Tot in 1990 kende België een Bestuur van Bruggen en Wegen, dat deel uitmaakte van het ministerie van Openbare Werken. Als ook rekening wordt gehouden met zijn voorganger uit de periode van het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden, de “Waterstaat”, kan men stellen dat dit Bestuur gedurende 150 jaar actief is geweest in ons land.
Het bestond uit provinciale directies met diverse opdrachten:
1. Rijkswegen en -bruggen
Het Bestuur stond in voor de aanleg, het herstel en het onderhoud van rijkswegen en -bruggen (maar ook van sommige provinciewegen of bruggen en wegen die in concessie waren gegeven) en het beheer van de aanplantingen en fietspaden langs deze wegen. Het Bestuur beheerde eveneens de vergunningsaanvragen van de gemeentelijke overheden (algemene rooiplannen) en van de inwoners (particuliere rooiplannen) om de rooilijn van de wegen te mogen wijzigen, om steengroeven te mogen uitbaten, om gevaarlijke, ongezonde of hinderlijke installaties te mogen opstarten, om zich aan te sluiten op het telefoon- en telegrafienet of om ‘ondeelbare voorwerpen’ te mogen vervoeren. De ambtenaren en wegenwerkers mochten ook processen-verbaal opstellen in politionele aangelegenheden (wegen en verkeer). Het Bestuur liet ook talrijke verkeerstellingen uitvoeren.
2. Rijksgebouwen
Het Bestuur van Bruggen en Wegen te Luik was verantwoordelijk voor de bouw en het onderhoud van de rijksgebouwen op het grondgebied van Luik (prinsbisschoppelijk paleis, provinciehuis, universiteit, normaalscholen), Verviers (normaalschool, gevangenis), Hoei (normaalschool, landbouwschool) evenals de gebouwen van de douane en het leger.
3. Openbaar vervoer
Tot het einde van de 19de eeuw stonden de ambtenaren van Bruggen en Wegen ook in voor werken en onderhoud aan de spoorwegen en voor de aanvragen tot het uitbaten van privéspoorlijnen. Ze hielden toezicht op de activiteiten van de Nationale Maatschappij van Buurtspoorwegen en verstrekten advies wanneer buurtspoorlijnen over rijkswegen liepen. Ze waren ook betrokken bij de aanleg van de eerste tramlijnen.
4. Waterwegen
De directie ‘Speciale Dienst voor de Maas’ beheerde de loop van de Maas, van de Samber, de Ourthe (en de aanleg van het Maas-Moezel kanaal), de Vesder, de Amblève, de Gileppe-stuwdam, het kanaal Luik-Maastricht, het Albertkanaal en de herinrichting van de Ourthe te Luik naar aanleiding van de Wereldtentoonstelling van 1905. Tot in 1877 was deze directie ook betrokken bij het beheer van de niet-bevaarbare waterlopen en deed ze uitspraken in verband met de aanvragen tot inrichting van industriële bedrijvigheid langs de rivieren.
5. Verkeerswegen buiten de provincie Luik
Het archief bevat ook documenten over niet specifiek Luikse aangelegenheden, zoals de Henegouwse spoorlijnen, de lastenboeken van alle Belgische provincies en verschillende hydraulische plannen (kanaal Brussel-Charleroi, de Ourthe in Luxemburg, de sluizen op de Schelde,…).
Belang voor het onderzoek
De archieven van Waterstaat en Bruggen en wegen, bewaard in het Rijksarchief te Luik, zijn interessant om zeer diverse redenen.
Voor historici vormen ze een interessante bron voor de studie van de ontwikkeling van het transportbeleid in de provincie Luik in de 19de - begin 20ste eeuw. Professionals in de wegenbouw en de aanleg van waterwegen zullen documenten aantreffen die nog zeer nuttig kunnen zijn voor de afhandeling van hedendaagse dossiers. Heemkundigen vinden in dit bestand gedetailleerde technische en geografische informatie over hun streek, terwijl genealogen op het spoor kunnen komen van voorouders die ooit een aanvraag indienden om werken uit te voeren langs een rijksweg.
De dossiers werden geordend per jaar en volgnummer; voor sommige jaren zijn toegangen beschikbaar.
De vele plattegronden, bewaard in het archief van het Bestuur van Bruggen en Wegen, vormen een rijke aanvulling op de talrijke publicaties en tentoonstellingen die al werden gewijd aan de Luikse verkeerswegen.
De inventaris
JACQUEMIN Anne, Inventaire des archives du Waterstaat et de l'Administration des Ponts et Chaussées : Direction de Liège (1815-1955), Inventarissen Rijksarchief te Luik 121, Algemeen Rijksarchief, Brussel, 2012.
Publicatienr. 5099, € 22,00 + eventuele verzendingskosten.
U kan de inventaris gratis downloaden via de webshop van het Rijksarchief. In papieren vorm is hij te koop in het Rijksarchief te Luik, in de archiefwinkel van het Algemeen Rijksarchief of via publicat@arch.be.
