De voorbije jaren werd in het Rijksarchief Brussel (Vorst) binnen het project Social Hotspots. Procesdossiers als bronnen voor de geschiedenis van de vroegmoderne Nederlanden hard gewerkt aan de inventarisatie van de archieven van de Raad van Brabant, de hoogste rechtbank in het hertogdom Brabant tijdens het ancien régime. 71 meter archief van het Officie-Fiscaal en van de procureur-generaal was vooralsnog niet ontsloten en dus onbekend voor onderzoek. Daar komt met de publicatie van twee gloednieuwe inventarissen nu verandering in.
Het Officie-Fiscaal werd opgericht in 1434 en kreeg de taak om de belangen van de vorst te verdedigen. De procureur-generaal was één van de leden van het Officie-Fiscaal. Hij was de ‘hoofdonderzoeksrechter’ in Brabant. Lokale gerechtsofficieren bezorgden hem een kopie van de vooronderzoeken die ze in hun stad of dorp uitvoerden. Daarnaast ging de procureur-generaal vaak zelf op onderzoek uit.
De inventaris van het Officie-Fiscaal/Supplement beschrijft meer dan 1.500 van die vooronderzoeken in detail (naam verdachten, plaats, onderwerp). Het gaat o.a. om ondervragingen in zaken van doodslag, geweld, beledigingen, toverij, ketterij, spionage, vechtpartijen tussen burgers en soldaten, fraude, ontsnappingen uit de gevangenis, misbruiken door lokale gerechtsofficieren, het drukken van verboden boeken, politiek protest, enz. Omdat er zo precies mogelijk moest worden nagegaan wie wat had gedaan, zijn deze ondervragingen heel concreet. Ze bevatten levendige beschrijvingen van het dagelijkse leven in de steden en dorpen van Brabant tijdens het ancien régime.
Na het onderzoek volgde vaak een proces. De procureur-generaal was de openbaar aanklager in de Raad van Brabant. Hij vervolgde een heleboel zaken, wat leidde tot een indrukwekkende reeks procesdossiers, die een prachtige bron vormen voor de lokale en regionale geschiedenis.
Daarnaast bevatten de inventarissen reeksen over gratieverlening, correspondentie, rekeningen, politieke en administratieve dossiers en volkstellingen (o.a. een uitgebreide paardentelling uit de late 17de eeuw, met de namen van eigenaars van paarden in verschillende dorpen).
De inventarissen behandelen de 16de en vooral de 17de eeuw. Ze vormen een vervolg op een eerder verschenen inventaris over de dossiers van de procureur-generaal uit de 18de eeuw en het Officie-Fiscaal/registers en het Officie-Fiscaal/‘grote nummers’.
Toekomstperspectieven?
Het project Social Hotspots. Procesdossiers als bronnen voor de geschiedenis van de vroegmoderne Nederlanden zal binnenkort leiden tot nog een extra inventaris, een doctoraatsthesis (die zal worden verdedigd aan de Vrije Universiteit Brussel) én een studiedag in het Algemeen Rijksarchief op 16 september 2022 over nieuwe manieren om archief uit het ancien régime te ontsluiten.
Intussen kreeg het BRAIN-project Social Hotspots opvolging in de vorm van het FED-tWIN-onderzoeksprogramma ACCESS to court files and access to justice. The Council of Brabant during the early modern era, dat nieuwe strategieën wil ontwikkelen om vroegmoderne rechtbankarchieven in te zetten voor de geschiedschrijving.
De inventarissen
De inventarissen kunnen zowel online worden geraadpleegd via onze zoekrobot als worden gedownload als pdf via onze webshop. Beide opties zijn gratis. Wil je liever een papieren versie? Kom dan langs in het Rijksarchief Brussel (Vorst) of in de archiefwinkel van het Algemeen Rijksarchief. Of plaats je bestelling via publicat@arch.be.
- DECEULAER Harald en BEHETS Paul, Inventaris van het archief van de Raad van Brabant: Officie Fiscaal. Supplement (1483-1794), reeks Inventarissen Rijksarchief Brussels Hoofdstedelijk Gewest nr. 94, publicatie nr. 6288, Algemeen Rijksarchief, Brussel, 2022, € 11,00.
- BERVOETS Tom, BEHETS Paul en DECEULAER Harald, Inventaris van het archief van de Raad van Brabant: Dossiers van de procureur-generaal ((1390) 1461-1794), reeks Inventarissen Rijksarchief Brussels Hoofdstedelijk Gewest nr. 93, publicatie nr. 6281, Algemeen Rijksarchief, Brussel, 2022, € 13,00.
Lees meer over het archief van de Raad van Brabant
- ACCESS to court files and access to justice. The Council of Brabant during the early modern era
- Samenwerking met de Stichting de Moffarts rond ontsluiting adelprocessen
- Handtekeningen van Rubens en Pieter Breughel de Jonge ontdekt in het Rijksarchief te Brussel!
- Nieuwe inventaris van de Raad van Brabant: processen van particulieren, 1771-1796
- Vijf nieuwe inventarissen van procesdossiers van de Raad van Brabant
- Processen van de adel uit de Raad van Brabant geïnventariseerd (1690-1700)
- Archivaris Tom Bervoets doctoreert op archief van de Raad van Brabant
- De kanseliers, raadsleden en secretarissen van de Raad van Brabant (1430-1506)
- Nieuw online: de vonnisboeken van de Raad van Brabant
