De zusters Franciscanessen hebben een belangrijke sociale en educatieve rol gespeeld in de geschiedenis van Zinnik. Vijf eeuwen lang waren ze er veerkrachtig aanwezig, ook toen de zustergemeenschap de revolutionaire periode doormaakte. In de 19de eeuw herpositioneerden de zusters zich met succes en in de 20ste eeuw versterkten ze zelfs hun aanwezigheid op het gebied van onderwijs. In 2008 schonk de congregatie haar archieven aan het Rijksarchief. Na inventarisatie zijn ze nu raadpleegbaar in het Rijksarchief Bergen.
In de 12de eeuw creëerde Franciscus van Assisi (1182-1226), stichter van de Minderbroedersorde, een beweging die werd gevolgd door religieuzen, maar ook door leken die de geloften van gehoorzaamheid, armoede en kuisheid aflegden. Aan het eind van de 14de eeuw kwamen er in onze streken steeds meer vrouwenkloosters met 'Grijze Zusters', die zich toelegden op ziekenzorg. Ze leefden niet afgezonderd, want ze verzorgden die zieken thuis of in ziekenhuizen. In de 15de eeuw begonnen de hospitaalgemeenschappen van Grijze Zusters congregaties te vormen. De Grijze Zusters waren ook actief in het onderwijs voor meisjes. Ze waren aanwezig in Chièvres vanaf 1435. En ook in Brugelette (Wisbecq) vestigden zich Grijze Zusters, met de hulp van zusters uit Saint-Omer. Het klooster van Brugelette (Wisbecq) lag aan de oorsprong van de stichtingen van Avesnes (1450); Bergen (1470), waar ze het ziekenhuis onder hun hoede namen; Doornik (1483); Beaumont (1470); Le Quesnoy en Zinnik.
De aankomst van de Grijze Zusters in Zinnik
Het jaar van de aankomst van de eerste zusters Franciscanessen in Zinnik is niet precies bekend. De kroniekschrijver Brasseur geeft 1489 als stichtingsdatum, terwijl de auteur van een in Chièvres bewaard handschrift 1494 opgeeft en de kroniekschrijver Vinchant 1498. Volgens een op 10 januari 1507 gesloten overeenkomst tussen een vertegenwoordiger van de Franciscaanse orde en de autoriteiten van de stad Zinnik werd het beheer van het ziekenhuis van Sint-Jacob overgedragen aan de Grijze Zusters of Zusters van de Derde Orde van Sint-Franciscus. Sinds het einde van de 15de eeuw wijdden deze zusters zich aan de verzorging van zieken in het ziekenhuis, maar ook aan pelgrims en reizigers die er onderdak vonden voor de nacht. Ze verzorgden eveneens de zieken thuis tijdens de pestepidemieën van de 16de eeuw. De eerste zes zusters kwamen uit de kloosters van Bergen, Nijvel en Brugelette.
In 1755 kochten de Franciscanessen de Auberge du Dauphin, op de weg van Billaumont naar Zinnik. Hun nieuwe klooster werd in 1761 op deze plaats gebouwd. In 1798 werden alle religieuze gemeenschappen vervolgd en hun bezittingen in beslag genomen en verkocht aan de Republiek. Nicolas Warocqué, een landeigenaar uit Morlanwelz, kocht het klooster. De Commissie van de Burgerlijke Godshuizen van Zinnik kocht het van hem over in 1806 in ruil voor andere eigendommen. In 1886 kochten de zusters het bij openbare verkoop van de Commissie van de Burgerlijke Godshuizen.
Door het decreet van Napoleon van 15 november 1810 werden de kloosters van de zusters Franciscanessen erkend als gasthuizen, tegelijk met die van Hautrage en Blicquy. Deze gemeenschappen werden als nuttig en bevoorrecht beschouwd vanwege hun werk op het gebied van onderwijs en ziekenzorg. In 1811 had de Commissie van de Burgerlijke Godshuizen van Zinnik 21 gasthuiszusters in dienst voor een bevolking van 4.668 inwoners.
In 2009 werden de eigendommen van het franciscanenklooster overgedragen aan de vzw Maison Marie Immaculée de Neufvilles, die het omvormde tot een rust- en verzorgingstehuis.
De archieven
De archieven van de zusters Franciscanessen van Zinnik kunnen worden geraadpleegd in de leeszaal van het Rijksarchief Bergen. Ze maken het mogelijk de geschiedenis van de gemeenschap van de 16de tot de 21ste eeuw te reconstrueren, evenals de relaties met de burgerlijke, kerkelijke (parochie, kapittel, bisdom en pausdom) en kloosterlijke autoriteiten. Het archiefbestand bevat ook documenten over het gemeenschapsleven en de leden van de gemeenschap (bruidsschatcontracten, overlijdens, religieuze beroepen, testamenten). Zelfs documenten over het dagelijks beheer, eigendomstitels, werken en het beheer van goederen zijn hierin terug te vinden.
De inventaris
De inventaris kan online worden geraadpleegd en in pdf-formaat worden gedownload.
NIEBES Pierre-Jean, Inventaire des archives du couvent des Sœurs grises ou Franciscaines de Soignies (1507-1953 (1980)), reeks Inventarissen Rijksarchief te Bergen nr. 184, publicatienummer 6291, Algemeen Rijksarchief, Brussel, 2022.
Ontdek meer
