Een archiefbestand dat vrijwel uitsluitend bestaat uit (besluit)wetten, koninklijke en ministeriële besluiten: het lijkt een weinig aantrekkelijke historische bron. Nochtans mag het belang van dit archief, bewaard in het Algemeen Rijksarchief en zopas ontsloten dankzij een nieuwe inventaris, niet worden onderschat. Het bevat de originele teksten van alle Belgische wetten die van eind 1830 tot 1970 werden uitgevaardigd, de oorlogsperiodes inbegrepen. En je vindt er ook een volledige reeks koninklijke besluiten in terug met betrekking tot de benoeming en aftreding van alle ministers in Belgische nationale regeringen over de jaren 1831-1975.
Het archief en de onderzoeksmogelijkheden
Diverse reeksen koninklijke besluiten vormen de hoofdmoot van het archief. Deze stukken zijn niet alleen waardevol omwille van hun bewijskracht. De tienduizenden besluitteksten kunnen ook een uiterst interessante bron vormen voor historisch onderzoek naar bepaalde bevolkingsgroepen.
Zo telt het archief een reeks uitwijzingsbesluiten van ‘vreemdelingen’ over de jaren 1840-1950. Aan de hand van chronologische steekproeven kan een onderzoeker het uitwijzingsbeleid voor migranten nagaan. Dat elk uitwijzingsbesluit bovendien een verwijzing naar een vreemdelingendossier bevat, is daarbij mooi meegenomen.
De meest kwetsbare kant van de 19de en 20ste-eeuwse samenleving komt aan bod in de koninklijke besluiten met betrekking tot “Weldadigheid”. Deze behandelen de werking van zowel de gemeentelijke armenzorg als bedelaarskolonies en bijzondere lokale zorginstellingen voor geesteszieken, doofstommen, verminkten, blinden en verlaten kinderen. Vanaf 1914 gaan de koninklijke besluiten met betrekking tot kinder- en jeugdbescherming overigens een aparte reeks vormen.
Ook de besluiten onder de noemer “burgerlijke wetgeving” verdienen een bijzondere vermelding. Deze reeks omvat tal van onderwerpen, zoals de organisatie van de burgerlijke stand in diverse gemeenten, aanvragen tot naamsverandering, het verlies van de Belgische nationaliteit door voormalige landgenoten die zich tot buitenlander lieten naturaliseren, genadeverzoeken van criminelen en dispensaties toegekend aan bloedverwanten die met elkaar wilden huwen. De duizenden stukken in elk van deze categorieën lenen zich voor een uitgebreide analyse. Om hoeveel gevallen gaat het jaarlijks? Wat waren de leeftijd, de woonplaats en het geslacht van deze personen? En welke evoluties zijn er in de loop der jaren merkbaar?
Zelfs ‘droge’ documenten kunnen dus een veel rijkere bron voor historisch of genealogisch onderzoek vormen dan op het eerste gezicht zou blijken!
De inventaris
De inventaris kan zowel online worden geraadpleegd via onze zoekrobot als worden gedownload als pdf via onze webshop. Beide opties zijn gratis. De inventaris wordt enkel in elektronische vorm uitgegeven, niet in papieren versie.
STRUBBE Filip, Inventaris van het archief van het Ministerie van Justitie: Wetten en besluiten (Overdrachten 2003, 2014 en 2020) (1830-1994), reeks Inventarissen Algemeen Rijksarchief nr. 696, publicatie nr. 6302, Algemeen Rijksarchief, Brussel, 2022.
