Op 16 juni 2025 heeft de correctionele rechtbank van Charleroi een particulier schuldig bevonden aan heling van openbare archieven. Deze persoon had gedurende meerdere jaren handel gedreven in documenten die eigendom waren van de staat. De veroordeling is het resultaat van vier jaar van diverse interventies en geduldig onderzoek.

De zaak begint in 2019 wanneer een rijksarchivaris verschillende documenten te koop ziet staan op een website die gespecialiseerd is in militaire voorwerpen uit de Franse Revolutie en het Franse Keizerrijk.

De verkoper wordt geïdentificeerd als een gepensioneerde uit een dorp in de buurt van Charleroi. De man wordt formeel verzocht de archiefstukken terug te geven, wat hij ook doet, en zich in de toekomst te houden aan de Belgische en Europese wetgeving inzake de handel in oude documenten.

Op 15 maart 2021 stelt het Rijksarchief vast dat er opnieuw overheidsarchief te koop worden aangeboden op dezelfde website. Erger nog, de verkoper heeft zijn activiteiten uitgebreid en biedt ook talrijke stukken te koop aan die eigendom zijn van verschillende landen, waaronder Frankrijk. Bovendien wordt hij geïdentificeerd als de eigenaar van verschillende accounts op veilingsites, die hij gebruikt om duizenden documenten over de hele wereld te verkopen. Ook is bewezen dat hij aanwezig is op rommelmarkten en beurzen die gespecialiseerd zijn in Napoleontische souvenirs. Op basis van deze elementen kan worden vastgesteld dat de man op Belgisch grondgebied een van de grootste helers is van Napoleontische documenten. Het Rijksarchief besluit daarom een gerechtelijke procedure in te leiden.

De politie reageert snel: in maart 2021 wordt een huiszoeking georganiseerd. Er worden archivarissen aangesteld als deskundigen en zij begeleiden de onderzoekers. Ter plaatse worden honderden openbare documenten in beslag genomen, die voornamelijk aan Frankrijk moeten worden teruggegeven.

Na deze politieactie wordt contact opgenomen met de interministeriële dienst van de Archives de France, de historische dienst van Defensie en Buitenlandse Zaken. De Franse staat besluit op zijn beurt een klacht in te dienen.

Op 21 november 2021 wordt een nieuwe operatie uitgevoerd door de politie van Eigenbrakel (Waterloo) en het Rijksarchief op een beurs voor militaire voorwerpen waar de verkoop van archiefstukken wordt aangekondigd. Verschillende verkopers worden door de gerechtelijke politie aangehouden. De stukken worden ter plaatse door rijksarchivarissen bekeken. Ze vinden er onder meer documenten van de Egyptische veldtocht en documenten van generaals van Napoleon.

In mei 2022 nodigt de betrokkene, die geen berouw toont, de lokale pers (La Nouvelle Gazette) en de openbare televisie (RTBF) uit om wat hij beschouwt als een door het Rijksarchief tegen hem georkestreerde lastercampagne aan de kaak te stellen. De man gaat zelfs zo ver dat hij zich laat fotograferen met een overheidsdocument dat bestemd was voor een minister van het Keizerrijk. Gezien de gang van zaken besluit het Rijksarchief de zaak voor te leggen aan de onderzoeksrechter en het krantenknipsel aan het dossier toe te voegen.

Deze nieuwe wending leidt in maart 2023 tot een nieuwe huiszoeking bij de betrokkene. Er worden nog andere openbare stukken aangetroffen, waaronder een document dat door Napoleon zelf is ondertekend.

In totaal schat Justitie dat de dader zich dankzij heling voor bijna 100.000 euro heeft verrijkt. Het ging met name om brieven die tijdens het Napoleontische tijdperk aan ambtenaren of militairen waren gericht.

Het vonnis

In zijn vonnis herinnert het Hof eraan dat archieven die als openbaar worden aangemerkt, onderworpen zijn aan strikte regels die hun atypische karakter weerspiegelen: ze zijn “niet verhandelbaar” en mogen niet worden geschonken; ze zijn onoverdraagbaar en onverjaarbaar.

Openbaar archief is archief dat afkomstig is van een overheidsinstantie en bestemd is voor een andere openbare instantie (overeenkomstig de archiefwet van 24 juni 1955 en het koninklijk besluit van 18 augustus 2010 tot uitvoering van de artikelen 1, 5 en 6 bis van de wet van 24 juni 1955 betreffende het archief). Een document van particuliere oorsprong kan echter ook aan het Rijksarchief worden toevertrouwd en overeenkomstig de wet overheidsarchief worden.

Ter herinnering: iedereen kan de diensten van het Rijksarchief raadplegen en documenten inzien, maar helaas zijn deze vaak het doelwit van personen die er geld mee willen verdienen door ze te stelen en door te verkopen. Maar zelfs als documenten nooit bij het Rijksarchief zijn beland, is het bezit ervan onwettig.

In het onderhavige geval wist de verdachte of kon hij niet anders dan weten dat de archiefstukken van onwettige oorsprong waren en dat de voorwerpen die hij in zijn bezit of onder zijn beheer had, door middel van een misdrijf of een overtreding waren verkregen. Het verweer dat hij bepaalde stukken zou hebben verkregen tijdens veilingen gehouden door veilingmeesters is, gezien het openbare karakter van de archieven en hun ontoegankelijkheid en onverjaarbaarheid, niet ontvankelijk.

Vragen?

Het loutere bezit van overheidsarchieven is onwettig. De handel erin is een misdrijf van heling. Bij twijfel kan je steeds contact opnemen met het Rijksarchief in jouw regio.

Voor meer generieke vragen kan je terecht bij Bernard Wilkin of Sébastien Dubois.