Het Studiecentrum voor Onderneming en Beurs droeg begin 2023 niet minder dan 1,3 strekkende kilometer archief met grote onderzoekswaarde voor de economische geschiedenis van België over aan het Rijksarchief Beveren. Het gaat om de archieven van de beurzen van Brussel, Antwerpen, Gent en Luik, de archieven van het Comité voor het Nazicht van Effecten, en een collectie dossiers over bedrijven aangelegd door de Kredietbank.
Het Studiecentrum voor Onderneming en Beurs (SCOB) werd in 1999 opgericht in de schoot van de Universiteit Antwerpen om onderzoek te doen naar de geschiedenis van de Belgische beurzen en (beursgenoteerde) ondernemingen. Daartoe verwierf het door bruikleen of schenking archieven en collecties en werd op basis van de koerslijsten van de beurzen van Brussel en Antwerpen een databank met langetermijngegevens over beursgenoteerde effecten en hun uitgevers ontwikkeld.
In 2022 sloegen het SCOB en het Rijksarchief in het kader van het FED-tWIN-onderzoeksprogramma ARCHIves for the Economic history of BELgium (19th-20th centuries) (ARCHIE.BEL) de handen in elkaar om zowel de archieven en collecties als de data van het SCOB beter toegankelijk te maken voor het publiek. De overdracht van de archieven en collecties aan het Rijksarchief Beveren is hierbij slechts een eerste stap. De komende twee jaren zullen de archieven en collecties geïnventariseerd en ontsloten worden. Enkele belangrijke reeksen zoals de koerslijsten zullen ook gedigitaliseerd worden.
De Beurs van Brussel
De bulk van de recent aan het Rijksarchief in bewaring gegeven archieven is afkomstig van de Beurs van Brussel. Dit deel van haar archief werd sinds de jaren 2000 in verschillende overdrachten door Euronext Brussels in bruikleen gegeven aan het SCOB. Het is ten dele de chronologische voortzetting van de reeksen notulen, briefwisseling en dossiers over wisselagenten van de Beurscommissie die in de jaren 1990 al ondergebracht werden in het Rijksarchief en tegenwoordig bewaard worden in het Algemeen Rijksarchief 2 - depot Joseph Cuvelier. Het bevat echter ook de nagenoeg volledige reeks koerslijsten en dossiers over beursgenoteerde bedrijven. Het grootste deel van de documenten heeft betrekking op de periode na de Tweede Wereldoorlog, maar laatstgenoemde reeksen gaan terug tot het begin van de 20ste en zelfs de 19de eeuw.
De reeks bedrijfsdossiers van de Beurs van Brussel werd reeds geïnventariseerd door Hans Willems en kan onder voorwaarden geraadpleegd worden in de leeszaal van het Rijksarchief Beveren. Deze voor de bedrijfsgeschiedenis waardevolle dossiers bevatten onder andere de briefwisseling met de beurs over het bekomen van de beursnotering en allerhande documenten over de onderneming zoals persknipsels, jaarverslagen en jaarrekeningen.
De beurzen van Antwerpen, Gent en Luik
De archieven van de beurzen van Antwerpen, Gent en Luik werden na hun respectievelijke sluitingen in de jaren 1990 aan het SCOB geschonken.
Inhoudelijk en chronologisch is het archief van de Beurs van Antwerpen vergelijkbaar met dat van Brussel. Het omvat onder meer de notulen en briefwisseling van de Beurscommissie, noteringsdossiers en een volledige serie koerslijsten vanaf 1844 (en enkele oudere exemplaren zoals een band met de Cours des changes gedrukt tussen 1806 en 1811), alsook de notulen en jaarverslagen van het Comité pour la Défense des Déténteurs des Fonds publics. Dit was een vereniging van wisselagenten die de belangen van Belgische obligatiehouders verdedigde bij wanbetaling door buitenlandse overheden.
De archieven van de beurzen van Gent en Luik zijn eerder fragmentarisch bewaard en veelal van recentere datum, hoewel de notulen van de Beurs van Luik ook teruggaan tot de late 19de eeuw.
Het Comité voor het Nazicht van Effecten
Het Comité voor het Nazicht van Effecten werd in 1949 opgericht om de vormvereisten van papieren effecten te controleren. De dossiers van het Comité bevatten een specimen van elk tussen 1949 en 2008 in België uitgegeven effect.
De collectie bedrijfsdossiers van de Kredietbank
De collectie bedrijfsdossiers van de Kredietbank bevat ten slotte persknipsels, jaarverslagen, jaarrekeningen, uittreksels van publicaties in het Staatsblad en eigen analyses van de studiedienst over bedrijven die gevolgd werden door de bank.
De inventarissen
- WILLEMS H., Inventaris van de bedrijfsdocumenten horend tot het archief van de Beurscommissie van de Beurs van Brussel, reeks Archiefbestanden in niet-Rijksarchieven nr. 33, publicatie nr. 4131, Algemeen Rijksarchief, Brussel, 2003, € 38,50. Deze publicatie is enkel beschikbaar op papier. De papieren versie is te koop in de archiefwinkel van het Algemeen Rijksarchief of kan worden besteld via publicat@arch.be.
- DE GHELLINCK, R. Inventaire des archives de la Bourse de Bruxelles, 1846-1995, reeks Inventarissen Algemeen Rijksarchief nr. 349, publicatie nr. 4235, Algemeen Rijksarchief, Brussel, 2004, € 6,50. Deze publicatie is enkel beschikbaar op papier. De papieren versie is momenteel in herdruk. Stuur een mailtje naar publicat@arch.be voor meer info.
