Tijdens de Tweede Wereldoorlog organiseerde de Belgische regering in ballingschap vanuit Londen de bevoorrading van de bevolking in het thuisland. De 74 strekkende meter archief van de kabinetten van de ministers voor Voedselvoorziening (Léon Delsinne, Edgar Lalmand en Georges Moens de Fernig) en van het algemeen secretariaat van dit departement (Georges Mathieu) worden bewaard in het Algemeen Rijksarchief en zijn ontsloten voor onderzoek.
Tijdens de Tweede Wereldoorlog ging de Belgische regering in ballingschap vanuit Londen snel over tot het organiseren van de bevoorrading van het thuisland, tot ongenoegen van de Britten, die wilden vermijden dat de zeeblokkade omzeild werd. In december 1941 raakten ook de Verenigde Staten in de oorlog betrokken, waardoor de ganse bevoorradingsoperatie op de helling kwam te staan. De Belgische regering te Londen organiseerde vanaf dan op kleinere schaal een individuele en collectieve bevoorrading vanuit Portugal, ondanks de geallieerde blokkade. Ook werd het naoorlogse economisch herstel reeds voorbereid.
Hoewel externe bevoorrading duur was en de geallieerden en vervolgens de Verenigde Naties de tekorten op wereldvlak trachtten aan te pakken, zijn de verschillende Belgische regeringen die na de bevrijding aantraden inspanningen blijven leveren om de levensstandaard te verbeteren. De bevolking was immers ernstig verzwakt door de jarenlange bezetting. De elites die lering hadden getrokken uit de periode na de Eerste Wereldoorlog (1918-1921) waren van oordeel dat een herstel van de werkkrachten een noodzakelijke voorwaarde was voor de economische wederopbouw van het land, voor de instandhouding van de gevestigde orde en voor politieke normalisering.
Het archief
74 strekkende meter archief van de kabinetten van de ministers voor Voedselvoorziening (Léon Delsinne, Edgar Lalmand en Georges Moens de Fernig) en van het algemeen secretariaat van dit departement (Georges Mathieu) werden geïnventariseerd in het kader van een doctoraatsverhandeling over het naoorlogse voedselbeleid. Het archief, dat sinds 1980 wordt bewaard in het Algemeen Rijksarchief, dateert uit de periode 1940-1950 (met focus op de jaren 1944-1948) en bestaat uit vijf grote categorieën documenten:
1. Documenten in verband met de interne werking van het kabinet van de betrokken ministers
2. Algemene briefwisseling
3. Dienstnota’s van of aan de minister, de kabinetsleden, de secretaris-generaal en de leidinggevende ambtenaren van het departement
4. Documenten in verband met de politieke strategieën die werden uitgestippeld door de bewindslieden en hun kabinet om ervoor te zorgen dat ze herkozen werden en/of aan de macht konden blijven
5. Documenten die werden opgesteld in het kader van de specifieke interne bevoegdheden van het departement
Het archief bevat bijvoorbeeld dossiers over etenswaren voor de bevolking (koffie, groenteblikken, vis, enz.) en voor het vee; en over beroepsfederaties (producenten van alcohol en gist, molenaars, enz.). Andere dossiers gaan over de repressie van inbreuken op de regelgeving rond bevoorrading en prijszetting. Eén specifiek dossier documenteert de aankoop van 200.000 ton Canadees graan door de Belgische regering in Londen in 1942. Persknipsels en berichten van het agentschap Belga werpen tenslotte licht op de beleidsstrategieën van de betrokken politici.
Het archief is vrij raadpleegbaar met uitzondering van individuele dossiers en dossiers die gaan over personen tegen wie economische maatregelen werden genomen. Deze stukken kunnen enkel worden geraadpleegd mits voorafgaandelijke schriftelijke toelating van de Algemeen Rijksarchivaris, nadat deze daartoe een gemotiveerde aanvraag heeft onderzocht.
De inventaris
De (Franstalige) inventaris is te koop in de archiefwinkel van het Algemeen Rijksarchief, via publicat@arch.be of kan gratis worden gedownload.
BERNARDO Y GARCIA Luis Angel, Inventaire des archives des cabinets des ministres du Ravitaillement (Léon Delsinne, Edgar Lalmand, Georges Moens de Fernig) et secrétariat général du département (Georges Mathieu) (1940-1950 (principalement 1944-1948)), reeks Inventarissen Algemeen Rijksarchief nr. 604, publ. nr. 5617, Algemeen Rijksarchief, Brussel, 2016, € 7,00 (+ eventuele verzendingskosten).
De doctoraatsverhandeling
BERNARDO Y GARCIA Luis Angel, Le Ventre des Belges. « Miracle économique » et restauration des forces de travail. Origines et développement de la politique alimentaire du second immédiat après-guerre (1914-1948), Geschiedenis, Kunstgeschiedenis en Archologie, , ULB, 2014-2015).
De studie verschijnt binnenkort in de reeks Studies in Belgian History van het Rijksarchief.
