Rijksarchief in België

Ons collectief geheugen !

FR | NL | DE | EN
Menu

Catalogus van de handschriftenverzameling: meer dan 10 eeuwen geschiedenis

Texte petit  Texte normal  Texte grand
12/04/2021 - Publicaties - Algemeen Rijksarchief

Eén van de rijkste collecties van het Algemeen Rijksarchief geeft dankzij de publicatie van een nieuwe catalogus eindelijk al haar geheimen prijs! De keizerlijke oorkonden van Arnulf I en Otto I, respectievelijk van 7 februari 893 en van 22 november 949, behoren tot de oudste stukken van het Algemeen Rijksarchief.

In zowat elke archiefinstelling wordt wel een verzameling bewaard van losse stukken die uit hun context zijn gerukt en die niet meteen bij een reeds aanwezig bestand kunnen worden gevoegd. Toen ook Louis Prosper Gachard, eerste algemeen rijksarchivaris van België, hiermee werd geconfronteerd, nam hij het initiatief om een aparte verzameling aan te leggen van handschriften van diverse aard. Dankzij zijn actief aanwinstenbeleid groeide deze verzameling uit tot een rijke collectie, met onder andere vele waardevolle cartularia. Ook na Gachard werd de handschriftenverzameling steeds omvangrijker, vooral door schenkingen en aankopen. Niet alleen geïsoleerde stukken, maar bv. ook archieven van families of personen werden – soms gemakshalve en "voorlopig" – in deze collectie ondergebracht. Het resultaat? Een allegaartje van ancien régime-manuscripten, recente persoons- en familiearchieven, stukken van literaire aard, documenten nagelaten door rijksarchivarissen, oude handgeschreven inventarissen, etc.

Hoogtijd dus om orde op zaken te stellen en de collectie uit te zuiveren: stukken waarvan men de archiefvormer kon achterhalen (bv. archief van Henri Pirenne) kwamen in afzonderlijke bestanden terecht, archivalia uit of betreffende de hedendaagse periode werden uit de collectie verwijderd, stukken die betrekking hadden op het ressort van een ander Rijksarchief verhuisden daarheen. 

"Une des plus précieuses collections de notre dépôt, par le nombre, l'importance, la variété des documents qu'elle renferme sur toutes les époques de l'histoire nationale", aldus Gachard over de handschriftenverzameling in een brief van 3 december 1879.

Het is inderdaad een bijzonder gevarieerde, omvangrijke verzameling die de meest uiteenlopende stukken bevat, origineel of in afschrift. Elke onderzoeker zal er wel iets in vinden dat binnen zijn belangstellingssfeer valt.

De keizerlijke oorkonden van Arnulf I en Otto I, respectievelijk van 7 februari 893 en van 22 november 949, behoren tot de oudste stukken van het Algemeen Rijksarchief.

Bepaalde documenten springen in het oog om hun iconografische waarde, zoals een fraai geïllustreerd wapenboek van de Orde van het Gulden Vlies, kwartierstaten met kleurrijke wapenschilden en een rituaal voor een Vlaams clarissenklooster.

Andere stukken zijn vooral inhoudelijk van belang: cartularia, costumen, resoluties van de Staten-Generaal, juridische verhandelingen, instructies, reglementen, ordonnanties, staten van goed, memories, formulierboeken, kronieken, reisverhalen, genealogieën, registers van stukken belangrijk voor de geschiedenis van België, inventarissen van archiefbestanden die niet in het Algemeen Rijksarchief worden bewaard, analyses van oorkonden en brieven, boekhoudkundige stukken zoals rekeningen, journaals en cijnsboeken, opvoedkundige aanbevelingen, gedichten en liederen.

Voor wie benieuwd is naar het handschrift van beroemdheden uit het verleden, zijn de autografen van o.a. Pieter Paul Rubens, de Bourgondische hertogen Karel de Stoute, Filips de Goede, Maximiliaan van Oostenrijk en Filips de Schone, en landvoogdes Margaretha van Oostenrijk zeker de moeite waard. De vele registers met briefwisseling van kerkelijke en wereldlijke aard, in origineel of in afschrift, bevatten een schat aan grotendeels nog te ontdekken informatie. De meeste kopieën werden gemaakt op verzoek van Gachard, die de belangrijkste archiefinstellingen in Europa bezocht op zoek naar bronnen met betrekking tot de geschiedenis van de Zuidelijke Nederlanden.

De handschriftenverzameling is raadpleegbaar in de leeszaal van het Algemeen Rijksarchief.

De catalogus

De catalogus, beschikbaar in het Nederlands en het Frans, is in papieren versie voor € 15,00 te koop in de archiefwinkel van het Algemeen Rijksarchief of kan besteld worden via publicat@arch.be. Je kan de catalogus ook gratis downloaden in pdf-formaat via onze webshop, door op de onderstaande titels te klikken.

www.belspo.be www.belgium.be e-Procurement