Volgens de archiefwetgeving moeten overheidsdocumenten (archief van hoven en rechtbanken, van overheidsbesturen, overheidsarchief van het ancien régime, enz.) na 30 jaar worden overgebracht naar het Rijksarchief.

Ook notarissen moeten hun minuten en repertoria van meer dan 75 jaar oud overbrengen naar het Rijksarchief. De neerlegging bij het Rijksarchief van notariaatsarchief ouder dan 50 maar jonger dan 75 jaar is een mogelijkheid, geen verplichting.

Tot zover wetgeving en theorie. In de praktijk blijkt in de loop der eeuwen al eens archief verloren te gaan. Het Rijksarchief zet zich actief in om deze verloren publiekrechtelijke archieven maximaal op te sporen.

• Overheidsarchief
• Verdwenen parochieregisters
• Restitutieverhalen met een happy end

Overheidsarchief

Al dit archief is bij wet immers eigendom van de Belgische Staat en kan dus niet vervreemd worden door aan-of verkoop, schenking, legaat of verjaring, ongeacht het feit of de verkoper al dan niet te goeder trouw was.
De meeste mensen associëren het begrip “openbaar domein” spontaan met onroerend goed (gebouwen, openbare ruimten, verkeersinfrastructuur) dat eigendom is van de overheid, maar we willen – zonder in technisch-juridische details te treden - er toch graag aan herinneren dat ook roerende goederen deel uitmaken van dat “openbaar domein” waarmee de Staat haar dienstverlening aan de burger verzekert. Archief dat door een overheidsdienst en zijn rechtsvoorgangers werd gevormd bij het uitoefenen van zijn opdrachten behoort dus tot het “openbaar domein”.

Geen enkele privé-entiteit (natuurlijk persoon of rechtspersoon) kan de eigendom op archief claimen. In de praktijk stellen we echter vast dat sommige particulieren, verenigingen of gemeenschappen documenten bewaren die eigenlijk deel uitmaken van het openbaar domein en dat ze die beschouwen als hun bezit: het gaat dan bijvoorbeeld over oude parochieregisters, gemeentearchief, archief van kerkfabrieken, notarisprotocollen of oude kadasterplannen.

Indien geen minnelijke schikking kan worden bereikt – wat natuurlijk altijd de voorkeur heeft – kan het Rijksarchief gebruik maken van een heel arsenaal aan juridische middelen om in naam van de Staat de teruggave te eisen van overheidsarchief dat in privéhanden is. 

Contacteer ons!

• Hebt u privaatrechtelijke archieven in uw bezit of hebt u gemerkt dat overheidsarchief op het internet of elders te koop wordt aangeboden? Neem contact op met een Rijksarchief in uw buurt! Contacteer ons!

Verdwenen parochieregisters

In 1856 maakte de minister van Justitie bekend dat parochieregisters voortaan moesten worden neergelegd bij de Rijksarchieven in de provincies. De bevoegdheid over de burgerlijke stand, ook al wordt zij uitgeoefend in de gemeenten, behoort toe aan de federale Staat en zelfs aan zijn rechterlijke tak, aangezien de ambtenaren van de burgerlijke stand in deze functies onder het gezag van de procureurs des Konings staan, en niet onder dat van de gemeenten. Het zijn openbare ambtenaren, zoals notarissen.

Sinds 2009 heeft het Rijksarchief meer dan 90% van de parochieregisters uit de periode 1482-1796/1802 gedigitaliseerd en ze voor het publiek beschikbaar gesteld via de zoekrobot Zoeken in het Rijksarchief. Ongeveer 3% van de parochieregisters is definitief verloren gegaan, onder meer tijdens de wereldoorlogen en door plaatselijke gebeurtenissen. De overige 7% van de parochieregisters ontbreekt nog in de collectie van het Rijksarchief. Maar een aantal van de registers duikt ook terug op. In 2013-2014 kon het Rijksarchief 800 parochieregisters opsporen.

Om de nog ontbrekende parochieregisters te kunnen terugvinden, doet het Rijksarchief een oproep aan steden, gemeenten, kerkfabrieken, verenigingen en privépersonen die parochieregisters zouden bezitten die nog niet zijn opgenomen in de digitale collectie van het Rijksarchief.

Hebt u vragen, suggesties en/of informatie over de ontbrekende registers? Neem contact op met het Rijksarchief via digita@arch.be of via een Rijksarchief in uw buurt!

Restitutieverhalen met een happy end

• Op de rommelmarkt gevonden akte teruggegeven aan de gemeente Gerpinnes (2023)
• The Metropolitan Museum of Art geeft oorkonde uit 1176 terug aan het Rijksarchief (2023)
• Ook het tweede exemplaar van het Verdrag tot afstand van de Onafhankelijke Congostaat aan België is opgedoken! (2022)
• Opnieuw op zijn plaats: het Verdrag tot afstand van de Onafhankelijke Congostaat aan België (2022)
• Pakje 16de-eeuwse brieven vindt de weg terug naar het Rijksarchief (2022)
• Rolregister (1634-1641) van Kessenich naar het Rijksarchief Hasselt  (2022)
• 13de-, 14de- en 15de-eeuwse charters opgehaald bij de politie! (2022)
• Verloren gewaand manuscript van de abdij van Orval teruggegeven aan het Rijksarchief Aarlen (2022)
• ​Gestolen archieven neergelegd bij de ingang van het Rijksarchief Luik (2022)
• 44 uittreksels van overlijdensakten van soldaten van het Ourthedepartement terugbezorgd aan het Rijksarchief Luik​ (2021)
• Katern van zes dubbelgevouwen bladzijden, met de optekening van de dopen in de parochie Vorselaar tussen 29 april 1598 en 20 juli 1605 (2021)
• Een perkament van Boudewijn II van Constantinopel keert terug naar Namen (2021)
• Het Rijksarchief geeft meer dan 550 gestolen documenten terug aan Frankrijk (2021)
• Verloren gewaande middeleeuwse oorkonden keren na meer dan 100 jaar terug uit Duitsland (2021)
• Het merkwaardig parcours van een register van het Armbestuur van Sint-Kwintens-Lennik (2021)
• Oudheidkundig genootschap van Namen geeft manuscript uit de 13e eeuw terug aan het Rijksarchief (2019)
• Heemkring Ansfried Westerlo draagt archiefstukken over aan het Rijksarchief (2018)
• Rijksarchief te Brussel verwerft pauselijke bul uit 1430 (2017)
• Verloren gewaande middeleeuwse oorkonden na meer dan 130 jaar terecht in het Rijksarchief te Kortrijk (2017)
• Drie parochieregisters teruggevonden op een rommelmarkt (2015)
• Het verhaal van een rijksarchivaris, ‘Perkamentus antiquarius’ en een zegel uit 1260 (2015)
• 16de-eeuwse rekening van de abdij van Mesen na een eeuw terug in België (2014)
• Teruggave van twee registers van de Gerechtshoven van Boelhe en van Hollogne-sur-Geer (2009)
• Drie overheidsdocumenten via eBay terugbezorgd aan het Rijksarchief te Aarlen (2009)
• Archief van de schepenbank van Anloy op eBay: eind goed, al goed (2009)

Update pagina: 11/05//2023