Begin 2017 werden binnen het BRAIN-programma van het federaal Wetenschapsbeleid zes nieuwe onderzoeksprojecten geselecteerd waarop het Rijksarchief intekende. In tijden van budgettaire krapte is dit bemoedigend nieuws. De deelname aan BRAIN-projecten is immers een van de weinige mogelijkheden voor het Rijksarchief om bijkomende middelen te verwerven voor de ontwikkeling van wetenschappelijke activiteiten. We zetten voor u de zes nieuwe onderzoeksprojecten op een rijtje.
Het raadplegen van de digitale catalogi van instellingen als het Rijksarchief/CegeSoma en de Koninklijke Bibliotheek hoort bij de eerste stappen die een onderzoeker zet om inzicht te krijgen in het verleden. Op basis van de eerste resultaten van het MADDLAIN-project, een tweejarig onderzoeksproject dat de gebruiken en de noden van het publiek van de drie instellingen onderzoekt op het vlak van digitale toegang tot de collecties, werden drie tips geformuleerd om meer referenties en digitale bronnen te vinden in de catalogi van deze instellingen.
Raadpleeg via de zoekrobot van het Rijksarchief (opgelet: eerst inloggen) een duizendtal geïllustreerde affiches uit de oorlogsperiode. Bernard Wilkin, de archivaris die de voorbije maanden de affiches heeft geïnventariseerd, legt in een filmpje uit hoe zijn inventaris is opgebouwd en waar de affiches online te vinden zijn.
Op woensdag 15 maart 2017 verdedigde Flore Plisnier, archivaris bij het Rijksarchief te Louvain-la-Neuve, aan de ULB met succes haar doctoraatsverhandeling ‘Pluralisme, autonomie culturelle et tutelle politique. La RTB 1960-1977. Structuration d’un service public de l’audiovisuel’. Het doctoraat is gebaseerd op het archief van de RTB (Radio-Télévision belge) dat wordt bewaard in het Algemeen Rijksarchief, en dat door Flore Plisnier geïnventariseerd werd.
Het Rijksarchief bewaart enkele uiterst interessante bronnen over de geschiedenis van de Belgische koopvaardij, zoals de archieven van het Antwerpse Schepenbeheer, de archieven van nationale Bestuur van het Zeewezen, monsterrollen van koopvaardijschepen, passagierslijsten en migratie-verslagen van trans-Atlantische vaarten. Deze pas gepubliceerde zoekwijzer maakt u wegwijs in deze bronnen en is onder meer geïllustreerd met foto’s uit de collectie van het CegeSoma.
Dat nieuwe technologische ontwikkelingen een grote invloed hebben op de wijze waarop het publiek omgaat met archiefdiensten en bibliotheken, staat intussen als een paal boven water. Om een coherent en realistisch beleid te kunnen voeren op het vlak van digitale ontwikkeling lanceerden het Rijksarchief/CegeSoma en de Koninklijke Bibliotheek in maart 2015 het MADDLAIN- onderzoeksproject. De bedoeling? Gefundeerd inzicht verwerven in de digitale noden en gebruiken van hun publiek. Naar aanleiding van de eerste resultaten van het onderzoek werd op 22 februari 2017 de studiedag ‘Inside the User’s Mind’ georganiseerd. De presentaties van deze studiedag zijn via deze link beschikbaar.
Belspo en de Federale Wetenschappelijke Instellingen werken reeds een tiental jaar met een gezamenlijk Digit-programma voor het digitaliseren van de collecties. Het project bestaat uit drie luiken. Naast de eigenlijke digitalisering is er de aanzet tot de ontwikkeling van gezamenlijke tools voor de valorisatie van de gedigitaliseerde collecties, evenals een programma voor hun langetermijnbewaring (LTP- Long Term Preservation).
De voordelen van een goed gestructureerd archief, analoog én digitaal, zijn legio: documenten kunnen snel gevonden worden; administraties zijn in staat om zich te verantwoorden over het gevoerde beleid; en archief met historische waarde kan na het verstrijken van de administratieve bewaartermijn vlot overgebracht worden naar het Rijksarchief. Maar archiveren draait al geruime tijd om veel meer dan documenten. Hoe ga je bijvoorbeeld te werk om websites en databanken te archiveren? Onze afdeling Toezicht heeft enkele nieuwe FAQ’s opgesteld om je op weg te helpen.
In 2009 werd de Archiefwet gewijzigd. De belangrijkste wijziging betrof de verkorting van de overbrengingstermijn voor overheidsarchieven van 100 jaar naar 30 jaar. Om de overheidsdiensten de kans te geven zich te conformeren aan het nieuwe wettelijke kader, voorzag het uitvoeringsbesluit van 18 augustus 2010 in een overgangsperiode van 10 jaar. Daarnaast werd expliciet vermeld dat archieven ouder dan honderd jaar binnen het jaar dienden te worden overgebracht. Eind 2016 organiseerde het Rijksarchief een interne enquête om een stand van zaken op te maken van de uitvoering van de Archiefwet.
