Inhoud

De archieven van de FOD Financiën bevatten massa’s informatie over de 19de en de 20ste eeuw. Alle opdrachten van het vroegere ministerie van Financiën zoals de heffing van belastingen, de strijd tegen de fiscale fraude, het beheer van de schatkist, het bijhouden van het kadaster, de ’sekwestratie’ (tijdelijke inbeslagname) van vijandelijke goederen en de aan- en verkoop van (on)roerende goederen worden gedocumenteerd in kilometers archief.

Op 1 februari 2013 starten het Rijksarchief en de FOD Financiën een gezamenlijk project om het archief van de FOD Financiën aan te pakken en het archiefbeheer conform te maken met de Archiefwet. De FOD Financiën maakt middelen vrij en klopt aan bij het Rijksarchief. De ‘werkgroep Financiën’ binnen het Rijksarchief, met zowel Franstalige als Nederlandstalige archivarissen, bundelt sinds 2004 expertise over de archieven van Financiën. Het project kadert ook binnen de wettelijke toezichtstaken van het Rijksarchief.

Er worden zes medewerkers aangeworven voor de bewerking van de archieven van de FOD Financiën: drie archivarissen en drie archiefassistenten verdeeld over drie archiefploegen in Brussel, Vlaanderen en Wallonië. Anno 2025 is het aantal medewerkers al uitgebreid tot tien. De FOD Financiën en het Rijksarchief leggen samen de prioriteiten vast. Daarbij wordt rekening gehouden met verhuisoperaties, uitpuilende archiefruimten, kwetsbare en/of aangetaste stukken, maar ook met de wettelijke verplichtingen van de FOD Financiën. Een permanent overleg tussen de FOD Financiën en het Rijksarchief houdt de operationele prioriteiten up-to-date. In mei 2015 krijgt het project de naam ‘SATURN’, de afkorting van ‘Selection of Archives and Transfer Under Right coNditions’.

Het SATURN-project is een voorbeeld van een win-winsituatie. Selectie, ordening, verpakking en verwerving van archieven van de FOD Financiën gebeurt systematisch, de expertise van de betrokken partners wordt maximaal benut. Dankzij SATURN kan het Rijksarchief kilometers waardevol archief verwerven. Voor de FOD Financiën betekent SATURN dat kelders en gebouwen versneld kunnen worden leeggemaakt. De overbrenging naar het Rijksarchief gebeurt bovendien in goede en geordende staat, zoals de Archiefwet het vraagt. Het vergt wat aanpassingsvermogen, maar de medewerkers van de FOD Financiën kunnen ‘hun’ papieren archief na overbrenging in het Rijksarchief consulteren.

SATURN nam de afgelopen tien jaar al bijna 56 kilometer archief onder handen. Ruim 25 kilometer archief werd overgebracht naar het Rijksarchief. De FOD Financiën zorgt voor zuurvrij verpakkingsmateriaal. Archieven die aangetast zijn door schimmel, worden op kosten van de FOD Financiën met gammastralen behandeld.

De archiefdocumenten die via SATURN in het Rijksarchief terechtkomen, zijn bijzonder interessant voor onderzoek. Een aantal voorbeelden:

• Het archief van de Koninklijke Munt van België;
• De archieven van hypotheek- en registratiekantoren en van het kadaster, cruciale bronnen voor huizenonderzoek vanaf 1798;
• De archieven van de aankoopcomités, voor onderzoek naar alle grote en kleine infrastructuurwerken sinds de jaren 1930 in ons land;
• De archieven van de Voorlopige Administratie voor Financiële Aangelegenheden van Congo en Ruanda-Urundi en van het Bijzonder Belastingsbureau voor koloniale vennootschappen en firma's, belangrijke bronnen voor wie het financiële aspect van de Belgische kolonisatie onderzoekt;
• Centrale reeksen zoals de originele koninklijke en ministeriële besluiten en de verslagen van de Directieraad van het voormalig ministerie van Financiën.

SATURN levert het Rijksarchief niet alleen mooie aanwinsten op, het schept ook – letterlijk en figuurlijk –ruimte voor de FOD Financiën om de werking te verbeteren en de overstap van papier naar digitaal te maken. Inmiddels bestaat het SATURN-project 12 jaar maar het werk is nog lang niet klaar.

Sinds februari 2022 is er een extra archiefploeg aan de slag in Brussel. In 2025 krijgen ook de archiefploegen in Vlaanderen en Wallonië versterking. Dat brengt het totaal op tien medewerkers. De huidige samenwerkingsovereenkomst loopt tot 31 januari 2028.

Partners

• FOD Financiën
• Algemeen Rijksarchief, afdeling Toezicht
• Rijksarchief Bergen
• Rijksarchief Gent
• Rijksarchief Leuven

Medewerkers

• Voor Brussel: Romain Durieux, Eli Merlier, Jonathan Van Damme, Ciel Vroman
• Voor Vlaanderen: Sophie Becue, Lara Lust
• Voor Wallonië: Abdelmjid Assif, Gauthier Alexis 
• Omkadering: Marc Carnier, Paul Drossens (Vlaanderen), Pierre-Jean Niebes (Wallonië)
• Coördinatie: Marij Preneel

Publicaties

Dankzij het SATURN-project werd al ruim 25 kilometer archief van de FOD Financiën overgebracht naar de Belgische rijksarchieven.

In Vlaanderen en Wallonië gaat het hoofdzakelijk om archief van de huidige administratie ‘Patrimoniumdocumentatie’: hypotheekkantoren, registratiekantoren, aankoopcomités en het kadaster. De overbrenging van kadasterarchieven is de afgelopen jaren in een stroomversnelling terechtgekomen.

Meer weten over SATURN & de archieven van Patrimoniumdocumentatie?

• ALEXIS, G., M. PRENEEL, C. STAELENS en R. DURIEUX, “Het SATURN-project van het Rijksarchief. Negen jaar en negenentwintig kilometer verder”, META. Tijdschrift voor bibliotheek & archief, 5, 2021, p.10-15.
• DE REU, P., “Kopen en verkopen van vastgoed (1795 tot heden)”, Zoekwijzers, dl. 38, Algemeen Rijksarchief, 2012 / “Acquérir et vendre un bien immobilier (de 1795 à nos jours)”, Jalons de recherche, dl. 42, Algemeen Rijksarchief, 2016.
• DE REU, P., De geschiedenis van de Algemene Administratie van de Patrimoniumdocumentatie (1796-2006): Organisatie, bevoegdheden, ambtsgebieden, archief, Algemeen Rijksarchief, 2011.
• DRUEZ, L., Chaque maison a son histoire, Guide des sources relatives au patrimoine immobilier privé, Dossier n°19, IPW, Namur, 2016.
• DURIEUX, R., “Huit ans et vingt-huit kilomètres plus tard. Des montagnes de papier hors les murs du SPF Finances”, Info AAFB, 27, 2021, p. 29-34.

In Brussel worden, naast de archieven van Patrimoniumdocumentatie met betrekking tot Brussel en de voormalige provincie Brabant, ook archieven overgebracht van de centrale administraties van de FOD Financiën. Denk aan de Thesaurie, de Koninklijke Munt, Douane en Accijnzen en de Directe Belastingen.

Het overgrote deel van het archief dat via SATURN is overgebracht, werd al geïnventariseerd. Je vindt de archiefbestanden en inventarissen terug via de online zoekomgeving AGATHA.

Nieuws

30/01/2019 - Inventarisatie - Archiefbeheer - Aanwinsten - ARA

Een derde termijn voor SATURN: nog 18 kilometer ‘Financiën-archief’ te gaan

Op 1 februari 2019 startte de derde termijn van het SATURN-project. SATURN is een samenwerking tussen het Rijksarchief en de FOD Financiën met als doel het selecteren, inventariseren, verpakken en overbrengen van archieven van de FOD Financiën. De voorbije zes jaar verwerkten de medewerkers van SATURN liefst 18 strekkende kilometer archief. Ruim één derde van dat archief wordt bewaard en overgebracht naar het Rijksarchief, twee derde wordt vernietigd. Maar er ligt nog werk op de plank: zo’n 18,2 kilometer 'Financiën-archief' moet nog worden aangepakt door de mobiele archiefploegen Financiën. De FOD Financiën en het Rijksarchief bereikten daarom een akkoord voor de verlenging van het project voor een nieuwe termijn van drie jaar, tot maart 2022.

  Lees meer

15/06/2017 - Onze gebouwen en leeszalen - Brussel

De verhuis van het Rijksarchief te Brussel

Tussen april en september 2017 werd meer dan 14 km archief van Anderlecht naar Vorst verhuisd en ook vanuit het Algemeen Rijksarchief 2 - Depot Joseph Cuvelier vertrok 7,7 km archief richting Vorst. De archieven staan opnieuw netjes in de rekken en de nieuwe leeszaal is bijna klaar voor gebruik. Wees welkom op onze nieuwe locatie in Vorst vanaf 1 september 2017!

  Lees meer

02/12/2015 - Inventarisatie - Publicaties - ARA

De personeelsarchieven van de FOD Financiën: een nieuwe goudmijn voor genealogen en onderzoekers

Als gevolg van hervormingen bij de FOD Financiën werden in 2009 alle personeelsdiensten en bijgevolg ook hun archieven gecentraliseerd in één Stafdienst Personeel & Organisatie. Tot 2009 werden alle personeelsaangelegenheden van de FOD Financiën behandeld door de afzonderlijke administraties, die elk een eigen aanpak hanteerden. Alles samen bestrijkt dit personeelsarchief, gecentraliseerd in het North-Galaxy complex (Brussel), bijna 4 km: een hele uitdaging voor de "archiefploeg" Brussel van het SATURN-project.  

  Lees meer

Links

• Huit ans et vingt-huit kilomètres plus tard. Des montagnes de papier hors les murs du SPF Finances (Lettre AAFB, mai 2021)
• Het SATURN-project van het Rijksarchief (Meta, 15/06/2021)
• Hypotheekarchief: een schat aan informatie voor genealogen en andere onderzoekers
• De eerste resultaten van de archiefploegen Financiën
• MONETA: een archiefgids over de archieven van de FOD Financiën
• DAPHNIS - Databank van de ambtsgebieden van de diensten van de Belgische patrimoniumdocumentatie: 1796 - heden

Update pagina: 23 januari 2025