Op 17 juli 2020 ging de Kamer van volksvertegenwoordigers over tot de oprichting van de Bijzondere commissie belast met het onderzoek over Congo-Vrijstaat (1885-1908) en het Belgisch koloniaal verleden in Congo (1908-1960), Rwanda en Burundi (1919-1962), de impact hiervan en de gevolgen die hieraan dienen gegeven te worden, kortweg de “Commissie Congo Koloniaal Verleden”. De Commissie gaf een expertenpanel het mandaat om een stand van zaken op te maken over dit onderwerp. Hun bevindingen werden op 26 oktober voorgesteld en kunnen, net zoals de reactie van het Rijksarchief, online worden geraadpleegd.

In een tweede fase hebben de parlementariërs een reeks hoorzittingen gehouden om dieper in te gaan op een aantal problemen die naar voren kwamen in het verslag. Op 14 februari laatstleden werd een hoorzitting gewijd aan de koloniale metissen. Bij die gelegenheid hebben historici/archivarissen Delphine Lauwers en Chiara Candaele, verbonden aan het Rijksarchief, een voorstelling gegeven van het project “Resolutie Metissen” en de eerste resultaten ervan. Dat project krijgt vorm binnen het Algemeen Rijksarchief 2 - depot Joseph Cuvelier. Delphine Lauwers en Chiara Candaele wezen op de noodzaak om in het Belgisch recht een afwijking in te bouwen op de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG) zodat familiebanden kunnen worden hersteld in het kader van humanitair gericht onderzoek. Tijdens de zitting werd ook het woord verleend aan verschillende vertegenwoordigers van metissenverenigingen die betrokken zijn bij het project “Resolutie Metissen”.

Een maand later werd Bérengère Piret, verbonden aan het FED-tWIN-onderzoeksprogramma SHARE (samenwerking tussen ARA2 en Université Saint-Louis, Brussel), gehoord in verband met het archief over de kolonisatie. Ze gaf een uiteenzetting over het belang van de dekolonisering van de behandeling van dit erfgoed. Bérengère Piret werd bijgetreden door vier historici en archivarissen die de moeilijke toegankelijkheid van dit archief aankaartten, evenals het gebrek aan middelen in dat verband.

Op 21 maart tenslotte begaven zich drie rijksarchivarissen naar het halfrond: Marie Van Eeckenrode, Pierre-Alain Tallier en Claude de Moreau de Gerbehaye. Marie Van Eeckenrode had het opnieuw over de uitdagingen die gepaard gaan met het beheer van dit erfgoed en met name over de overbrenging van het zogenaamde “Afrika-archief” van de FOD Buitenlandse Zaken naar het Rijksarchief. Deze circa tien strekkende kilometer archief, gevormd door het ministerie van Koloniën en het Gouvernement-generaal in Leopoldstad, komt voornamelijk terecht in de rekken van ARA2. Zo wordt het Rijksarchief de voornaamste beheerder van archief over de kolonisatie door België. Pierre-Alain Tallier gaf een uiteenzetting over enkele struikelblokken bij het beheer van dit erfgoed, waaronder de classificatie ervan en de overdracht van meerdere van de bestanden. Claude de Moreau de Gerbehaye wees op een aantal belangrijke archieven in deze materie die worden bewaard bij het Koninklijk Paleis, waaronder het fonds Goffinet. De video’s van de zittingen kan je bekijken op de website van de Kamer.   

Naast deze interventies maakten de leden van de Commissie ook concreet kennis met het betrokken erfgoed tijdens een bezoek aan ARA2 op 11 maart laatstleden. Bij die gelegenheid kregen ze zicht op de uitdagingen van het dagelijks beheer van archief over de kolonisatie.   

Het eindverslag van de Commissie wordt verwacht in de zomer van 2022.