Twee eeuwen lang was de rijkswachter een vertrouwde figuur in het maatschappelijk en politiek leven en in het medialandschap van het land. Maar de Rijkswacht heeft weinig gedaan om haar geschiedenis te vrijwaren. Tonnen archief werden helaas vernietigd, waaronder een groot aantal personeelsdossiers van rijkswachters. Het is pas vanaf de jaren 1980 dat die dossiers op een meer systematische wijze werden bewaard bij wat toen het Rijkswachtmuseum was. Met het oog op een duurzame bewaring op lange termijn vertrouwde de federale politie deze archieven vervolgens toe aan het Algemeen Rijksarchief. Via het BRAIN 2.0-onderzoeksproject NaPol-Intel, gewijd aan de geschiedenis van de Belgische politiediensten, kwam vanaf 2020 de ontsluiting van dit archief in een stroomversnelling terecht. De inventaris rolde zopas van de persen.
Achter de schermen wordt hard verder gewerkt aan het project ‘Charters Graven van Vlaanderen’. In juli 2020 mochten we al het eerste gerestaureerde lot terug in onze collectie verwelkomen (reeksen Saint-Genois en Oostenrijks Fonds). En sinds 11 februari 2021 is ook het tweede lot (reeks Gaillard) terug thuis. Met de terugkeer van het tweede lot charters is meteen ook het derde lot naar Nederland vertrokken. Eind 2021 zou, dankzij de financiële steun van het Fonds Baillet Latour, de restauratiefase van het project ‘Charters Graven van Vlaanderen’ voltooid moeten zijn.
Overheidsarchieven zijn belangrijk. Overheden verzamelen, verwerken en beheren grote hoeveelheden documenten en data bij de uitvoering van hun taken van algemeen belang. Deze archieven – in papieren én in digitale vorm – hebben niet alleen een administratief-juridische waarde voor de organisatie, maar ook een potentiële cultuurhistorische waarde. Alle archieven bijhouden is echter geen optie. Daarom stelt het Rijksarchief selectielijsten op voor de federale overheidsinstellingen. Voortaan zijn federale overheidsdiensten verplicht om deze archiefselectielijsten vijfjaarlijks te actualiseren. Thomas Dermine, staatssecretaris voor Wetenschapsbeleid, en Pierre-Yves Dermagne, minister van Economie en Werk, willen op die manier federale administraties sensibiliseren voor het belang van een informatiebeheer dat voldoet aan de wettelijke verplichtingen inzake archivering, gegevensbescherming en openbaarheid van bestuur. De regering-De Croo geeft hiermee een duidelijk signaal dat een correct informatiebeheer en de aanstelling van professionele informatiebeheerders een must is voor elke moderne overheidsorganisatie.
In 2016 droeg de NMBS 80 strekkende meter historisch archief over aan het Algemeen Rijksarchief: dossiers van de personeelsdienst die werden aangelegd tijdens en onmiddellijk na de Tweede Wereldoorlog. Na reiniging werden de dossiers geïnventariseerd. Een groot deel ervan is nu raadpleegbaar in de leeszaal van het Algemeen Rijksarchief.
In 2017 werd om het uitzonderlijk rijke archief van de familie Weissenbruch te valoriseren in Luik een internationaal colloquium georganiseerd: Trois siècles d’histoire du livre et de la pensée à travers le Fonds Weissenbruch : Du Journal encyclopédique aux humanités numériques. Vandaag zijn de akten van dit colloquium gepubliceerd in onze reeks Studia. Door de (drukkers)activiteiten van Pierre Rousseau en Charles Weissenbruch te contextualiseren en door de inhoud van het archief Weissenbruch kenbaar te maken, openen zich nieuwe wetenschappelijke onderzoekspistes.
De spoorwegarchieven die in deze nieuwe inventaris beschreven staan, beslaan voornamelijk de 19de en een deel van de 20ste eeuw: de periode waarin de spoorwegen in België tot ontwikkeling kwamen en waarin de Belgische Staat privéconcessies op spoorlijnen terugkocht.
Het Social Sciences and Digital Humanities Archive ‘SODHA’ werd zopas gelanceerd. SODHA is een gegevensarchief: een archief voor gegevensreeksen die werden aangemaakt bij wetenschappelijk onderzoek, en waarin onderzoekers herbruikbare gegevens (data) uit alle takken van de sociale wetenschappen en digitale menswetenschappen kunnen opslaan en terugvinden.
Op het einde van zijn leven schreef de Hasseltse augustijnermonnik Johannes Mantelius (1599-1676) een geschiedenis van het graafschap Loon. Met dit werk zette de monnik niet alleen een eerste stap in de Loonse geschiedschrijving, maar bevestigde hij ook de eigen identiteit van het graafschap. Vele eeuwen later doctoreerde archivaris Johan Van der Eycken met een proefschrift over edelen in het graafschap Loon, dat in herwerkte versie nu verschenen is in onze reeks Studies in Belgian History.
Migranten zijn onlosmakelijk verbonden met de geschiedenis van België. Toch is in de historische literatuur over de Belgische geschiedenis de betekenis van migratie en migranten nog onderbelicht. Migratiegeschiedenis is een relatief jonge, maar b(l)oeiende tak van de geschiedwetenschap die de volksverhuizing naar/uit/in een bepaalde regio en periode onderzoekt. Nadat in 2017 al een Nederlandstalige zoekwijzer verscheen die de weg toont naar bronnen over migratie in België die in het Rijksarchief worden bewaard, is nu ook een Franstalige versie van deze zoekwijzer verschenen.
Kersvers staatssecretaris voor Wetenschapsbeleid Thomas Dermine bezocht samen met zijn kabinetsmedewerkers op donderdag 15 oktober 2020 het Algemeen Rijksarchief 2 - depot Joseph Cuvelier. De staf van het Rijksarchief gaf hem eerst een uitgebreide briefing over de huidige werking én de uitdagingen en verwachtingen naar de toekomst toe. Tijdens de rondleiding in de archiefruimtes die daarop volgde, maakte de staatssecretaris kennis met enkele grote, relevante reeksen hedendaags archief, zoals het zgn. ‘Afrika-archief’ – waarvan de overdracht door de FOD Buitenlandse Zaken naar het Rijksarchief volop bezig is –, het archief van het militair gerecht (o.m. repressie-archieven), honderdduizenden dossiers ‘oorlogsschade WOII’, bedrijfsarchieven, …
