Het Debattenland is lange tijd voorwerp van dispuut geweest tussen de graafschappen Vlaanderen en Henegouwen. Het omvat twee kasselrijen: Vloesberg (Vloesberg, Elzele, Wodecq – dat vaak in dialectvorm "Wocq" ter sprake komt – en Ogy) en Lessen (de vrije stad Lessen, Papegem, Lessenbos en de rest van Ogy). Om een einde te maken aan de veelvuldige jurisdictieconflicten tussen de twee graafschappen besliste hertog Filips de Goede halverwege de 15de eeuw om beroepszaken uit het Debattenland toe te wijzen aan de (toekomstige) Grote Raad voor de Nederlanden te Mechelen. Tot voor enkele jaren maakten de acht strekkende meter procesdossiers uit het Debattenland onaangeroerd deel uit van het archief van de Grote Raad. Nu ze geïnventariseerd zijn, komt daar na 250 jaar eindelijk verandering in.
Tot 1737/1743 bleef de regeling van hertog Filips de Goede gelden. Vanaf dan slaagden de Raden van Vlaanderen en Henegouwen erin de jurisdictie over de betrokken streek onderling te verdelen. De Raad van Vlaanderen kreeg zo zeggenschap over affaires uit Vloesberg en Elzele; de Raad van Henegouwen over affaires uit Lessen, Lessenbos, Papegem, Wodecq en Ogy.
De procesdossiers uit het Debattenland vormen één van de vele reeksen uit het archief van de Grote Raad. Tot voor kort werden de dossiers nooit beschreven, maar daar bracht vrijwilliger Michel Deltenre verandering in. Tussen september 2021 en oktober 2023 legde hij zich toe op de bewerking en beschrijving van deze procesdossiers.
De grote meerderheid van de dossiers, haast uitsluitend in het Frans opgesteld, betreffen burgerlijke zaken. In meer dan twee derde ervan staan particulieren tegenover elkaar. In de overige zaken zijn kerkelijke instellingen betrokken alsook de "magistraat" van steden en dorpen uit het Debattenland.
Iets meer dan de helft van de zaken gaat over geld. De rest is bijzonder gevarieerd. Naast enkele criminele zaken vormen allerlei thema's het voorwerp van proces: de manier waarop tienden moesten worden geïnd, schade veroorzaakt door hoornvee, charivari, religieuzen die verleid en bezwangerd werden door soldaten, moord op een Duitse militair, valsheid in geschrifte, corruptie, nepotisme, opvang van pestlijders in het hospitaal van Lessen, enzovoort.
Van nu af aan allemaal te bestuderen in de leeszaal van het Algemeen Rijksarchief in Brussel!
De inventaris
De inventaris is gratis online beschikbaar via onderstaande links. Wil je liever een papieren versie? Kom dan langs in het Algemeen Rijksarchief of plaats je bestelling via publicat@arch.be.
DELTENRE Michel en LEYDER Dirk, Inventaire des archives du Grand Conseil des Pays-Bas à Malines : Série Dossiers de procès des Terres de Débat (1475-1788), reeks Inventarissen Algemeen Rijksarchief nr. 712, publicatie nr. 6476, Algemeen Rijksarchief, Brussel, 2024, €8,00 (+ eventuele verzendingskosten).
