Kaarten spreken tot de verbeelding. Vanaf de vroegmoderne tijd werden ze in grote hoeveelheden aangemaakt door kerkelijke instellingen, adellijke families en andere archiefvormers die hun onroerende goederen in kaart brachten, zowel in losse perceelkaarten als in kaartboeken. Andere kaarten werden getekend in het kader van openbare werken, belastinginning, militaire operaties of processen.
Het Rijksarchief bewaart bijzonder omvangrijke cartografische collecties. De voorbije jaren werden er meer dan 150.000 kaarten gedigitaliseerd. Ruim 137.000 daarvan kunnen online geraadpleegd worden via de zoekrobot Zoeken naar archieven. Op de portaalsite Cartesius kan er bovendien in meer dan 200.000 kaarten en luchtfoto’s, waarvan ca. 50.000 bewaard in het Rijksarchief, geografisch gezocht worden.
Kaartencollecties
Een aantal kaarten bleef in zijn oorspronkelijke context, in het archiefbestand waarbinnen ze werden opgemaakt, bewaard. Ander cartografisch materiaal werd in de 19de eeuw uit zijn oorspronkelijk verband (archieven van kerkelijke instellingen, justitieraden, enz.) gelicht en samengebracht in – kunstmatige – verzamelingen. Daardoor is in een aantal gevallen de link met de oorspronkelijke archiefvormer weggevallen, wat de interpretatie soms bemoeilijkt.
Bijna elk Rijksarchief heeft op die manier een collectie kaarten en plattegronden gevormd.
- Overzicht van de kaartencollecties
- Enkele topstukken:
- Kaartboeken van de abdijen van Averbode (1650-1680) en Boneffe (1754-1758)
- Kaartencollectie van de familie Arenberg (17de-20ste eeuw)
- Plannen van de vestingwerken van Zuid-Nederlandse steden (17de - 19de eeuw)
- Jointe der Betwiste Gebieden
Digitalisering uitgevoerd in het kader van DIGIT, het digitaliseringsprogramma van het Federaal Wetenschapsbeleid.
Primitief kadaster (1808-1844)
De diensten van het kadaster brachten vanaf de vroege 19de eeuw, met het oog op het belasten van de eigenaars van onroerende goederen, het volledige grondgebied in kaart. Dit zogenaamde ‘primitieve’ (eerste) kadaster werd tussen 1826 en 1834 (voor Limburg en Luxemburg 1844) opgemaakt, net als de processen-verbaal van de afpalingen van de gemeentegrenzen (1808-1830). Deze kaarten geven zelfs van de kleinste percelen een gedetailleerd beeld. Ze vormen een vroeg-19de-eeuwse momentopname van het landschap, van steden, dorpen en wijken, net vóór de industrialisering, de verstedelijking en de grootschalige infrastructuurwerken.
- Inventaris online
- Scans online (10.314 items of 23.422 scans)
- Meer weten ? Bekijk de video ‘Historische kadasterplannen online’
De processen-verbaal van de afpalingen geven een goed beeld van de vastlegging van de grenzen van gemeenten en secties.
- Inventaris online
- Scans online (1.809 items of 62.277 scans)
Digitalisering uitgevoerd in samenwerking met de Federale Overheidsdienst Financiën.
Geografisch zoeken via Cartesius
Via het geoportaal cartesius.be is het mogelijk om cartografisch materiaal met betrekking tot een bepaalde regio op te zoeken. Om dit mogelijk te maken, moeten de kaarten, plattegronden of luchtfoto’s niet alleen gedigitaliseerd en beschreven worden, maar ook van correcte geografische metadata voorzien (geolokaliseren of georefereren).
Naast de kaarten uit de collecties van het Rijksarchief kunnen hier onder andere ook Popp- en Ferrariskaarten (KBR), luchtfoto’s en topografische kaarten (Nationaal Geografisch Instituut) en kaarten van Centraal-Afrika (Koninklijk Museum voor Midden-Afrika) geconsulteerd worden.
Update pagina: 28/06/2022
