdelingendossiers zijn de meest geraadpleegde archieven in het Algemeen Rijksarchief: honderdduizenden dossiers over mensen die vanaf de 19de eeuw naar ons land migreerden. Archivaris Filip Strubbe, onze expert ter zake, legt uit hoe je begint te zoeken in 7 km dossiers.
Had je geen werk, geen vaste woonplaats en geen middelen van bestaan? Dan werd je tot 1993 naar Wortel- of Merksplas-Kolonie gestuurd. Liep één van jouw voorouders een dergelijk parcours? Zoek het uit via een nieuw ontwikkelde (online) zoekmodule en ontdek heel wat boeiende informatie over het leven van landlopers, hun familie en hun herkomst.
Rust, vertier, angst, bijgeloof, licht, donker. De nacht kent vele gezichten en dat was vroeger niet anders. Voor sommige snoodaards bood de duisternis een ideale dekmantel voor activiteiten die het daglicht beter niet konden zien, andere onfortuinlijke zielen konden de drank niet de baas en kwamen vooral in de avonduren in een spiraal van dronkenschap en geweld terecht. Voor deze expo dook het Leuvense Rijksarchief in de archieven van schepenbanken – plaatselijke rechtbanken die onder andere optraden bij strafrechtelijke zaken – op zoek naar verhalen over nachtelijke criminaliteit in het 17de en 18de-eeuwse Brabant.
Het Belgische Bestuur der Luchtvaart werd opgericht in 1919. Bij zijn honderdste verjaardag bracht het zijn historisch archief over naar het Algemeen Rijksarchief. Duizenden dossiers zijn vandaag ontsloten voor onderzoek. Hét moment om weinig gekende episodes uit de Belgische burgerluchtvaart te beginnen reconstrueren.
Deze nieuwe uitgave in onze reeks Studia richt de schijnwerpers op de belangrijkste leden van de Raad van Brabant vanaf het ontstaan van de instelling onder Filips de Goede als hertog van Brabant in 1430 tot aan de dood van Filips de Schone in 1506: de kanseliers (en zegelaars), de (gewone en buitengewone) raadsleden en de secretarissen.
Het archief van het Provinciaal Comité van Winterhulp voor de provincie Henegouwen (en van de lokale afdelingen) vormt een eersterangsbron voor het bestuderen van het dagelijks leven en de sociale omstandigheden van de bevolking van Henegouwen tijdens de Tweede Wereldoorlog. Nu dit archief geïnventariseerd is, liggen tal van onderzoeksmogelijkheden open.
Eén van de rijkste collecties van het Algemeen Rijksarchief geeft dankzij de publicatie van een nieuwe catalogus eindelijk al haar geheimen prijs! De keizerlijke oorkonden van Arnulf I en Otto I, respectievelijk van 7 februari 893 en van 22 november 949, behoren tot de oudste stukken van het Algemeen Rijksarchief.
Archief legt soms opmerkelijke verhalen bloot. Marie Meurchin, geboren in het Luikse, was vertrokken naar het bos van Maubeuge (Frankrijk) om er koeien te gaan hoeden. Ze ontmoet er een zekere Henry… Negen maanden later bevalt ze bij toeval in Zinnik. Door twee archiefbronnen die worden bewaard in het Rijksarchief te Bergen te vergelijken, kon het hele verhaal worden gereconstrueerd. Het parochieregister met de geboortes bevestigt namelijk informatie uit de diensten van het baljuwschap Zinnik. De inventaris van het archief van de weldadigheidsinstellingen van Zinnik tijdens het ancien régime (met daarin het document van het baljuwschap) zal binnenkort gepubliceerd worden.
De versoepeling van de raadpleegbaarheid van de registers van de burgerlijke stand (wet van 21 december 2018) is een goede zaak voor het genealogisch onderzoek. De termijn van 100 jaar werd teruggebracht naar 75 jaar voor huwelijksakten en 50 jaar voor overlijdensakten. De voorbije maanden was er nogal wat commotie over het uitblijven van een uitvoeringsbesluit in verband met (1) de afschriften en uittreksels van akten van de burgerlijke stand en (2) de raadpleging voor genealogische, historische of wetenschappelijke doeleinden. Nu dit langverwachte Koninklijk Besluit gepubliceerd is (B.S. 31/3/2021), blikken we vooruit op de implicaties ervan in de praktijk. Miljoenen akten van de burgerlijke stand uit de periode 1920-1970 online raadpleegbaar maken, zal tijd vragen.
Van 22 maart tot 1 juni 2021 is wegens een tijdelijk personeelstekort de leeszaal van het Rijksarchief te Leuven enkel nog open op dinsdag en donderdag, van 9u tot 16u30. Zoals in alle leeszalen van het Rijksarchief is een bezoek momenteel enkel mogelijk op afspraak.
Dat 2020 ook voor het Rijksarchief geen gewoon werkjaar is geweest, hoeft eigenlijk niet eens te worden vermeld. In de loop van maart sloten de archiefinstellingen in Europa één voor één hun deuren voor het publiek. Na een periode van minimale dienstverlening werd gefaseerd heropgestart. In het najaar volgde een tweede sluiting van de leeszalen. Elk Rijksarchief bleef evenwel steeds bereikbaar. En achter de schermen werd meer dan ooit ingezet op het toegankelijk maken van archieven voor onderzoek. De retroconversie raakte in 2020 in een stroomversnelling. Maar de aandacht ging ook naar het online brengen van meer en meer gedigitaliseerde archieven. Deze uitzonderlijke situatie heeft uiteraard sporen nagelaten in de jaarcijfers: minder leeszaalbezoek, nauwelijks publieksevenementen, minder naar het Rijksarchief overgebrachte archieven… Maar dus ook: een grotere digitale toegankelijkheid.
Twee eeuwen lang was de rijkswachter een vertrouwde figuur in het maatschappelijk en politiek leven en in het medialandschap van het land. Maar de Rijkswacht heeft weinig gedaan om haar geschiedenis te vrijwaren. Tonnen archief werden helaas vernietigd, waaronder een groot aantal personeelsdossiers van rijkswachters. Het is pas vanaf de jaren 1980 dat die dossiers op een meer systematische wijze werden bewaard bij wat toen het Rijkswachtmuseum was. Met het oog op een duurzame bewaring op lange termijn vertrouwde de federale politie deze archieven vervolgens toe aan het Algemeen Rijksarchief. Via het BRAIN 2.0-onderzoeksproject NaPol-Intel, gewijd aan de geschiedenis van de Belgische politiediensten, kwam vanaf 2020 de ontsluiting van dit archief in een stroomversnelling terecht. De inventaris rolde zopas van de persen.
Na de stadsrekeningen uit het archief van de Rekenkamer, bewaard in het Algemeen Rijksarchief, staan nu ook de rekeningen van de stad Namen (1364-1794) die worden bewaard in het Rijksarchief Namen online.
Het Rijksarchief Antwerpen bewaart heel wat affiches van het provinciebestuur van Antwerpen. Sommige affiches werden door de archiefdienst van de provincie Antwerpen als één verzameling samengebracht. In 2013 werd deze verzameling van 2.789 affiches naar het Rijksarchief overgebracht. En een recent gepubliceerde catalogus maakt ze nu ook raadpleegbaar.
Het renovatieproject van het Rijksarchiefgebouw in de Antwerpse Zurenborgwijk heeft heel wat voeten in de aarde gehad. Tussen de goedkeuring van de bouwaanvraag in 2004 en de voltooiing van de werken lag een tijdspanne van niet minder dan 16 jaar. Na jaren van onzekerheid, uitstel en stilte kunnen we eindelijk goed nieuws brengen. Op dinsdag 6 april 2021 opent het Rijksarchief opnieuw zijn deuren aan de Door Verstraeteplaats!
Overheidsarchieven zijn belangrijk. Overheden verzamelen, verwerken en beheren grote hoeveelheden documenten en data bij de uitvoering van hun taken van algemeen belang. Deze archieven – in papieren én in digitale vorm – hebben niet alleen een administratief-juridische waarde voor de organisatie, maar ook een potentiële cultuurhistorische waarde. Alle archieven bijhouden is echter geen optie. Daarom stelt het Rijksarchief selectielijsten op voor de federale overheidsinstellingen. Voortaan zijn federale overheidsdiensten verplicht om deze archiefselectielijsten vijfjaarlijks te actualiseren. Thomas Dermine, staatssecretaris voor Wetenschapsbeleid, en Pierre-Yves Dermagne, minister van Economie en Werk, willen op die manier federale administraties sensibiliseren voor het belang van een informatiebeheer dat voldoet aan de wettelijke verplichtingen inzake archivering, gegevensbescherming en openbaarheid van bestuur. De regering-De Croo geeft hiermee een duidelijk signaal dat een correct informatiebeheer en de aanstelling van professionele informatiebeheerders een must is voor elke moderne overheidsorganisatie.
In 2016 droeg de NMBS 80 strekkende meter historisch archief over aan het Algemeen Rijksarchief: dossiers van de personeelsdienst die werden aangelegd tijdens en onmiddellijk na de Tweede Wereldoorlog. Na reiniging werden de dossiers geïnventariseerd. Een groot deel ervan is nu raadpleegbaar in de leeszaal van het Algemeen Rijksarchief.
Het Rijksarchief blijft aandacht hebben voor de toestand van archieven bij lokale besturen. Vanuit het project Lokaal archief Wallonië, een product van deze bezorgdheid, werden de voorbije periode weer heel wat nieuwe hulpmiddelen gelanceerd: van een herziene selectielijst voor gemeentearchief tot tal van nieuwe inventarissen.
De tweede helft van de 13de eeuw was een scharnierperiode in de geschiedenis van de geschreven cultuur in West-Europa. In het graafschap Vlaanderen, ten tijde van Margareta van Constantinopel (1244-1278) en Gwijde van Dampierre (1278-1305), was dit het moment waarop de oorkonden plaats begonnen ruimen voor de opkomst van bestuurlijke praktijken in de ruime betekenis van de term. Aurélie Stuckens publiceerde in onze reeks Studies in Belgian History een monografie over deze evolutie.
Sinds november 2019 onderzoekt het Rijksarchief in samenwerking met de KU Leuven op welke manier historici het best advies kunnen verlenen aan publieke instellingen. De wisselwerking tussen geschiedenis en beleid, tussen verleden en heden, en tussen historici en niet-historici vormt het uitgangspunt van het Corvus-project. Om scherp te stellen wat toegepaste geschiedenis (niet) is, stelde het Corvus-team, een jaar na de aftrap van het project, een definitie op.
Mediëvisten en vroeg-modernisten, opgelet! De gedigitaliseerde stadsrekeningen van tientallen Zuid-Nederlandse steden, bewaard in het archief van de Rekenkamers in het Algemeen Rijksarchief, staan nu integraal online. Het gaat om steden in de graafschappen Vlaanderen, Henegouwen en Namen; de hertogdommen Brabant, Limburg en Luxemburg en de heerlijkheden Doornik en Mechelen. Nu Ieper, Dendermonde, Tielt, Torhout, Waasten, Watervliet, Wervik en Ieper zijn afgewerkt, zijn er alles bij elkaar niet minder dan 10.723 stadsrekeningen in digitale vorm beschikbaar.
In het Rijksarchief te Kortrijk werd recent de inventarisatie voltooid van het archief van de Kortrijkse Sint-Rochusparochie, in 2017 overgebracht naar het Rijksarchief. Steeds meer kerken en pastorieën komen leeg te staan of gaan over in particuliere handen. Zo werd de Sint-Rochuskerk recent verkocht aan een familie die er zijn kunstcollectie wil onderbrengen. De nieuwe inventaris geeft blijk van de rijke geschiedenis van deze kerk en parochie, die teruggaat op de middeleeuwse kapel van Walle.
Na de tentoonstelling in het Rijksarchief te Namen verschijnt nu ook het boek L’œuf ou la tuile ? (Het ei of de dakpan?). Aan de hand van archiefstukken wordt de levensloop geschetst van pater Pire, Nobelprijswinnaar voor de Vrede in 1958.
In 2017 werd om het uitzonderlijk rijke archief van de familie Weissenbruch te valoriseren in Luik een internationaal colloquium georganiseerd: Trois siècles d’histoire du livre et de la pensée à travers le Fonds Weissenbruch : Du Journal encyclopédique aux humanités numériques. Vandaag zijn de akten van dit colloquium gepubliceerd in onze reeks Studia. Door de (drukkers)activiteiten van Pierre Rousseau en Charles Weissenbruch te contextualiseren en door de inhoud van het archief Weissenbruch kenbaar te maken, openen zich nieuwe wetenschappelijke onderzoekspistes.
Tijdens de voorbereidingen van een tentoonstelling over de geschiedenis van het Leuvense gerechtsgebouw, die nog tot 25 april 2021 te bezoeken is, ontdekten de archivarissen van het Rijksarchief te Leuven een brief van 14 september 1944 die een schrijnend beeld schetst van de gerechtelijke werking in de onmiddellijke nadagen van de Tweede Wereldoorlog.
Hoe werden in de 19de eeuw processies georganiseerd in het centrum van Gent? Waar staat de benaming Trinitariërs voor en wat is het verband ervan met Belgisch Congo? Hoe werden de aanwezigheden bijgehouden in een bewaarschooltje in Gent aan het einde van de 19de eeuw? Welke drankjes en snacks waren het populairst in een parochiaal centrum in de jaren 1960? Het moderne Sint-Jacobsarchief biedt een venster op het parochiale en sociale leven in het Gent van de 19de en 20ste eeuw, in de breedste betekenis van het woord.
De spoorwegarchieven die in deze nieuwe inventaris beschreven staan, beslaan voornamelijk de 19de en een deel van de 20ste eeuw: de periode waarin de spoorwegen in België tot ontwikkeling kwamen en waarin de Belgische Staat privéconcessies op spoorlijnen terugkocht.
Vanaf september 1944 werden in België in het kader van de bevrijding tienduizenden personen die verdacht werden van samenwerking met de Duitse bezetter in gevangenissen en interneringscentra opgesloten, op basis van de besluitwet van 12 oktober 1918. Ook het Auffanglager Breendonk werd 'omgevormd' tot een interneringscentrum voor al dan niet vermeende collaborateurs. Aanvankelijk werden ze door verzetsmensen bewaakt. De archieven uit deze nieuwe inventaris handelen echter over de periode waarin het interneringscentrum van Breendonk onder de bevoegdheid van het ministerie van Justitie viel, nl. vanaf eind 1944.
Het Rijksarchief te Brussel bewaart 215 strekkende meter archief van de Dijle-prefectuur (de latere provincie Brabant), tot voor kort slechts summier ontsloten. Volgens de grondwet van het jaar VIII (1799) vormden de prefecturen een essentiële schakel in de institutionele structuur van de Franse Republiek. Om deze onmisbare bron voor de geschiedenis van de Franse tijd beter te kunnen gebruiken, heeft François Antoine, archivaris bij het Rijksarchief te Brussel, een meer analytische inventaris opgesteld van de dossiers in verband met interne aangelegenheden.
Er bestaat nogal wat onduidelijkheid over de recente wetswijziging m.b.t. de raadpleging van de registers van de Burgerlijke Stand (wet van 21 december 2018). Er is een Koninklijk Besluit in voorbereiding dat uitvoering geeft aan de bepalingen in verband met (1) afschriften en uittreksels van akten van de burgerlijke stand (art. 29) en (2) de raadpleging voor genealogische, historische of wetenschappelijke doeleinden (art. 79). Het gaat zowel om de openbare als de niet-openbare akten. De FOD Justitie laat ons weten dat – in afwachting van dit KB – de huwelijksakten van 75 jaar oud en de overlijdensakten van 50 jaar oud kunnen geraadpleegd worden onder dezelfde voorwaarden als die voor de raadpleging van de akten ouder dan 100 jaar. Voor het Rijksarchief verandert er in de praktijk momenteel niets.
Het Social Sciences and Digital Humanities Archive ‘SODHA’ werd zopas gelanceerd. SODHA is een gegevensarchief: een archief voor gegevensreeksen die werden aangemaakt bij wetenschappelijk onderzoek, en waarin onderzoekers herbruikbare gegevens (data) uit alle takken van de sociale wetenschappen en digitale menswetenschappen kunnen opslaan en terugvinden.
Migranten zijn onlosmakelijk verbonden met de geschiedenis van België. Toch is in de historische literatuur over de Belgische geschiedenis de betekenis van migratie en migranten nog onderbelicht. Migratiegeschiedenis is een relatief jonge, maar b(l)oeiende tak van de geschiedwetenschap die de volksverhuizing naar/uit/in een bepaalde regio en periode onderzoekt. Nadat in 2017 al een Nederlandstalige zoekwijzer verscheen die de weg toont naar bronnen over migratie in België die in het Rijksarchief worden bewaard, is nu ook een Franstalige versie van deze zoekwijzer verschenen.
Op het einde van zijn leven schreef de Hasseltse augustijnermonnik Johannes Mantelius (1599-1676) een geschiedenis van het graafschap Loon. Met dit werk zette de monnik niet alleen een eerste stap in de Loonse geschiedschrijving, maar bevestigde hij ook de eigen identiteit van het graafschap. Vele eeuwen later doctoreerde archivaris Johan Van der Eycken met een proefschrift over edelen in het graafschap Loon, dat in herwerkte versie nu verschenen is in onze reeks Studies in Belgian History.
Kersvers staatssecretaris voor Wetenschapsbeleid Thomas Dermine bezocht samen met zijn kabinetsmedewerkers op donderdag 15 oktober 2020 het Algemeen Rijksarchief 2 - depot Joseph Cuvelier. De staf van het Rijksarchief gaf hem eerst een uitgebreide briefing over de huidige werking én de uitdagingen en verwachtingen naar de toekomst toe. Tijdens de rondleiding in de archiefruimtes die daarop volgde, maakte de staatssecretaris kennis met enkele grote, relevante reeksen hedendaags archief, zoals het zgn. ‘Afrika-archief’ – waarvan de overdracht door de FOD Buitenlandse Zaken naar het Rijksarchief volop bezig is –, het archief van het militair gerecht (o.m. repressie-archieven), honderdduizenden dossiers ‘oorlogsschade WOII’, bedrijfsarchieven, …
20 jaar geleden kocht de Koning Boudewijnstichting het archief van de familie Goffinet. Als vertrouwelingen van de koninklijke familie bieden de ‘Goffinets’, via hun archieven, een uitzonderlijke blik op de Belgische monarchie ‘achter de schermen’. Vooral het koningschap van Leopold II en zijn rol in Congo trekken de aandacht, maar ook de documenten over de koninklijke financiën zullen ongetwijfeld heel wat onderzoekers interesseren. Nu het archief Goffinet geordend en geïnventariseerd is, ligt de weg voor onderzoek open.
Heel wat plattegronden uit het archief van de kadastercontrole van Bergen, in 2011 overgebracht naar het Rijksarchief te Bergen, werden nog niet opgenomen in de inventaris van dit archief die in 2013 verscheen. Ze moesten eerst stuk voor stuk in detail worden beschreven. Dankzij vrijwilligster Arlette Dendal is dit titanenwerk intussen gebeurd en zijn nu ook deze plannen raadpleegbaar.
De reeks inventarissen van de archieven van de aankoopcomités, verantwoordelijk voor de aankoop en onteigening van vastgoed voor rekening van de Belgische Staat, werd uitgebreid met een inventaris voor het archief van het aankoopcomité van Charleroi: 33 strekkende meter archief, beschreven in 1.376 inventarisnummers.
Vele burgers en organisaties keken vorige week uit naar de tekst van het akkoord dat zeven politieke partijen sloten om met de nieuwe federale regering van start te gaan. Die tekst werd op 30 september ruim verspreid. Ondertussen is ook de samenstelling van die nieuwe regering bekend. De politieke verantwoordelijke voor het Rijksarchief is staatssecretaris voor wetenschapsbeleid Thomas Dermine, een 34-jarige handelsingenieur uit Charleroi. Rekening houdend met de vele uitdagingen op het vlak van modernisering en uitbreiding van de gebouweninfrastructuur is ook de persoon van Mathieu Michel belangrijk. Michel is nl. staatssecretaris bevoegd voor onder meer de Regie der Gebouwen. Welke delen van het regeerakkoord zijn voor het Rijksarchief belangrijk?
De onafhankelijkheidsverklaring van ons land kwam er niet zonder slag of stoot, maar werd voorafgegaan door de Septemberrevolutie. In Brussel kwam het in september 1830 tot een gewapende confrontatie tussen het regeringsleger en opstandelingen, die een revolutionaire regering vormden: het Voorlopig Bewind. Een week nadat het leger van koning Willem I zich uit het Brusselse Warandepark had teruggetrokken, verklaarden de opstandelingen op 4 oktober 1830 de onafhankelijkheid van België.
Mediëvisten en vroeg-modernisten, opgelet! De gedigitaliseerde stadsrekeningen van tientallen Zuid-Nederlandse steden, bewaard in het archief van de Rekenkamers in het Algemeen Rijksarchief, staan online. Het gaat om steden in de graafschappen Vlaanderen, Henegouwen en Namen; de hertogdommen Brabant, Limburg en Luxemburg; en de heerlijkheden Doornik en Mechelen. Alles bij elkaar staan nu 9.476 stadsrekeningen online, goed voor meer dan 700.000 digitale beelden.
Het is niet toevallig dat de UNESCO dit jaar, in de context van de wereldwijde COVID-19 pandemie, als thema voor de Internationale dag voor toegang tot informatie (IDUAI) heeft gekozen voor “toegang tot informatie in crisistijd”. De slogan van de dag – die ieder jaar op 28 september wordt georganiseerd – is 'Toegang tot informatie – Levens redden, vertrouwen wekken, hoop brengen'. Voor het CegeSoma (Rijksarchief), het studie- en documentatiecentrum dat de conflicten bestudeert van de 20e eeuw en met name de twee wereldoorlogen, is dit een veelbetekenend onderwerp. Het CegeSoma boog zich naar aanleiding van #IDUAI over de informatieverspreiding tijdens de Tweede Wereldoorlog.
Vanaf vrijdag 2 oktober 2020 is het Rijksarchief te Kortrijk opnieuw drie dagen per week geopend, op dinsdag, donderdag en vrijdag.
Op 1 september 2020 ging het onderzoeksproject DIGHIMAPS van start, een samenwerking tussen het Rijksarchief en Universiteit Antwerpen. Zorgvuldige georeferentie en vectorisatie van kaarten, evenals de (semi-)automatische herkenning van hun inhoud, zullen ons in de toekomst meer en meer in staat stellen om kaarten te koppelen aan andere soorten digitale inhoud. Voortbouwend op de bestaande inspanningen op het vlak van digitalisering en geolokalisatie wil dit FED-tWIN-project het potentieel van digitale cartografische collecties als sleutel tot het ontsluiten van dit nieuwe digitale universum onderzoeken.
Tien jaar geleden, op 23 september 2010, werden twee uitvoeringsbesluiten van de Belgische archiefwet in het Belgisch Staatsblad gepubliceerd. Beide koninklijke besluiten werden op dezelfde datum, op 18 augustus 2010, ondertekend. Het eerste had betrekking op het archieftoezicht en de selectie en vernietiging van archieven; het tweede op de overbrenging van archieven. Het waren belangrijke reglementaire teksten, want ze hielden een belangrijke aanvulling in van de archiefwet van 24 juni 1955, die het jaar voordien, in 2009, een aantal substantiële wijzigingen had ondergaan. De besluiten zorgden voor verduidelijking en uitdieping van de wet en waren een belangrijke stimulans voor de organisatie van het archieftoezicht en voor de verwerving van overheidsarchieven, twee kerntaken van het Rijksarchief.
75 jaar na het einde van de Tweede Wereldoorlog organiseert het Rijksarchief te Brugge, van 15 september tot 23 december 2020, een tentoonstelling over de materiële schade die werd aangericht in West-Vlaanderen. Bijna een kwart van de bestaande gebouwen in deze provincie werd tussen 1940 en 1945 deels beschadigd, of zelfs volledig verwoest door het oorlogsgeweld. Na de oorlog dienden gedupeerden een aanvraag tot een schadevergoeding in bij de overheid. Het Rijksarchief te Brugge bewaart voor West-Vlaanderen 1,1 kilometer archief over oorlogsschade aan private goederen, waarvan meer dan 130.000 individuele dossiers. De schadedossiers bevatten naast administratieve documenten ook een indrukwekkende hoeveelheid onuitgegeven foto’s, bouwplannen, plattegronden en andere opmerkelijke stukken.
In afwachting van de aanwerving van een nieuwe leeszaalmedewerker is het Rijksarchief te Kortrijk vanaf dinsdag 8 september 2020 tijdelijk beperkt open, op dinsdag en donderdag. Een bezoek aan de leeszaal is momenteel enkel mogelijk na reservatie, minstens 2 werkdagen vooraf, via e-mail. Om je bezoek zo optimaal mogelijk voor te bereiden, kan je hier de bijzondere voorzorgsmaatregelen genomen in de strijd tegen Covid-19 raadplegen.
Elk jaar in september start een nieuwe lichting studenten die de interuniversitaire Manama Archivistiek volgen aan de VUB. Een aantal van hen kiest steevast voor een stage in het Rijksarchief. Je ziet hen regelmatig opduiken in Facebookberichten waar ze spectaculaire vondsten en andere ervaringen delen. Maar ze leveren ook mooie werkstukken af. Een overzicht van enkele inventarissen die, vaak in samenwerking met de stagebegeleid(st)er uit het Rijksarchief, vanuit een dergelijke stage gerealiseerd werden.
Door de Covid 19-crisis ziet het Rijksarchief zijn genoodzaakt om haar dienstverlening op zaterdag tijdelijk aan te passen. Op zaterdag waren tot nog toe vier leeszalen geopend voor het publiek nl. één maal per maand, op de eerste zaterdag van de maand: in Bergen, Namen, Luik en Aarlen. Welnu, de volgende vier maanden zullen in de voornoemde Rijksarchieven de leeszalen ook op de eerste zaterdag van de maand gesloten zijn. Het gaat hier dus om 5 september, 3 oktober, 7 november en 5 december. Over de eventuele heropening begin 2021 zal tijdig worden gecommuniceerd. Met dank voor uw begrip.
Zeventig jaar geleden werd Julien Lahaut, parlementslid en voorzitter van de Belgische Communistische Partij, in zijn woning in Seraing doodgeschoten. Deze politieke moord – een zeldzame gebeurtenis in België –, in de dubbele context van de koningskwestie en de Koude Oorlog, vormt een van de grootste Belgische strafzaken van de 20e eeuw. Naar aanleiding van de overdracht van het fotoarchief van de Luikse Technische en Wetenschappelijke Politie aan het Rijksarchief blikt Laurence Druez, archivaris in Rijksarchief Luik, terug op het leven van een politicus met een buitengewone lotsbestemming en op de omstandigheden van zijn terechtstelling op 18 augustus 1950.
Elke zomer wordt in het kader van Wetenschap en cultuur in het Koninklijk Paleis door alle federale wetenschappelijke instellingen (FWI's) een gezamenlijke tentoonstelling uitgewerkt. Door de coronacrisis kan de tentoonstelling deze zomer niet plaatsvinden in het Paleis, maar desondanks bieden de FWI's je via de virtuele tentoonstelling Geboorte de mogelijkheid om binnen een ruim themakader een dertigtal kunstwerken, natuurspecimens en -fenomenen, wetenschappelijke onderzoeksonderwerpen, archiefdocumenten, foto's, films, ... te ontdekken.
Goed nieuws voor mediëvisten: de gedigitaliseerde stadsrekeningen van Brugge (1406-1787) staan online! En dit is maar een begin. In de loop van het najaar hopen we de meeste stadsrekeningen uit het archief van de Rekenkamer online te brengen. Ook voor onder meer Henegouwen, Brabant en Luxemburg zijn er interessante reeksen in de aanbieding. Wordt vervolgd.
De voorbije decennia legde kunsthistoricus Joan Nica met veel liefde en geduld een indrukwekkende verzameling notities aan, met referenties naar archiefdocumenten over kunst en kunstenaars uit het Brussel van de 16de tot de 18de eeuw. En hij stelt zijn notities nu ter beschikking van het publiek! Ze zijn raadpleegbaar in de leeszaal van het Rijksarchief te Brussel (Vorst): 6.832 pagina’s, ingebonden in 17 delen. De referenties in de nota’s van Joan Nica vormen een unieke toegang op het Brusselse notariaat van de 16de, 17de en eerste helft van de 18de eeuw.
Clément Verdoy, één van de trouwste vrijwilligers van het Rijksarchief te Brussel, is op 8 juli 2020 overleden. Clément was een gepassioneerde genealoog, die zijn genealogische kennis gul deelde met anderen. Het Rijksarchief was en is Clément bijzonder erkentelijk voor zijn jarenlange onvoorwaardelijke vrijwilligersinzet.
In 2011 werd 8 strekkende meter archief van de bekende schrijver Henri Vernes, de geestelijke vader van Bob Morane, opgenomen in de collectie van het Rijksarchief te Doornik. Voer voor bewonderaars van het eerste uur, maar ook voor historici, romanisten, sociologen, of eenvoudigweg al wie nieuwsgierig is!
In 2020-2021 organiseert de gemeente Beveren een feestjaar rond Joos Vijd, mecenas van de gebroeders Hubert en Jan van Eyck én opdrachtgever van ‘De aanbidding van het Lam Gods’. Eén van de publieksactiviteiten die op de agenda stond, was de tentoonstelling ‘Joos. De (on)eindigheid van Vijd’. De expo zou eind april van start gaan, maar het coronavirus gooide roet in het eten. Met de lancering van een online expo, waaraan ook het Rijksarchief te Gent meewerkte, werd het leed enigszins verzacht. En op 1 juli opent de expo dan toch ook fysiek de deuren.
Aanvankelijk opgericht als Belgisch-Nederlands-Duits initiatief, brengt het Internationaal Archiefsymposium (IAS) vandaag archiefdiensten samen uit Noordrijn-Westfalen, Nederland, België en Luxemburg. Op 6 en 7 juni 2019 vond het IAS, met als thema Archief en wetenschappelijk onderzoek, toepasselijk plaats in het Rijksarchief in de universiteitsstad Leuven. In afwachting van de gedrukte versie van de akten, uitgegeven door het Rijksarchief in België in de reeks Miscellanea archivistica: studia, publiceren we de vier lezingen alvast online.
Augusta Maes, die in de Nationale Bank onder andere verantwoordelijk was voor de culturele werking, woonde in het pittoreske molenaarshuis van het Rood Klooster in Oudergem. Ze verzamelde archiefstukken, boeken en kunstvoorwerpen rond haar huis, het Rood Klooster, Oudergem, het Zoniënwoud (dat aan haar voordeur begon) en katten. Na haar dood in 2001 kwam haar bijzondere archief/verzameling in het Algemeen Rijksarchief terecht. Nu de inventaris gepubliceerd is, is het archief Maes klaar voor ontginning.
Het project Lokaal archief Wallonië, waarbij geïnteresseerde gemeenten geholpen worden om hun historisch archief over te brengen naar het Rijksarchief, loopt al een tiental jaar. Door de lockdown konden onze mobiele archiefploegen die in het kader van dit project actief zijn, niet meer op stap. Maar dat betekende wel dat de publicatie van inventarissen in een stroomversnelling terecht kwam.
13 jaar lang werkten 150 vrijwilligers, onder coördinatie van Patrick Trio, aan het project ‘Demogen - Huwelijksakten Vlaams-Brabant en Brussel’ (aanvang Burgerlijke Stand tot en met 1910). 631.397 akten werden geanalyseerd, verwerkt in een databank en geïntegreerd in de zoekrobot ‘Zoeken naar personen’. Een ongelooflijke prestatie, waarvoor het Rijksarchief, maar vooral heel de genealogische gemeenschap, de Demogen-vrijwilligers niet genoeg kan bedanken.
Retroconversie. Het is een vreemd woord voor niet-archivarissen. Daarmee wordt bedoeld: de omzetting naar een voor de computer leesbare vorm van bestaande gegevensbestanden (in dit geval inventarissen en andere archieftoegangen). In het Rijksarchief zijn sinds de 19de eeuw duizenden toegangen gemaakt, in alle mogelijke vormen en formaten. De voorbije jaren is een grote inspanning geleverd om die XML-conform in de zoekrobot Zoeken naar archieven op te laden. En ‘dankzij’ de lockdown kwam dit proces de afgelopen maanden in een stroomversnelling terecht. Sinds de sluiting van de leeszalen in maart werden al meer dan duizend inventarissen, na retroconversie, opgeladen!
De “minimale dienstverlening” die sinds half maart van kracht is binnen het Rijksarchief belet niet dat achter de schermen hard gewerkt wordt, ook door onze vrijwilligers! We vroegen hen met spijt in het hart om voorlopig niet naar de leeszalen te komen, maar van thuis uit bleven en blijven ze het stamboomonderzoek in België meer dan ooit mee vooruit helpen. Daarvoor willen we onze vrijwilligers nog eens heel expliciet bedanken! Naast de opvolging van de bestaande projecten (DemoGen, DemoGenVisu, enz.) werden de afgelopen weken ook nieuwe databanken opgestart.
Door de coronamaatregelen is de publicatie van de eerste teksten van het Rijksarchief te Hasselt op de Nederlandse website Wat staat daer?, een online oefentool voor het lezen van oude handschriften, wat onopgemerkt voorbijgegaan. De voorstelling van dit initiatief was gepland in Borgloon op 13 maart, en was de eerste publieksactiviteit die het Rijksarchief moest afgelasten. Intussen staan een tiental Limburgse oefenteksten en een vijftal woordenreeksen – dierennamen en scheldwoorden – online.
De Rode Duivels in 1920 olympisch kampioen?! In het archief van de Koninklijke Belgische Voetbalbond (KBVB), bewaard in het Algemeen Rijksarchief, zit een nagenoeg volledige collectie van het bondsblad ‘Sportleven - La Vie Sportive’. De materiële toestand waarin de soms meer dan honderd jaar oude krantjes zich bevinden, stelt ernstige bewaarproblemen. Reden waarom we ze niet meer in lezing konden geven in de leeszaal. De oudste nummers werden dan ook gedigitaliseerd om de originelen te vrijwaren en online raadpleging mogelijk te maken. Naar aanleiding van de 100ste verjaardag van de Olympische Spelen van Antwerpen werden de nummers van ‘Sportleven’ uit 1919 en 1920 online gezet. Lees hier hoe de Rode Duivels in 1920 olympisch kampioen werden in Antwerpen! België kreeg de eerste Spelen na WOI toegekend als beloning voor de Belgische weerstand tijdens de oorlog. Voor het eerst werd de Olympische vlag gehesen: wit voor de vrede en 5 ringen die de 5 continenten symboliseren.
In de loop van maart sloten de archiefinstellingen in Europa één voor één hun deuren voor het publiek. In België gebeurde dat op 13 maart 2020, na de beslissing van de Nationale Veiligheidsraad (NVR) van 12 maart. Het Rijksarchief sloot zijn leeszalen en ging een periode van minimale dienstverlening in. Maar achter de schermen wordt meer dan ooit ingezet op het toegankelijk maken van archieven voor onderzoek.
In de periode 2013-2016 werden verschillende archieven van aankoopcomités overgedragen aan het Rijksarchief in het kader van het SATURN-project. Vanwege hun volume en de onoverzichtelijke staat waarin ze zich bevonden, bleven deze archieven vooralsnog onder de radar. Met de publicatie van inventarissen van archieven van aankoopcomités komt daar verandering in.
Tussen 1990 en 1992 werd een deel van het archief van FN Herstal, de bekende Belgische wapenfabriek, aan het Rijksarchief te Luik geschonken. Het gaat voornamelijk over de reclameactiviteiten van het bedrijf, maar ook de technische knowhow van de onderneming komt erin aan bod. Dit bijzonder rijke bestand is nu geïnventariseerd en ontsloten voor onderzoek.
In de huidige omstandigheden is het onduidelijk hoelang de maatregelen ter indijking van het coronavirus zullen aanhouden. We weten niet of op 23 april 2020, de voorziene datum voor de studiedag “Vreemdelingenzaken” - Migratie in het naoorlogse België (1944-1980s): onderzoek/archieven, opnieuw evenementen zullen kunnen plaatsvinden. Bovendien is het momenteel onmogelijk de voorbereidingen voor de studiedag optimaal te organiseren. Helaas zijn we bijgevolg genoodzaakt de studiedag van 23 april 2020 te annuleren en uit te stellen naar het najaar. We communiceren een nieuwe datum van zodra dit mogelijk is.
In 2018 schonk de familie van kunstenaar Sylvain Beerens zijn archief, inclusief schetsen en tekeningen, aan het Rijksarchief te Gent. Tussen die schetsen en tekeningen zijn tientallen werken te vinden die hij maakte tijdens zijn opsluiting in de naoorlogse repressieperiode. Tijdens Erfgoeddag 2019 werden deze tekeningen voor het eerst publiek getoond. En nu is ook de inventaris van dit archief(je) uitgegeven. Alle stukken die in de inventaris staan beschreven, zijn vrij raadpleegbaar in de leeszaal van het Rijksarchief te Gent.
In het archief van het Leenhof van Brabant, bewaard in het Rijksarchief te Brussel, bevinden zich o.a. bijna 3.000 processen die gevoerd werden tussen 1434 en 1795. Tot voor kort bestond van deze processen enkel een handgeschreven inventaris uit de 19e eeuw. Archivaris Harald Deceulaer bewerkte deze tot een nieuwe inventaris, met een uitgebreide historische inleiding, en legde ook verbanden met de procesdossiers van de Raad van Brabant.
In 1945 werd een statuut van gewapend weerstander ingesteld om eer te betuigen aan wie de wapens had opgenomen tegen de bezetter. Vanaf 1946 werden deze dossiers beheerd door de diensten van het ministerie van Defensie. 75 jaar einde van de Tweede Wereldoorlog vormde een mooie aanleiding om ze over te brengen naar het Algemeen Rijksarchief. Daar zijn ze intussen raadpleegbaar in de leeszaal.
Het jaar 2017 was een mijlpaal in de geschiedenis van de Koninklijke Munt van België. De instelling stopte dat jaar met het slaan van muntstukken en medailles, een taak die werd overgenomen door de privésector. Het begin van dit nieuwe hoofdstuk voor de Koninklijke Munt van België ging ook gepaard met een interventie van de archivarissen van het SATURN-project: op basis van een volledige archiefselectielijst selecteerden en inventariseerden ze meer dan 120 meter archief over de geschiedenis van de Koninklijke Munt. Met de publicatie van het resultaat van dit werk is het archief nu ook ontsloten voor onderzoek.
In 2019 verhuisde een belangrijk deel van de collectie van de Dienst Archief Oorlogsslachtoffers, meer bepaald de archiefreeks ‘Statuut Politieke Gevangene’. Door die verhuis waren deze dossiers een tijdlang niet raadpleegbaar. Medewerkers van het Rijksarchief controleerden ondertussen het volledige bestand, maakten de dossiers stofvrij en verpakten ze in zuurvrije dozen. Vandaag is de hele operatie afgerond en staat alles weer ter beschikking van het publiek.
Drieënzestig steden van het voormalige graafschap Vlaanderen zijn vertegenwoordigd in dit repertorium, dat de types zegels beschrijft die tijdens de middeleeuwen werden gebruikt om diplomatieke documenten te bekrachtigen. De presentatie van de zegels per stad en per gebruiksperiode laat zien of steden wijzigingen aanbrachten in hun zegelafbeelding en zo ja, welke. Ook de context waarin de steden opereerden, wordt geduid. Die wordt immers weerspiegeld in de keuze van de beeldcomposities.
Sinds 1995 bewaart het Rijksarchief te Antwerpen-Beveren een van de koninginnenstukken van de bedrijfsarchieven van Vlaanderen: het archief van de Boelwerf, de voormalige scheepswerf in Temse. De voorbije jaren heeft het Rijksarchief inspanningen gedaan om het Boelwerfarchief te ontsluiten en bekend te maken bij het brede publiek. Naar aanleiding van het faillissement van de Boelwerf precies 25 jaar geleden presenteren het Rijksarchief te Antwerpen-Beveren en de maritieme erfgoedvereniging Op Stoapel de gelegenheidspublicatie Made in Belgium by Boelwerf.
- Parochieregisters:
- 28.242 gedigitaliseerde registers
- 5.836.454 pagina’s online
- Parochieregisters toegevoegd van o.a. Aarschot, Vierves, Oostnieuwkerke, Beaumont, Leugnies, Solre-Saint- Géry, Masnuy-Saint-Jean,
Écaussinnes-Lalaing, Bazel,…
- Verbetering van fouten in de beschrijvingen of toevoeging van ontbrekende pagina’s
- Burgerlijke stand:
- 29.384 gedigitaliseerde microfilms (meerdere registers per microfilm) en originele registers
- 30.606.154 pagina’s online
- Toevoeging van nieuwe gemeenten, aktetypes en jaren (inclusief 1920)
- Verbetering van fouten in de beschrijvingen of toevoeging van ontbrekende pagina’s
Als gevolg van een tekort aan personeel zal vanaf 17 januari 2020 de documenten- en microfilmleeszaal van het Rijksarchief te Antwerpen-Beveren gesloten zijn op vrijdag. De dienst blijft op vrijdag wel bereikbaar via telefoon en mail. Onze verontschuldigingen voor het ongemak.
Bijna 20 jaar geleden stelde het toenmalige diensthoofd Alfred Minke een (tweede) bestandenoverzicht op voor het Rijksarchief te Eupen. Sindsdien is de collectie, vooral ten gevolge van de aanpassing van de archiefwet waardoor de overdrachtstermijn voor overheidsarchieven werd ingekort van 100 tot 30 jaar, aanzienlijk uitgebreid. 30 jaar Rijksarchief te Eupen vormde een mooie aanleiding om werk te maken van een geactualiseerd bestandenoverzicht.
100 jaar Eerste Wereldoorlog zorgde de voorbije jaren binnen het Algemeen Rijksarchief voor een boost wat betreft de digitalisering en het online zetten van foto’s, affiches, tekeningen en medailles met betrekking tot de Grote Oorlog. Maar ook op andere iconografische collecties werd intussen ingezet. Ontdek het uiterst gevarieerde nieuwe aanbod van 3.500 beelden!
Geconfronteerd met de dreiging van de Koude Oorlog richtte de Belgische overheid in 1952 een dienst op die belast werd met de voorbereiding van de bescherming van het nationaal patrimonium. Deze dienst moest onder meer plannen van ‘opmerkelijke gebouwen’ verzamelen, in functie van een eventuele heropbouw. Na een lang verblijf in de kelders van de Koninklijke Musea voor Kunst en Geschiedenis werd de verzameling van ruim 2.000 plannen in 2017 overgebracht naar het Algemeen Rijksarchief, waar ze beschreven en gescand werd. En nu is deze opmerkelijke verzameling ook online raadpleegbaar.
Het Rijksarchief moest in 2019 helaas afscheid nemen van enkele ex-collega’s die bijzonder veel betekend hebben voor de instelling. Een postuum eerbetoon aan Jocelyne Puraye, Chantal Vancoppenolle en Rudi Willockx.
Op 6 december 2019 werd in het Rijksarchief te Leuven het project 'Corvus' gelanceerd. Het project wil een gefundeerd antwoord bieden op de vraag in hoeverre geschiedenis een rol kan spelen in strategische beleidsprocessen en hoe historici en archivarissen hierbij inspiratie, ondersteuning en advies kunnen bieden. De positieve wisselwerking tussen geschiedenis en beleid, tussen verleden en heden, en tussen historici en niet-historici vormt daarbij het centrale uitgangspunt.
Drie vrijwilligers van de Historische Commissie van Grâce-Hollogne hebben drie jaar lang elke maandagochtend afgesproken in het Rijksarchief te Luik om het collectieve geheugen van hun gemeente veilig te stellen. Het resultaat van de arbeid van deze drie musketiers? 55.000 gescande pagina’s van de schepenbanken van de oude gemeenten van Grâce-Hollogne. Een onuitgegeven operatie in het Luikse!
Naar aanleiding van de 60e verjaardag van de uitreiking van de Nobelprijs voor de Vrede aan Dominique Pire (1958) organiseert het Rijksarchief te Namen in samenwerking met de universiteit van Namen vanaf 11 december 2019 in BUMP (universitaire bibliotheek Plantijn-Moretus, Namen) een retrospectieve tentoonstelling over pater Pire. In 2018 was de tentoonstelling te zien in het Rijksarchief te Namen.
Op 10 december 2019 werd tijdens een conferentie in de Senaat het nieuwe (dubbel)nummer van het Belgisch Tijdschrift voor Nieuwste Geschiedenis (BTNG) voorgesteld. Maar liefst drie verjaardagen vormen de aanleiding voor dit nummer: 50 jaar BTNG, 50 jaar Studiecentrum Oorlog en Maatschappij (CegeSoma) en 75 jaar bevrijding van België. We moesten dus niet ver zoeken voor het centrale thema van dit nummer: 75 jaar geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog in België.
Net zoals de voorbije jaren nam het Rijksarchief in 2019 deel aan diverse Europese initiatieven en evenementen: niet enkel om de Belgische archiefsector te vertegenwoordigen, maar ook om best practices van andere Europese archiefinstellingen mee te nemen in de uitbouw van het Belgisch archiefbeleid en -beheer.
In 2015 begon Vitus Sproten voor zijn master geschiedenis aan de universiteit van Luik onder leiding van historicus Christoph Brüll onderzoek te doen naar de geschiedenis van de radio in Duitstalig België. In zijn masterverhandeling “Ostbelgien hört Ostbelgien” (Oost-België luistert naar Oost-België) uit 2016 onderzocht hij de rol die de Duitstalige openbare radiozender heeft gespeeld in het debat over de autonomie van de regio (1965-1974). Hij identificeerde de plaats die de overheidszender innam in het politieke en medialandschap en analyseerde de eerste aanspraken op zelfstandigheid die werden geuit door de Duitstalige Belgen. De vereniging voor de promotie van het archief van de Duitstalige Gemeenschap heeft samen met het Rijksarchief de verhandeling van Vitus Sproten gepubliceerd.
Op 14 november 2019 werd bekendgemaakt dat de dodenrol van de Gentse Sint-Baafsabdij uit 1406 is beschermd als Vlaams topstuk. Deze indrukwekkende rol – in totaal 30 meter lang en versierd met een prachtige miniatuur – maakt deel uit van het archief van Sint-Baafs en bisdom Gent en wordt bewaard in de Sint-Baafskathedraal. Het Rijksarchief te Gent bewaart een gelijkaardige rol – die eveneens deel uitmaakt van het archiefbestand van het bisdom – uit 1508. Ook van die andere grote Gentse abdij, Sint-Pieters, bewaart het Rijksarchief te Gent een dodenrol (uit 1399).
Fundamenteel wetenschappelijk onderzoek is van essentieel belang voor vooruitgang en innovatieve ontwikkeling. Toch renderen geïnvesteerde middelen vaak onvoldoende, omdat onderzoeksgegevens binnen een te beperkte kring verspreid worden en/of het bestaan ervan niet gedocumenteerd is. Een Open Data-politiek waarbij onderzoeksgegevens publiek ter beschikking worden gesteld, verhoogt niet enkel het financiële rendement, maar zorgt ook voor een tot nog toe ongekende boost van het wetenschappelijk onderzoek. Uiteraard brengt het publiceren van deze data risico’s met zich mee. Daarom is er nood aan een kwalitatief en regulerend kader dat een brede juridische bescherming biedt.
Eind september 2019 verzamelden data-experten van over heel Europa in Engeland voor het CESSDA Expert Seminar 2019 (CES 2019). België was vertegenwoordigd door het SODA-team, dat een uiteenzetting gaf over de nieuwe richtlijn inzake open data en publieke sector informatie.
Het archief van de Orde der Geneesheren en van de Orde der Apothekers, die tijdens de Tweede Wereldoorlog werden opgericht, is dankzij twee nieuwe inventarissen raadpleegbaar in de leeszaal van het Algemeen Rijksarchief: fantastisch nieuws voor wie onderzoek wil doen naar de geschiedenis van deze beide beroepsgroepen tijdens de Duitse bezetting.
Tijdens het ancien régime was de provincie Limburg een van de zeventien provinciën van de Spaanse – en later Oostenrijkse – Nederlanden. In de praktijk ging het om een federatie van vier verschillende entiteiten: het Hertogdom Limburg, het Land van Dalhem, het Land van Valkenburg en het Land van ‘s-Hertogenrade (Rolduc). De acta van het internationaal colloquium over de geschiedenis van het hertogdom Limburg en de Landen van Overmaas zijn nu gepubliceerd.
Ongeacht verjaardagen en modieuze tendensen blijft de Eerste Wereldoorlog intrigeren. Al bijna een eeuw lang verschijnt er wereldwijd elke dag minstens één publicatie over dit thema. En de voorbije honderdjarige herdenking gaf in België alleen al aanleiding tot de opzet van honderden colloquia, lezingen, plechtigheden en tentoonstellingen. De grote verscheidenheid aan benaderingen alsook de verbreding van vakgebieden en verruiming van onderzoeksdomeinen zorgden voor enkele mooie verrassingen. De bibliografie Honderd jaar – en meer – geschiedschrijving over de Eerste Wereldoorlog in België nodigt je uit ze te ontdekken. Het naslagwerk van 1.312 pagina’s, inclusief een eerste historiografische balans, telt meer dan 14.000 referenties en ruim 100 afbeeldingen in kleur.
Op 28 november 2019 viert het Rijksarchief te Eupen zijn 30-jarig bestaan. Onze archiefdienst in Eupen kwam voort uit een samenwerkingsakkoord tussen het Rijksarchief, de Duitstalige Gemeenschap en de stad Eupen. Op 27 november 2019 wordt deze verjaardag feestelijk gevierd in het Eupense klooster Heidberg.
De studiedag ‘Saving the Web: the Promise of a Belgian Web Archive’, georganiseerd door de onderzoekers van het PROMISE-onderzoeksproject, op 18 oktober 2019 in KBR klokte af op ruim 100 deelnemers uit binnen- en buitenland. De ontwikkeling van een federale strategie voor het bewaren van het Belgische web mag als een ‘hot topic’ worden beschouwd, zowel voor mensen uit de archief- of bibliotheeksector, als voor personeel van supranationale, federale, regionale en lokale overheidsdiensten, onderzoeksinstellingen en universiteiten, genealogen, …
- Parochieregisters: 28.234 gedigitaliseerde registers of 5.833.648 pagina’s online
- Burgerlijke stand: 29.346 gedigitaliseerde microfilms (meerdere registers per microfilm) en originele registers of 30.605.540 pagina’s online
- Toevoeging van nieuwe gemeenten, aktetypen, jaren
- Verbetering van fouten in de beschrijvingen of toevoeging van ontbrekende pagina’s
De Dienst Archief Oorlogsslachtoffers verhuist een deel van zijn depot. Daardoor zijn de dossiers ‘Politiek Gevangene’ gedurende enkele maanden niet toegankelijk. Vanaf januari 2020 kan alles opnieuw ingekeken worden in de leeszaal van het Algemeen Rijksarchief 2 - depot Joseph Cuvelier. De dossiers ‘Weggevoerde voor de Verplichte Tewerkstelling’ en ‘Werkweigeraar’ zijn tijdelijk niet meer raadpleegbaar.
Sinds 2005 oefent de Duitstalige Gemeenschap – en niet het Waals Gewest – voogdij uit over de negen gemeenten waaruit ze bestaat. Ze “erfde” deze bevoegdheid van het Waals Gewest en de provincie Luik. In het kader van een samenwerkingsakkoord heeft het Rijksarchief te Eupen 329 dossiers verworven en geïnventariseerd in verband met de voogdij over de gemeenten tussen 1977 en 2006, afkomstig van het ministerie van de Duitstalige Gemeenschap.
Het Rijksarchief te Eupen heeft 22 strekkende meter historisch archief (1945-heden) van de Duitstalige openbare omroep (BRF) verworven, gewaardeerd (selectie uitgevoerd) en geïnventariseerd.
Op 10 september 2019 verdedigde Tom Bervoets, archivaris in het Rijksarchief te Brussel, met succes zijn proefschrift ‘Pleitbezorgers? De parochieclerus voor de Raad van Brabant in de achttiende eeuw’ aan de KU Leuven. Dit doctoraat kwam tot stand binnen het Rijksarchief en steunt in belangrijke mate op de zogenaamde ‘processen van de clerus’ uit het archief van de Raad van Brabant, waarvan de 18e-eeuwse dossiers in het kader van dit onderzoeksproject werden geïnventariseerd. Proficiat, Tom!
Sinds 1831 wordt aan Belgische politici van wie de loopbaan een stempel heeft gedrukt op de geschiedenis van ons land de titel van “minister van Staat” verleend. Het Algemeen Rijksarchief bewaart het archief van een dertigtal ministers van Staat, waaronder Charles Rogier, Frans Schollaert, Henri Jaspar, Pierre Harmel en Wilfried Martens. Recent is aan dit rijtje het archief van Marc-Antoine Pierson toegevoegd.
De inventaris van het archief van de abdij van Roosenberg te Waasmunster, die op 16 oktober 2019 wordt voorgesteld in de abdij in kwestie, brengt niet minder dan acht eeuwen religieuze, sociaaleconomische, maar vooral ook Wase én vrouwengeschiedenis voor onderzoekers binnen handbereik.
Op 25 september 2019 werden tijdens een studienamiddag in het Algemeen Rijksarchief de onderzoeksresultaten en de ontwikkelde tools van het pilootproject ‘Waarderen van kabinetsarchieven’ officieel voorgesteld. Ook het onderzoekspotentieel van en de praktijkervaring met deze archieven kwamen op de studiedag uitvoerig aan bod. Het initiatief van het project ging uit van Archiefbank Vlaanderen. Het Rijksarchief, één van de projectpartners, trad op als gastheer.
Met een publicatie in 2018 over Armand Ghiot, krijgsgevangene in Stalag IIB, werd het startschot gegeven van onze reeks Studies over de Tweede Wereldoorlog. De Bronnengids Hasselt tijdens de Tweede Wereldoorlog, een samenwerking met Geheugen Collectief en de Stad Hasselt (Stadsmus), is de tweede uitgave in deze reeks.
Na de publicatie enkele jaren geleden van de inventaris van het archief van de abdij van Orval zijn nu ook 9 volumes met cartularia van de abdij online raadpleegbaar.
Het vroeg 19e-eeuwse manuaal van Petrus Soeten, een geïsoleerd stuk familiearchief, kwam via het bisdom Antwerpen bij de Olense heemkring terecht, waarna beslist werd om het aan het Rijksarchief toe te vertrouwen. Het is een sober gebruiksregister, waarvan de eigenlijke inhoud voorafgegaan wordt door een omstandige genealogische uiteenzetting over de families Soeten, Heylen en aanverwanten.
Op vrijdag 18 oktober 2019 nemen het Rijksarchief en de KBR je mee op sleeptouw in de complexe wereld van de webarchivering tijdens het colloquium ‘Saving the web: the promise of a Belgian web archive’. Registreren kan vanaf nu! Wacht niet te lang, want het is een 'hot item'...
Genealogen verdiepen zich in de geschiedenis van hun voorouders, maar ook huizen hebben een levensloop die achterhaald kan worden. Regelmatig duiken er in onze leeszalen bezoekers op met een dergelijke vraag. Ze hebben een charmant 18e-eeuws boerderijtje of een bouwvallige molen gekocht en zijn enthousiast op zoek naar informatie over de geschiedenis ervan. Dat is vaak geen eenvoudige, maar wel een spannende zoektocht. Notariële akten, oorlogsschadedossiers en kadasterplannen leveren belangrijke bouwstenen. En wie écht geluk heeft, kan tot een heel eind vóór 1800 teruggaan.
Achter elke deur schuilt een verhaal, en dat geldt ook voor jouw woning! Wie woonde vroeger op jouw vertrouwde plekje? En was jouw huis vroeger een thuis voor kleermakers, of was het misschien een bakkerij? Emma D’haene heeft, in samenwerking met de stad Kortrijk en het Rijksarchief te Kortrijk, een gids geschreven waarmee je zélf de geschiedenis van je huis kan achterhalen. Het werk moet je nog altijd zelf doen, maar de (sluip)wegen die je kan volgen, worden in deze gids helder en efficiënt aangewezen.
De herdenkingsperiode rond 75 jaar Bevrijding, die loopt van de landing in Normandië tot aan de Duitse capitulatie, brengt tal van initiatieven met zich mee, vaak op het kruispunt van geschiedschrijving en herdenking. Het CegeSoma bleef als expertisecentrum inzake 20e-eeuwse conflicten niet aan de zijlijn staan, en heeft ook de komende maanden nog een mooi aanbod in petto!
Het archief van de gevangenis van Sint-Gillis werd jarenlang bewaard in afschuwelijke omstandigheden, in vochtige kelders vol schimmels, ratten, muizen en duiven, ondanks herhaald protest van archivarissen van het Rijksarchief. Enkele jaren geleden werd het archief toch overgedragen. En met de digitale publicatie van de inventaris wordt dit moeilijke dossier nu mooi afgerond. De inhoudelijke waarde van het archief kan moeilijk overschat worden…
Het Rijksarchief oefent toezicht uit op het archief- en informatiebeheer van de federale overheid. Daartoe publiceren we richtlijnen en aanbevelingen, verrichten we controlebezoeken en stellen archiefselectielijsten op. Dit zijn overzichten van archiefbescheiden met aanduiding van wat op termijn vernietigd, dan wel naar het Rijksarchief moet worden overgebracht. We verzorgen ook opleidingen voor ambtenaren en verlenen advies bij de bouw en inrichting van archiefruimtes. Welke concrete acties we in 2018 ondernamen om deze missie vorm te geven, lees je in het jaarverslag 'Archieftoezicht' dat nu online staat. De conclusie? Het Rijksarchief vraagt bijkomende mensen en middelen om haar wettelijke toezichtstaak en adviesfunctie naar behoren te kunnen uitoefenen...
Door de renovatiewerken aan het gebouw van het Rijksarchief te Aarlen zijn de originele registers van de burgerlijke stand van de provincie Luxemburg (gerechtelijke arrondissementen Aarlen, Marche en Neufchâteau) voor onbepaalde tijd niet beschikbaar in de leeszaal.
Op 21 augustus 2019 heeft het Oudheidkundig genootschap van Namen officieel het “armenboek” van de Sint-Brixiusparochie (Doornik) terugbezorgd aan het Rijksarchief te Doornik. Het manuscript uit 1288 was sinds 1851 in bezit van het genootschap, na omzwervingen waarvan de details niet helemaal duidelijk zijn. Het document vermeldt de pachtgelden die verschuldigd waren door de huurders van 198 woningen die toebehoorden aan de armentafel van de Sint-Brixiuskerk. Het is belangrijk omwille van de sociologische, genealogische, stedenbouwkundige en topografische informatie die erin vervat zit.
In januari 2019 kondigde het Rijksarchief te Gent een groot avontuur aan: een eerste lot van de chartercollectie van de Graven van Vlaanderen (fondsen “Saint-Genois” en “Oostenrijks Fonds”) vertrok toen naar Nederland voor restauratie en herverpakking. Tijd voor een update.
Sinds 1 februari 2019 was de leeszaal van het Rijksarchief te Aarlen tijdelijk gesloten voor het publiek omwille van verhuisoperaties van archief in het kader van renovatiewerken. Op 1 maart 2019 sloot bovendien het Rijksarchief te Saint-Hubert de deuren, definitief, in het kader van de fusie van de Rijksarchieven van Aarlen en Saint-Hubert. De verhuis naar de nieuwe vleugel (vleugel B) van het Rijksarchief te Aarlen loopt nu op zijn einde. Op dit ogenblik is nagenoeg al het archief overgebracht van vleugel A naar vleugel B. Het archief dat zich nog in Saint-Hubert bevond, wordt momenteel overgebracht naar Aarlen. Vanaf 2 juli 2019 (9u) is de leeszaal van het Rijksarchief te Aarlen terug open voor het publiek.
Wie is in welke vestiging van het Rijksarchief gespecialiseerd in welke historische periode? Bij wie kan ik terecht voor advies over archiefbeheer? Welke wetenschapper is aan welk project verbonden? …
Sinds kort kan je het opzoeken via de Who’s Who op onze website!
In mei jl. verscheen een nieuw boekdeel van de Bibliografie van de Geschiedenis van België. Dit naslagwerk, waarvan de samenstelling sinds 2012 in het Algemeen Rijksarchief plaatsvindt, bevat een ruime selectie van titels van binnen- en buitenlandse boeken en artikels over de geschiedenis van België, vanaf de prehistorie tot nu. De Bibliografie maakt een balans op van de historiografische productie van het afgelopen kalenderjaar. Het recent gepubliceerde volume betreft jaargang 2014.
De tentoonstelling ‘Het museum van de misdaad’ in het STAM in Gent is afgeklokt op meer dan 40.000 bezoekers: een talrijk, divers en enthousiast publiek dat onder meer kennis maakte met de archiefdocumenten die het Rijksarchief voor deze expo selecteerde. De archieven keren terug naar het Rijksarchief te Gent, de objecten naar de federale politie. Bedankt voor de fijne samenwerking, STAM-team!
Het archief van de protestantse kerk van Dour, in 2017 overgebracht naar het Rijksarchief te Bergen, is ontsloten voor onderzoek: in meerdere opzichten uitzonderlijk erfgoed...
Als koploper inzake technische en wetenschappelijke vooruitgang nam België geestdriftig deel aan diverse wereldtentoonstellingen, om er vervolgens zelf een aantal te organiseren: Brussel in 1897 en 1910, Luik in 1905 en Gent in 1913 trokken miljoenen bezoekers van over de hele wereld. De archieven van de officiële diensten die de Belgische deelnames aan de wereldtentoonstellingen moesten promoten of de organisatie van dergelijke expo’s in België superviseerden, illustreren dat de overheid veel belang hechtte aan dit soort ‘visitekaartjes’. De archieven in kwestie zijn tot 1932 geïnventarisserd.
Van 3 tot 9 juni 2019 was het Internationale Archiefweek, dit keer in het teken van Designing the Archives in the 21st Century: als Rijksarchief in België hét moment om onze visie, projecten en realisaties rond digitale archivering via diverse Facebookposts (#IAW2019 ) nog eens klaar en duidelijk op een rijtje te zetten. Het Rijksarchief bewaart steeds meer digitale gegevens, ons toevertrouwd door de federale overheid of door particuliere organisaties: databanken, bestanden in zeer diverse formaten, foto's, audiovisuele archieven, … We adviseren over de bewaring van deze digitale gegevens en ontwikkelen een infrastructuur die specifiek is bedoeld voor digitale archivering: een veilige overdrachtsprocedure, software voor het beheer van collecties, servers voor bestandsverwerking, een LTO-tapebibliotheek, een zoekmachine om toegang te geven tot de collecties.
Wil je op de hoogte blijven van onze Facebookcampagnes? Volg ons!
Het SODA-team heeft een onderzoek onder de Belgische sociale wetenschappers gedaan, waarvan het rapport nu beschikbaar is. Wat is de stand van zaken en wat zijn de noden van sociale wetenschappers zoals sociologen, antropologen, demografen, … wat betreft het archiveren van de grote hoeveelheden gegevens die ze verzamelen in het kader van experimenten, enquêtes of studies? SODA zocht het uit.
Op 26 mei 2019 trekken we weer naar de stembus. Vandaag moet iedereen die 18 jaar is, gaan stemmen. Is dat altijd zo geweest? Lag die leeftijd vroeger hoger? Blijft die op 18 jaar liggen of wordt dat binnenkort 16? Kan echt iedereen die in België woont, kiezen of verkozen worden? En hoe was dat pakweg bij het ontstaan van België? Is de stemplicht een typisch Belgisch fenomeen? Op deze en andere vragen kan je een antwoord vinden op www.algemeenstemrecht.be: een online tentoonstelling die de geschiedenis van het stemrecht in België schetst van 1830 tot nu, aan de hand van 22 sleutelmomenten. De verhalen worden verteld met foto’s, tijdsdocumenten en bewegend beeld. De website is het resultaat van een intense samenwerking tussen het Rijksarchief, Liberaal Archief/Liberas en Amsab-ISG.
269 personeelsleden, ruim 8 km nieuw verworven archief (wat het totaal op 345 km beheerd archief brengt), 656 inspectiebezoeken, 135 publicaties, ... Jaarcijfers zijn voor elke organisatie cruciaal. Ze zorgen voor interne duidelijkheid, maar veruitwendigen daarnaast op transparante wijze hoe de organisatie het voorbije jaar zijn missie en taken vormgaf. Data helpen verantwoording af te leggen naar beheersorganen toe en kunnen ingezet worden om op het beleid te wegen. Op welke domeinen gaan we voor- of achteruit? Ontdek het in het Jaarverslag 2018!
Pierre-Jean Niebes, archivaris in het Rijksarchief te Bergen, heeft zes nieuwe, meer analytische, inventarissen gemaakt voor het archief van het departement Samber-en-Maas. Het archief bevindt zich opnieuw in het Rijksarchief te Namen, waar het ook kan worden geraadpleegd.
Op zondag 26 mei 2019 vinden Europese, federale en regionale verkiezingen plaats. De organisatie van deze verkiezingen is in handen van de Algemene Directie Instellingen en Bevolking (ADIB) van de FOD Binnenlandse Zaken. Deze administratie werkt binnen het wettelijk kader besluiten, omzendbrieven en aanbevelingen uit om ervoor te zorgen dat de verkiezingen vlot, transparant en democratisch verlopen. De voorbije maanden werkte een gemengde werkgroep met vertegenwoordigers van ADIB, van de Dienst Documentatie en Archief van de Kamer van Volksvertegenwoordigers en van het Rijksarchief een informatiebeheersplan uit om de doorstroming van documenten tussen de verkiezingsorganen – stembureaus, stemopnemingsbureaus, kantonhoofdbureaus en hoofdbureaus – te optimaliseren. Dit informatiebeheersplan is nu beschikbaar, in drie talen.
Het Rijksarchief biedt via zijn online zoekrobotten gratis toegang tot miljoenen gedigitaliseerde archiefdocumenten: een rijk aanbod aan genealogische bronnen, maar ook archieven over de Eerste Wereldoorlog, 38.000 zegelafgietsels, historische kadasterplannen, … Beperkingen inzake servercapaciteit laten het evenwel niet toe alle gedigitaliseerde archiefbestanden online aan te bieden. Hou dus zeker ook in het oog welke archieven je wél digitaal kan raadplegen in de leeszalen, maar niet online. Op de webpagina Online aanbod vind je vanaf nu maandelijks bijgewerkte overzichten van welke archieven online raadpleegbaar zijn, en welke in de digitale leeszaal.
Het renovatiedossier van het Antwerpse Rijksarchiefgebouw aan de Door Verstraeteplaats verliep de voorbije jaren niet van een leien dakje. Door een conflict tussen de Regie der Gebouwen, die instaat voor het gebouwenbeheer van de federale overheid, en de private hoofdaannemer liepen de werken enorme vertragingen op. Deze situatie schiep onduidelijkheid en onzekerheid. Maar gelukkig lijkt nu het einde van de tunnel in zicht. Als alles volgens plan verloopt, dan kan eind 2020 het compleet vernieuwde archiefgebouw in gebruik worden genomen.
Na twee maanden restauratiewerk keren enkele bijzondere archiefstukken terug naar het Rijksarchief te Eupen: twee volumes van de eerste uitgave van de encyclopedie van Denis Diderot en Jean Baptiste le Rond d'Alembert, en een cijnsrol van de heerlijkheid Lontzen uit de 14e eeuw.
De minister bevoegd voor onderzoek in de Federatie Wallonië-Brussel, Jean-Claude Marcourt, heeft een subsidie van € 60.000 toegekend ter ondersteuning van een interuniversitair project. Het consortium dat daarvoor werd opgericht, wordt gecoördineerd door de vzw La Fonderie, terwijl de wetenschappelijke coördinatie wordt waargenomen door het Rijksarchief te Brussel. Concreet bestaat het consortium uit de ULB, het Centrum voor geschiedenis van wetenschappen en techniek van de universiteit van Luik, de pool geschiedenis en sociologie van het leefmilieu van de universiteit van Namen, het Earth and Life Institute van de UCL, Brusselfabriek - Sociaal en Industrieel Patrimonium, en het Rijksarchief.
Begin april 2019 opende in het Maison du patrimoine médieval mosan in Bouvignes (Dinant) de tentoonstelling “Voyageurs, en route!” In deze tentoonstelling kruip je als bezoeker in de huid van een middeleeuwer, die je volgt naar zijn of haar bestemming: een handelaar, een non, een ambachtsman, een pelgrim, een soldaat, een edelvrouw, … Hun reizen over korte en lange afstand zijn gevuld met ontmoetingen en ontdekkingen van nieuwe voedingsmiddelen, materialen en technieken. Aan de hand van historische documenten, onder meer uit de Rijksarchieven te Gent en Namen, en voorwerpen verken je vanuit hun perspectief nieuwe horizonten.
Een ongewoon zicht in het Gentse STAM op 13 april 2019: bezoekers troffen er de inkomhal feestelijk versierd met ballonnen aan. Een deel van de balie werd ingenomen door een stevig uit de kluiten gewassen taart. Hier viel duidelijk iets te vieren… En niet zomaar iets!
Sinds 2018 zijn de belangrijkste onderdelen van de iconografische collectie die het Algemeen Rijksarchief bewaart over WOI (foto’s, affiches, tekeningen en eretekens) online raadpleegbaar via de zoekrobot van het Rijksarchief. Nu werden ook de voorwerpen uit deze collectie geduldig geïnventariseerd en gefotografeerd: met een eenvoudige muisklik kan iedereen kennismaken met vaderlandslievende objecten, kinderspeelgoed of herdenkingsschotels.
Na de foto’s van de Wereldtentoonstelling van Brussel in 1935 werden ook die van Expo 1958 gedigitaliseerd. Bekijk in detail de tientallen paviljoenen die destijds stonden opgesteld aan de voet van het Atomium, de iconische Expo 58-affiches, en ander promomateriaal dat tot het collectieve Belgische geheugen is gaan behoren.
Het eindverslag van het SODA-project, dat verwacht wordt tegen november 2019, zal de beleidsmakers details bezorgen over de maatregelen die moeten genomen worden om in 2020 met een gegevensarchief van start te gaan. Het “gegevensarchief” wil data die werden aangemaakt door onderzoeksgroepen en -instellingen bewaren en communiceren. De meeste Europese landen hebben reeds een dergelijk archief voor de sociale wetenschappen, maar België nog niet, hoewel het lid is van CESSDA (Consortium of European Social Science Data Archives). En daar brengt het SODA-project verandering in.
2018 was een wisseljaar voor het CegeSoma, op de wip tussen twee grote oorlogsherdenkingen. Het was ook een jaar waarin de basis werd gelegd voor de strategische oriëntering van het onderzoeksbeleid en de grondige hernieuwing van het collectie- en depotbeleid. Zo werden belangrijke stappen gezet in de uitvoering van het meerjarenplan 2017-2020.
Dankzij de financiële steun van de Universitaire Stichting en het FNRS wordt de prijs van het Belgisch Tijdschrift voor Nieuwste Geschiedenis (BTNG) verlaagd. Als particulier betaal je voortaan slechts € 40 (excl. verzendkosten) voor een abonnement van vier nummers; instellingen betalen nog € 60 (excl. verzendkosten). De prijs van een enkel nummer is verlaagd tot € 15, die voor een dubbel nummer tot € 25. Boekhandelaars genieten van een extra korting van 20%. Deze drastische prijsverlaging gaat echter allesbehalve ten koste van de inhoud…
450 jaar geleden overleed Pieter Bruegel de Oude (ca. 1527/8 - 1569). Voor kunstminnend Europa de ideale gelegenheid om de beroemde schilder voor het voetlicht te plaatsen. Over het leven van Bruegel is weinig met zekerheid geweten, en ook de reconstructie van zijn œuvre heeft specialisten al veel hoofdbrekens bezorgd. De puzzel is nog niet compleet, maar onlangs deed een vaste bezoeker van het Rijksarchief te Gent een intrigerende ontdekking…
Sinds de inwerkingtreding van de Algemene Verordening Gegevensbescherming krijgt het Rijksarchief veel vragen over de bewaring en overbrenging van archief met persoonsgegevens. In sommige organisaties wordt via de functionaris voor gegevensbescherming (DPO) geadviseerd om alle persoonsgegevens te vernietigen van zodra hun administratief nut verstreken is, ook in (digitale) documenten die volgens de selectielijst moeten worden bewaard en overgebracht naar het Rijksarchief. Want de Europese AVG zou de Belgische Archiefwet overrulen. Klopt dat?
Op 11 april 2019 werd een update van de parochieregisters op http://search.arch.be uitgevoerd. Deze keer hebben we ons vooral geconcentreerd op het corrigeren van de bestaande gegevens (fouten in de aktetypen of jaartallen bijwerken, ontbrekende pagina’s toevoegen). Maar er worden ook 49 indexen op de parochieregisters van Gent toegevoegd en 20 registers van Melsele. In het totaal zijn er nu 28.095 parochieregisters beschikbaar via de zoekrobot van het Rijksarchief!
Op 17 april 2019 zorgden Ingrid Beullens, Theo Van Geystelen en Bart Willems van het Rijksarchief te Antwerpen-Beveren voor een vlotte overdracht van de collectie glas- en fotonegatieven van het laboratorium voor Technische en Wetenschappelijke politie van de federale gerechtelijke politie van de provincie Antwerpen: circa 75.000 glas- en 25.000 fotonegatieven uit de periode 1924-1970.
Op 16 april 2019 is het koninklijk besluit tot vaststelling van de referentienummers voor normen inzake de gekwalificeerde elektronische archiveringsdienst, in toepassing van de Digital Act, gepubliceerd in het Belgisch Staatsblad. Even ter herinnering: de vertrouwensdienst elektronische archivering heeft zowel betrekking op digitalisering (wettelijke substitutie) als op digitale bewaring. De dienst is van toepassing op de overheids- en op de privésector. Het KB heeft tot doel om een praktisch hulpinstrument te zijn voor het opzetten van een gekwalificeerde elektronische archiveringsdienst in België.
Op zaterdag 13 april 2019 heeft het Rijksarchief te Gent een heel bijzondere verjaardag te vieren: die dag wordt het privilege van keizer Lodewijk de Vrome voor de Gentse Sint-Baafsabdij uit 819 precies 1200 jaar! De ouderdomsdeken van onze Gentse collectie is daarmee het oudste intact gebleven ambtelijke document dat in België wordt bewaard en dat handelt over Belgisch grondgebied. Het charter heeft de tand des tijds bijzonder goed doorstaan. Achter de lange, zwierige letters gaat bovendien een ware schat aan informatie schuil… Genoeg redenen voor een feestje én wat extra aandacht dus!
De voorbije decennia heeft het Rijksarchief honderden parochiearchieven in bewaring genomen. Pastorieën komen leeg te staan, het archief wordt aan zijn lot overgelaten: het is een bekend verhaal. Nog elk jaar worden er waardevolle, vaak uit het ancien régime afkomstige archieven in het Rijksarchief in bewaring gegeven (meer dan 200 strekkende meter in 2018). Het verhaal van de overdracht van de parochie Onze-Lieve-Vrouw ten Hemel Opgenomen in Pulderbos (Zandhoven) laat zien hoe complex deze problematiek is, niet alleen inzake materiële zorg, maar ook op het vlak van ordening.
“Samenwerking – en meer nog internationale samenwerking – is een groot goed, op alle vlakken”: zo verwelkomde algemeen rijksarchivaris Karel Velle op 18 maart 2019 de meer dan 100 aanwezigen op de ‘kick-off meeting’ van het Time Machine-project, een pan-Europees initiatief dat dingt naar het statuut van ‘Flagship’ project van de Europese Commissie.
Vele binnen- en buitenlandse televisiezenders bieden momenteel programma’s aan over kunst- en antiekhandel en veilingen: een hot item. De archieven van veilinghuizen en kunst- en antiekhandelaars daarentegen halen zelden de media, hoewel ze voor kunsthistorisch en historisch onderzoek en voor kunstliefhebbers in het algemeen bijzonder waardevol zijn. Het voormalige Antwerpse veilinghuis Van Herck is hiervan een mooi voorbeeld.
Altijd al willen lezen hoeveel beschuldigden ook in het ancien régime claimden dat ze by drancke waren tijdens het plegen van misdrijven? Hoe creatief men in het toenmalige graafschap Vlaanderen was bij het uitspreken van erestraffen? Of hoe lastig de raadsheren de langdurige ondervraging van een vermeend valsmunter wel niet vonden? Dan zijn de gedigitaliseerde registers van de Raad van Vlaanderen de geknipte bron: 329 dikke turven geschiedenis van Vlaanderen en omstreken, goed voor tienduizenden folio’s aan digitale beelden, raadpleegbaar in alle leeszalen van het Rijksarchief.
Wie vertrouwd is met de geschiedenis van het graafschap Loon weet dat de leenregisters van de Leenzaal van Kuringen tot de voornaamste bronnen voor de plaatselijke geschiedenis in Limburg tijdens het ancien régime behoren. Die leenregisters zijn nu digitaal raadpleegbaar in alle leeszalen van het Rijksarchief.
"Mijn huis zou tijdens WOII schade hebben opgelopen. Kan ik hierover info vinden in de oorlogsschadedossiers die het Rijksarchief bewaart?" Ontdek ons antwoord.
Donderdag 25 april 2019 om 20.00u geeft Michel Trigalet, diensthoofd van het Rijksarchief te Aarlen, in Athus (Aubange) een lezing over de afbakening en het beheer van politieke en bestuurlijke grenzen, en de archiefbronnen in Luxemburg die hierover informatie bieden. Aan de hand van talrijke reproducties van oude kaarten zal hij het hebben over grensverschuivingen, zowel met de buurlanden als binnen de provincie zelf. Vrije toegang.
In november 2015 schonk Marie-Noël de Moffarts d’Houchenée het archief van haar familie aan het Rijksarchief te Luik: een mooie aanvulling op de rijke collectie familiearchieven van het Rijksarchief. Het familiearchief de Moffarts is intussen geïnventariseerd, en vrij raadpleegbaar in onze leeszaal in Luik.
SODA blikt terug op een eerste succesvol overleg met de Belgische universiteiten op maandag 25 februari 2019 in Brussel. Alle Belgische universiteiten, bij monde van de rectoren verantwoordelijk voor onderzoek, waren door BELSPO uitgenodigd op een informatieve vergadering over het SODA-project.
Onze zoekrobot is geüpdatet! Raadpleeg vanaf nu gratis 34,6 miljoen bladzijden met parochieregisters en registers van de burgerlijke stand.
Het Rijksarchief nam op 13 februari 2019 met veel belangstelling kennis van de tekst van het Memorandum 2019-2024 dat de Association des Archivistes francophones de Belgique heeft voorbereid met het oog op de verkiezingen van 26 mei 2019. De tekst is het resultaat van een brede denkoefening en stelt voor de diverse beleidsniveaus (federaal, gemeenschapsniveau, regionaal) acties voor die zouden kunnen ondernomen worden, gestaafd met onderbouwde argumenten.
Recent ontving het Rijksarchief te Brugge een belangrijke aanvulling op het archief van de Brugse socialistische politicus en premier Achille Van Acker (1898-1975). Het gros van zijn persoonlijk archief was al eerder geschonken aan het Rijksarchief, maar zijn befaamde “politieke dagboek” was tot voor kort nog in familiebezit. De notities van Van Acker vormen zonder meer een belangrijke bron voor de naoorlogse geschiedenis van België.
“Ik ben opgeklommen in mijn stamboom tot ca. 1600, en dus tot de oudste parochieregisters. Is het mogelijk om oudere gegevens te vinden, en zo ja: hoe?”
"P.S. Je mag deze brief laten lezen aan je collega's en je vrienden." Met dit postscriptum sloot Hendrik zijn brief af. Die schreef hij in januari 2019 naar aanleiding van zijn telefonische vraag of er geen opsluitingsdossier van zijn vader bestond in het Rijksarchief Antwerpen-Beveren? Na de Bevrijding in 1944 zat Hendriks vader een tijd opgesloten in het interneringscentrum van Merksplas. Omdat hij, op jonge leeftijd, zijn vader had zien wegvoeren, had dit – naar eigen zeggen – een trauma veroorzaakt. Hij droomt er nog steeds van. Omdat hij geen computer bezit, verzocht ik hem een brief te schrijven met alle relevante informatie die een gerichte zoektocht naar het dossier mogelijk moest maken. Op drie kantjes papier kreeg ik vervolgens een geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog in zeven mijlslaarzen gepresenteerd. Op basis van deze ene casus blijkt overduidelijk hoe moeilijk de inbedding van een genuanceerde wetenschappelijke visie op een persoonlijk verhaal verloopt.
Meer dan 200 procesdossiers van het Rijkskamergerecht die bij een bombardement in 1944 werden beschadigd, zijn nu gerestaureerd. Het boek Trésors de procédure, verschenen in februari 2019, brengt het verhaal van dit archief en toont een aantal van de fraaiste stukken uit de procesdossiers.
Ter herinnering: omwille van uitbreidingswerken is het Rijksarchief te Aarlen vanaf vrijdagavond 1 februari 2019 tijdelijk gesloten, uiterlijk tot aan de zomerperiode. Tijdens de tijdelijke sluiting wordt een dienstverlening op afstand verzekerd voor administraties, rechtbanken en tribunalen, notarissen en onderzoekers.
Op 1 maart 2019 komt een einde aan meer dan 50 jaar aanwezigheid van het Rijksarchief in Saint-Hubert. Een terugblik…
We kregen onlangs een vraag naar informatie over Jozef V., tijdens WOII verplicht tewerkgesteld in Duitsland, waar hij op 3 april 1945 vermoedelijk werd geëxecuteerd door de SS. Volgens een brief van de vader van het slachtoffer zou een inwoner uit Sint-Niklaas (mogelijk) een rol hebben gespeeld bij deze verplichte tewerkstelling. Om de ware toedracht te kunnen achterhalen van wat er met Jozef V. gebeurde, moeten zowel archieven over de vermoedelijke ‘dader’ als over het slachtoffer in rekening worden gebracht. Een complexe zoektocht…
Het Algemeen Rijksarchief heeft in de reeks Studies in Belgian History een boek gepubliceerd over het ontstaan en de ontwikkeling van de RTB van 1960 tot 1977. Het werk vormt de neerslag van de doctoraatsverhandeling die werd verdedigd door archivaris Flore Plisnier.
Op 10 oktober 2016 organiseerde het Rijksarchief een congres over de impact van de Algemene Verordening Gegevensbescherming op de kerntaken van archiefdiensten en hun relaties met de burger en de gebruiker van die diensten. Hoe kunnen archiefdiensten het recht op informatie best verdedigen en bevorderen? Over welke instrumenten kunnen ze beschikken om het recht op kennis te promoten? Het zijn maar enkele van de vragen waarover gebrainstormd werd met eminente sprekers uit het buitenland, leidende ambtenaren, juristen en archivarissen. De Acta van het congres zijn nu verkrijgbaar.
Naar aanleiding van de 75e verjaardag van de bevrijding en het einde van de Tweede Wereldoorlog plant Renaissance du Livre de publicatie van twee nieuwe fotoboeken in de reeks Steden in oorlog: één over Wallonië, en één over Brussel. Kan de geschiedenis van steden in oorlog geschreven worden aan de hand van fotomateriaal? Het CegeSoma zoekt mee naar antwoorden, en lanceert een oproep om foto’s te verzamelen.
Een bijna vier eeuwen oude kaart van het Land van Aalst, bewaard in het Algemeen Rijksarchief, is dankzij een grondige restauratie in ere hersteld. Deze vooralsnog onbekende grote wandkaart (127 x 160,5 cm) dateert van 1626 en wordt toegeschreven aan de Aspelaarse cartograaf Philips De Dijn.
De Sint-Pieters-benedictijnenabdij van Lobbes (vlakbij de stad Thuin in Henegouwen) werd gesticht in de 7e eeuw en beschikte schijnbaar over talrijke bijzondere troeven voor een eeuwenlang gelukkig bestaan. Toch volgde de abdij een woelig parcours… Een recent boek dat werd gepubliceerd door het Algemeen Rijksarchief, in de reeks Studies in Belgian History, schetst de geschiedenis van de abdij van de 7e tot de 15e eeuw.
Eind januari 2019 vertrok vanuit het Gentse Rijksarchief een wel heel bijzonder transport richting Nederland: ca. 2.000 charters die deel uitmaken van de oorkondenschat van de graven van Vlaanderen. De bestemming? Een restauratieatelier, waar de perkamenten en zegels worden behandeld en “opgepoetst”. De operatie kadert binnen een groter project dat dankzij de financiële steun van het Fonds Baillet Latour kon worden aangevat: de volledige chartercollectie van de graven van Vlaanderen die in het Rijksarchief te Gent wordt bewaard, laten droogreinigen, vlakken, indien nodig herstellen en herverpakken op maat van de stukken.
Op 22 januari 2019 heeft de Stichting voor Toekomstige Generaties 31 meter archief geschonken aan het Rijksarchief te Namen. De Stichting werd opgericht in 1998 en legt zich toe op de transitie naar een duurzaam ontwikkelingsmodel, één van de grootste maatschappelijke uitdagingen van de 21e eeuw. De Stichting is een pluralistische, onafhankelijke stichting voor openbaar nut en is actief in de drie gewesten van ons land.
Op 18 januari 2019 ging koning Filip naar Eupen om de 100e verjaardag van de aanhechting van de Oostkantons bij België op te luisteren. Ook het Rijksarchief te Eupen tekende present.
De Nederlandse Spoorwegen (NS) beslisten in november 2018 een schadevergoeding te betalen aan de slachtoffers en nabestaanden van de Joden die tijdens WO II door de NS werden gedeporteerd. Wat met de Belgische spoorwegen? Diverse media berichtten dat in België ‘geen onderzoek’ beschikbaar was. Nochtans verscheen in 2007 het door de overheid bij het CegeSoma bestelde onderzoek ‘Gewillig België’. Wetenschappelijk onderzoek en publiek debat: het blijft een moeilijk huwelijk in België. Nico Wouters, hoofd van het CegeSoma, vat de discussie samen.
De Tweede Wereldoorlog is zonder twijfel de katalysator geweest om de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens (UVRM) te doen aannemen. Het Naziregime en zijn fascistische bondgenoten hadden laten zien dat ook “beschaafde” naties in staat zijn tot gruwelijke misdaden, zelfs tegen hun eigen bevolking, en dat daarom waarborgen moesten worden vastgelegd ter bescherming van burgers, ook tegenover hun eigen regering. De UVRM werd door de Verenigde Naties aangenomen in december 1948 en blies in 2018 dus zeventig kaarsjes uit. Wat is de rol en het belang van archieven in het kader van de UVRM? Daar zoekt Geertje Elaut, wetenschappelijk medewerker van het Rijksarchief, een antwoord op.
De archieven van de gerechtelijke politie bij de parketten van Antwerpen en Gent bevatten niet alleen onderzoeksdossiers in verband met gemeenrecht (moord, doodslag, drugs, enz.). Bepaalde afdelingen binnen de brigades van Antwerpen en Gent hielden ook een uitgebreide documentatie bij over zaken met betrekking tot de openbare veiligheid en de staatsveiligheid: stakingen, betogingen, wapensmokkel, bomaanslagen, collaboratie en repressie, oorlogsmisdaden, diamantsmokkel, terrorisme, …
Waardering en selectie van archieven is een thema dat archivarissen nauw aan het hart ligt, in binnen- en buitenland. De Nederlandse Stichting Archiefpublicaties (S@P) publiceerde in 2004 een eerste jaarboek rond verwerving, waardering en selectie van archieven. Dat boek heeft nu een vervolg gekregen, waarin aandacht wordt besteed aan recente ideeën, modellen, strategieën en praktijken van archivarissen en andere informatiedeskundigen. Ook vanuit het Rijksarchief in België werd meegedacht en geschreven. Verplicht voer voor wie zich professioneel (of vrijwillig) met archiefselectie bezighoudt!
De oorkonden van de hertogdommen Brabant en Limburg en van de Landen van Overmaas vormen een belangrijke verzameling binnen het Algemeen Rijksarchief. Het gaat om meer dan 15.000 – hoofdzakelijk perkamenten – oorkonden, waaronder talrijke met zegel, die de jaren 1154 tot 1789 bestrijken. Goed nieuws voor mediëvisten: dankzij twee nieuwe inventarissen is de reeks nu tot het jaar 1500 ontsloten.
In 2018 mocht het Rijksarchief te Gent letterlijk en figuurlijk een pareltje registeren in het aanwinstenregister. Afkomst: de kerkfabriek van de Gentse Heilig Kerstparochie.
De opslagcapaciteit van het Rijksarchief te Aarlen wordt verdubbeld. Omwille van de werken die hiervoor nodig zijn, is het Rijksarchief te Aarlen vanaf 1 februari 2019 tijdelijk gesloten, uiterlijk tot aan de zomerperiode. Het Rijksarchief te Saint-Hubert sluit op 1 maart 2019 definitief de deuren.
Tussen 2014 en 2018 hebben de 28 notariskantoren van de provincie Namen die daartoe de wettelijke verplichting hadden hun minuten en repertoria overgedragen aan het Rijksarchief te Namen. In totaal is in Namen nu iets meer dan 500 strekkende meter notariaatsarchief uit de periode 1670-1971 raadpleegbaar voor onderzoek.
Het meest recente nummer van Science Connection, het magazine van het Federaal Wetenschapsbeleid, heeft opnieuw enkele Rijksarchiefartikels in de aanbieding: lees over de uitbouw van een federaal webarchief (blz. 32-34), het kennisplatform Temas (blz. 39-42) of de honderdste verjaardag van de Wapenstilstand van WO I (2014-2018, De herdenkingen lopen ten einde maar het onderzoek gaat verder, blz. 43-46). Veel leesplezier!
- Download hier (gratis) het magazine (in pdf)
Wil je een studie maken over de reclamewereld of de geschiedenis van een onderneming of handelsactiviteit reconstrueren? Het archief van de Dienst Handels- en Nijverheidseigendom van het Ministerie van Economische Zaken is hiervoor de aangewezen bron. Het archief is geïnventariseerd, toegankelijk voor onderzoek en raadpleegbaar in het Algemeen Rijksarchief.
Bij zijn officieel bezoek aan Rusland in januari 2018 kreeg eerste minister Charles Michel van Vladimir Poetin, president van de Russische Federatie, een opmerkelijk geschenk: een bundel met briefwisseling die koning Albert I tussen 1920 en 1934 richtte aan minister Henri Jaspar. De Kanselarij droeg op zijn beurt de 17 originele brieven en 33 kopieën over aan het Algemeen Rijksarchief.
Vrijwaring van parochiearchief is voor het Rijksarchief een belangrijke prioriteit. In Henegouwen werkt het Rijksarchief al vele jaren samen met de afdeling ‘Archief en historisch onderzoek’ van de Diocesane Dienst voor Kunst, Cultuur en Geloof. Op zaterdag 15 december 2018 om 14u wordt in het Rijksarchief te Doornik een samenkomst georganiseerd van de verantwoordelijken van de kerkfabrieken van het bisdom. In januari 2019 volgen bezoeken aan de parochies.
De Archiefwet van 24 juni 1955, zoals gewijzigd door de wet van 6 mei 2009, bepaalt onder meer dat archiefdocumenten van (welbepaalde) overheidsdiensten na verloop van tijd in goede, geordende en toegankelijke staat naar het Rijksarchief overgebracht moeten/kunnen worden. Schimmels vormen één van de belangrijkste bedreigingen voor die goede staat en moeten dus behandeld en in de mate van het mogelijke voorkomen worden. Deze brochure legt uit wat schimmels precies zijn, hoe ze ontstaan en zich ontwikkelen, hoe je ze kan herkennen en uiteraard ook kan laten analyseren en behandelen.
Sinds 1830 zijn de douanediensten van de FOD Financiën belast met een reeks opdrachten van primair belang: bestrijding van de handel in namaakproducten en drugs, controle van de invoer aan de grenzen, inning van de douanerechten, toepassing van de douanetarieven, ... Na de ontsluiting in 2015 van duizenden individuele dossiers van douaniers, heeft het Algemeen Rijksarchief nu de centrale dossiers van de douanedienst raadpleegbaar gemaakt. Onderzoekers beschikken voortaan over dezelfde zoekinstrumenten als de toenmalige ambtenaren!
In maart 2013 droeg het provinciebestuur van Antwerpen zijn archieven ouder dan 30 jaar over aan het Rijksarchief te Antwerpen-Beveren. De deelarchieven uit deze overdracht die betrekking hebben op de Tweede Wereldoorlog en haar nasleep zijn nu geïnventariseerd. Het gaat om archiefstukken die een goed beeld geven van de opdrachten die het Antwerpse provinciebestuur vervulde tijdens de mobilisatie, de bezetting en de directe naoorlogse periode. Zo kan deze inventaris een impuls vormen voor het onderzoek naar de Tweede Wereldoorlog in de provincie Antwerpen, maar ook voor lokaal historisch onderzoek in bredere zin.
Stamboeken van zeelui bevatten gegevens die geschikt zijn voor zowel stamboomonderzoek als onderzoek naar migratiepatronen. In het kader van het IMMIBEL-project werden de klappers op de stamboeken die worden bewaard in het Rijksarchief te Antwerpen-Beveren digitaal verwerkt én geïntegreerd in onze online zoekrobot.
Sinds 2018 zijn circa 240.000 individuele dossiers – goed voor 650 strekkende meter archief – over de burgerslachtoffers van de Eerste Wereldoorlog raadpleegbaar in het Algemeen Rijksarchief. Ze vormen een onuitputtelijke bron van onderzoek en werpen ligt op de strijd voor erkenning die duizenden Belgen na de oorlog hebben gevoerd.
Het Rijksarchief bewaart een enorme collectie kaarten en plattegronden, waarvan sommige meer dan 500 jaar oud zijn. Meer dan 112.000 exemplaren werden reeds gedigitaliseerd, en ruim 78.000 daarvan kunnen digitaal geraadpleegd worden in de leeszalen van het Rijksarchief. Via Cartesius zijn ca. 32.000 kaarten bovendien online toegankelijk.
Om de selectie en overbrenging van overheidsarchieven naar het Rijksarchief in goede banen te leiden, stelt de instelling archiefselectielijsten op. Tot voor kort moesten de selectielijsten op de website van het Rijksarchief opgezocht worden in tabellen, maar deze tabellen hebben nu plaats gemaakt voor een handig zoekscherm. De nieuwe zoekfunctie is in de eerste plaats ontwikkeld met het oog op een betere dienstverlening naar ambtenaren en archiefvormers toe, maar betekent ook efficiëntiewinst voor het Rijksarchief zelf.
De Studies over de Eerste Wereldoorlog zijn een vaste waarde in het aanbod van het Rijksarchief en nu is ook de eerste titel verschenen in de reeks Studies over de Tweede Wereldoorlog. Beide reeksen nemen zowel de nationale als de regionale en lokale geschiedenis in beschouwing, en bieden ook plaats aan bronnenuitgaven. Heb je een manuscript dat je graag gepubliceerd zou zien? Schreef je net een masterthesis over een van beide oorlogsperiodes? Of heb je als heemkundige een massa informatie vergaard die je graag wil delen? Laat het ons weten.
Zopas is de inventaris verschenen van het archief van het Ministerie van Verkeerswezen met betrekking tot stads- en streekvervoer, bewaard in het Algemeen Rijksarchief. Het archief dekt de periode 1842-2003, heeft een omvang van 228 strekkende meter en telt 6.519 inventarisnummers. Wie interesse heeft voor de geschiedenis van trams en bussen in België, weet waar hij of zij voortaan kan aankloppen!
Vanaf 1 juni 2018 is de toegang tot de 19 leeszalen van het Rijksarchief gratis. Met deze maatregel willen we de toegankelijkheid van de archieven die we beheren maximaal garanderen. De online raadpleging van archief, ook die van de genealogische bronnen zoals de parochieregisters en de registers van de burgerlijke stand van meer dan 100 jaar oud, blijft gratis. De tarieven voor opzoekingen en reproducties (op afstand) worden daarentegen gevoelig verhoogd. Het nieuwe tarief voor prestaties van het Rijksarchief werd op 25 mei 2018 ondertekend door de staatssecretaris voor Wetenschapsbeleid en zal eerstdaags worden gepubliceerd in het Belgisch Staatsblad. Het tarief was sinds 2011 niet meer aangepast of geïndexeerd. Een aanpassing en afstemming op de werkelijke kosten van bepaalde prestaties drong zich op.
Het Rijksarchief biedt via zijn online zoekrobotten gratis toegang tot miljoenen gedigitaliseerde archiefdocumenten: een rijk aanbod aan genealogische bronnen, maar ook archieven over de Eerste Wereldoorlog, 38.000 zegelafgietsels, historische kadasterplannen, … Even belangrijk is het om goed te beseffen wat nog niet online beschikbaar is. Wie enkel online zoekt in de meer dan 330 km archief die het Rijksarchief bewaart, mist een groot deel van de koek.
Notarisakten worden niet louter opgevraagd als bewijsstuk. Genealogen kunnen via onder meer notarisakten hun stamboom uitbouwen tot een familiegeschiedenis met een rijke historische context. Lees meer over de raadplegingsvoorwaarden en de onderzoeksmogelijkheden van notariaatsarchief.
Op 8 september 2017 zette de Ministerraad het licht op groen voor de overheveling, op 1 januari 2018, van de opdrachten van Directie-generaal (DG) Oorlogsslachtoffers naar de Federale Pensioendienst en naar het Algemeen Rijksarchief. De toekenning van rechten is de bevoegdheid geworden van de Federale Pensioendienst; en het luik ‘Archieven en documentatie’ valt voortaan onder de verantwoordelijkheid van het Algemeen Rijksarchief, onder de nieuwe naam Dienst Archief Oorlogsslachtoffers. Het Rijksarchief is verheugd dat door de integratie van deze archiefdienst de Belgische archieven over beide wereldoorlogen verder bijeen worden gebracht en kijkt alvast uit naar de samenwerking met de nieuwe collega’s! Lees meer over de Dienst Archief Oorlogsslachtoffers.
Het Rijksarchief te Brussel is verhuisd naar een groter en moderner gebouw. Op 1 september openen de deuren van de nieuwe locatie in Vorst en verandert de naam in kortweg ‘Rijksarchief te Brussel’. Het nieuwe adres? Luttrebruglaan 74, 1190 Vorst. Wees welkom!
U bent nieuwsgierig naar de geschiedenis van uw huis of van ander privévastgoed? In september 2016 verscheen een boek van Laurence Druez, werkleidster bij het Rijksarchief te Luik, dat onderzoekers die de geschiedenis van een woning willen achterhalen wegwijs maakt in de talloze bronnen die in dit verband worden bewaard, onder meer bij het Rijksarchief.
Klik hier om een gift te doen.
