Rijksarchief in België

Ons collectief geheugen !

FR | NL | DE | EN
Menu
Onthaal    >    Archieven online    >    Vroegmoderne tijd

Vroegmoderne tijd

Kleine letters  Normale letters  Grote letters

Zowel de centrale, regionale als lokale instellingen hebben bijzonder rijke archieven nagelaten uit de vroegmoderne tijd. Typisch voor deze periode zijn registers: archiefbestanddelen in boekvorm waarin documenten of gegevens (m.b.t. inkomsten, personen, enz.) werden opgetekend. Vele van deze reeksen registers zijn enkel formeel beschreven (type document en datering), maar bevatten bijzonder veel informatie over personen, plaatsen en onderwerpen die in de inventaris niet genoemd worden.

Omdat de cesuur met de Middeleeuwen soms moeilijk te trekken is, neem je best ook een kijkje bij het overzicht van middeleeuwse bronnen die online staan.


Klik hier voor een volledig overzicht van alle gedigitaliseerde archieven uit de vroegmoderne tijd die online raadpleegbaar zijn.

Archief van de Raad van Beroerten (1567-1576)

Het integraal gedigitaliseerde archief van deze uitzonderingsrechtbank, in 1567 opgericht door de hertog van Alva om de verantwoordelijken voor de Beeldenstorm te straffen, bevat een schat aan informatie over de beginjaren van de Opstand.  Zowel de processtukken als de dossiers inzake verbeurdverklaringen zijn geografisch geordend, wat het zoeken aanzienlijk vergemakkelijkt.

Digitalisering uitgevoerd in het kader van DIGIT, het digitaliseringsprogramma van het Federaal Wetenschapsbeleid.

Penningkohieren in het archief van de Audiëntie (1569-1574)

Voor honderden dorpen in de Spaanse Nederlanden zijn er gedetailleerde belastingaanslagen uit de bewogen opstandsjaren bewaard. De kwaliteit van de informatie verschilt van dorp tot dorp en een aantal documenten zijn beschadigd, maar met een beetje geluk laten deze penningkohieren toe om een momentopname te maken van een dorp ca. 1570. De documenten zijn per regio geordend.

Digitalisering uitgevoerd in het kader van DIGIT, het digitaliseringsprogramma van het Federaal Wetenschapsbeleid.

Consulten van de Geheime Raad van de Nederlanden (1621-1702)

Als hoogste regeringsorgaan speelde de Geheime Raad een cruciale rol in alle staatszaken. Zijn adviezen in talloze dossiers resulteerden in consulten die aan de vorst of zijn vertegenwoordigers werden voorgelegd. De onderwerpen die daarin aan bod komen, variëren van klachten over wantoestanden tot genadeverzoeken en benoemingen. Voor de periode 1621-1646 bestaat er een gedetailleerde toegang.

Digitalisering uitgevoerd in het kader van DIGIT, het digitaliseringsprogramma van het Federaal Wetenschapsbeleid.

Vonnisboeken van de justitieraden

Vonnisboeken van de Grote Raad van Mechelen (1475-1794)

De Grote Raad van de Nederlanden te Mechelen was eeuwenlang het hoogste rechtscollege van de (zuidelijke) Nederlanden. De registers met dicta (vonnissen) bevatten de neerslag van de duizenden rechtszaken die door het hof behandeld werden. Meestal ging het om zaken in beroep die eerst al voor een provinciale justitieraad of een andere rechtbank gelopen hadden.

Vonnisboeken van de Raad van Vlaanderen (14de-18de eeuw)

De ruggengraat van het archief van de Raad van Vlaanderen, de justitieraad van het gelijknamige graafschap, bestaat uit honderden vonnisboeken, resolutieboeken en ‘registers van criminele examens’). In de resolutieboeken (1580-1785, nrs. 164-170) werden de beslissingen (resoluties) van de raadsheren m.b.t. de algemene werking van de Raad  opgetekend. De reeks vonnisboeken, die teruggaat tot de veertiende eeuw, bevat de teksten van de sententies van de raad (1370-1649, nrs. 2327-2605). In de registers van criminele examens tenslotte vind je duizenden verslagen van verhoren in het kader van strafzaken (1570-1793, nrs. 8557-8596). 

Vonnisboeken van de Raad van Brabant (15de-18de eeuw)

In de vonnisboeken van de griffies van de Raad van Brabant werden duizenden vonnissen opgetekend die deze provinciale justitieraad tussen de 15de en de 18de eeuw velde. Naast de talloze procesdossiers geven ook deze vonnisboeken een fascinerende inkijk in de vroegmoderne procesvoering.

Vanaf het eind van de 16e eeuw maakten de griffiers van de Raad van Brabant indexen van de proces voerende partijen. Die werden voor- of achteraan in de vonnisboeken genoteerd en vergemakkelijken uiteraard de zoektocht naar specifieke vonnissen.

Digitalisering uitgevoerd in het kader van DIGIT, het digitaliseringsprogramma van het Federaal Wetenschapsbeleid.

Inschrijvingsregisters van de oude universiteit Leuven (15de-18de eeuw)

Het archief van de oude universiteit van Leuven, eeuwenlang de enige instelling voor hoger onderwijs in de Zuidelijke Nederlanden, leent zich bijzonder goed tot onderzoek naar studenten- en professorencarrières. Niet alleen de matrikels (inschrijvingsregisters), maar ook de rekeningen van de ontvanger van de universiteit en van de pedellen van de faculteiten vormen in dat verband bijzonder interessant bronnenmateriaal.  In de databank ‘zoeken naar personen’ vind je alle namen die in de inschrijvingsregisters vermeld worden. Dat vormt een goed vertrekpunt voor meer gericht onderzoek in andere archiefreeksen. De zoekwijzer helpt je op weg, ook in de belangrijke reeks acta universitatis, met daarin de verslagen van de vergaderingen van het universiteitsbestuur en de acta facultatis, met de verslagen van de faculteitsbesturen.

  • Inventaris online
  • Scans online (114 items of 33.676 scans)
    • Archief van de Oude Universiteit Leuven:
      • Matrikels, nrs. 22-29.
      • Acta Universitatis (1432-1796), nrs. 51-88.
      • Rekeningen van de ontvanger (1543-1797), nrs. 273-288.
      • Acta van de faculteit theologie (1608-1796), nrs. 387-391.
      • Registers van de pedellen van de faculteit theologie (16de-17de eeuw), nrs. 502-511.
      • Acta van de faculteit van de Artes (1427-1791), nrs. 710-725.
      • Registers van promoties in de Artes (17de-18de eeuw), nrs. 812-825.
      • Benoemingsregisters van de faculteit van de Artes (1515-1794), nrs. 4751-4755.
  • Meer weten?

Poortersboeken (Bergen en Kortrijk)

Kortrijkse poortersboeken (1413-1796)

In deze registers werden tussen 1413 en 1796 de namen van nieuwe binnen- en buitenpoorters genoteerd. Kortrijk had de grootste buitenpoorterij van Vlaanderen. Niet alleen voor de stad, maar ook voor haar wijde omgeving, is dit een belangrijke genealogische bron.

Bergense poortersboeken (1496-1765)

De "bourgeoisie" verwijst naar een belasting die door de schepenen wordt geheven op alle leden van de burgerij. In ruil voor deze belasting genoten de burgers van Bergen een reeks wettelijke, fiscale en economische voordelen. De belastinginners bezochten elk huishouden en noteerden de namen van de gezinshoofden, gegroepeerd per buurt en straat.

De poortersboeken, jaarlijks van 1496 tot 1632 en van 1637 tot 1765 driejaarlijks, verschaffen enerzijds genealogische informatie en anderzijds statistische informatie: de evolutie van het aantal belaste gezinnen, de verdeling over wijken en straten, en de verdeling tussen mannen en vrouwen.

Digitalisering uitgevoerd in het kader van DIGIT, het digitaliseringsprogramma van het Federaal Wetenschapsbeleid.

Wezerijregisters en akten en contracten (Kortrijk)

Wezerijregisters (1403-1796)

Deze reeks bevat documenten over het toezicht van het stadsbestuur op het goederenbeheer door de voogden van wezen. De bekende "Parckemynen index" ontsluit de inhoud van de weesregisters voor de periode 1501-1793. Deze bronnenreeks is van groot belang voor Kortrijk en voor de omliggende dorpen uit de gelijknamige kasselrij.

Akten en contracten (1438-1796)

De “akten en contracten”, geregistreerd in de schepenregisters van de stad, bevatten afschriften of samenvattingen van allerlei overeenkomsten tussen particulieren. Deze privaatrechtelijke akten, ook “wettelijke passeringen” genoemd, hebben betrekking op schuldbekentenissen, huwelijkscontracten, borgstellingen, verkopen, giften, overdrachten van renten, en overeenkomsten allerhande.

Digitalisering uitgevoerd in het kader van DIGIT, het digitaliseringsprogramma van het Federaal Wetenschapsbeleid.

Brabantse volkstellingen (17de-18de eeuw)

De volkstellingen van 1666, 1686, 1709 en 1754 in het archief van het Officie-Fiscaal van de Raad van Brabant en de Staten van Brabant zijn voor de geschiedenis van de demografie en voor de familiegeschiedenis in het oude hertogdom Brabant cruciale bronnen. Vooral de telling van 1754 geeft bijzonder veel informatie over de bevolking en de beroepsstructuur.

Digitalisering uitgevoerd in het kader van DIGIT, het digitaliseringsprogramma van het Federaal Wetenschapsbeleid.

Notariële akten uit de Oostkantons (17de-18de eeuw)

De notarissen hebben in de vroegmoderne tijd talrijke documenten opgesteld die van groot belang zijn voor de studie van het economische en sociale leven in de Oostkantons. De rijkdom van deze documenten is te danken aan hun groot aantal, maar ook aan de verscheidenheid van de onderwerpen waarover de overeenkomsten werden gesloten. Zij verschaffen inzicht in de individuele loopbanen van personen en de verwerving van onroerende goederen, en maken het tevens mogelijk verschillende organisatievormen en economische activiteiten te onderzoeken.

Digitalisering uitgevoerd in het kader van DIGIT, het digitaliseringsprogramma van het Federaal Wetenschapsbeleid.

Update pagina: 28/06/2022

www.belspo.be www.belgium.be e-Procurement