Eind januari 2019 vertrok vanuit het Gentse Rijksarchief een wel heel bijzonder transport richting Nederland: ca. 2.000 charters die deel uitmaken van de oorkondenschat van de graven van Vlaanderen. De bestemming? Een restauratieatelier, waar de perkamenten en zegels worden behandeld en “opgepoetst”. De operatie kadert binnen een groter project dat dankzij de financiële steun van het Fonds Baillet Latour kon worden aangevat: de volledige chartercollectie van de graven van Vlaanderen die in het Rijksarchief te Gent wordt bewaard, laten droogreinigen, vlakken, indien nodig herstellen en herverpakken op maat van de stukken.
De charters in kwestie behoren tot het zogenaamde Fonds Saint-Genois en het Oostenrijks Fonds. Ze vertrokken naar het restauratieatelier Van Waarde in Helmond (Noord-Brabant), waar de perkamenten en zegels een jaar lang zullen worden behandeld en “opgepoetst”. De operatie kadert binnen een groter project dat dankzij de financiële steun van het Fonds Baillet Latour kon worden aangevat.
De ambitie is om de volledige chartercollectie van de graven van Vlaanderen die in Gent wordt bewaard (4.055 bestanddeelnummers) te laten droogreinigen, vlakken, indien nodig herstellen en herverpakken in aangepast materiaal op maat van de stukken. Zoals de foto’s illustreren is op het vlak van verpakken een sprong van de 19e naar de 21e eeuw absoluut noodzakelijk…
Verder staan op het programma: de digitalisering van de gerestaureerde stukken en de ontsluiting ervan conform de actuele wetenschappelijke standaarden. In een volgende fase wordt dan werk gemaakt van de valorisatie van de collectie, waarbij het de bedoeling is een zo breed mogelijk publiek te laten kennismaken met de vormelijke en inhoudelijke rijkdom van deze documenten.
Het vervoer van de charters omvatte meer dan louter het in de bestelwagen laden van de dozen. Het transport vergde een goede voorbereiding: een grondige bestandscontrole werd doorgevoerd, wat betekent dat de stukken werden vergeleken met de bestaande inventarissen om zo te verzekeren dat de nummers op de omslagen en de inhoud zoals beschreven in de toegangen overeenstemden, schadebeelden werden geïnventariseerd en bijzonderheden qua uitzicht (zegels, versieringen) of formaat (rollen, grote formaten) genoteerd. Van alle charters werd een veiligheidskopie gemaakt en werden de afmetingen genoteerd.
Met de reeksen Saint-Genois en Oostenrijks Fonds wordt in een eerste fase ongeveer de helft van de Gentse chartercollectie van de graven van Vlaanderen behandeld. In de reeks Saint-Genois (1086-1380) zijn vooral chronologisch geordende stukken te vinden die als “politieke” oorkonden kunnen worden omschreven, zoals bijvoorbeeld internationale verdragen en documenten betreffende het bestuur van het graafschap. Daarnaast bevat het ook archivalia die het privéleven van de graaf en zijn hovelingen documenteren, zoals rekeningen van het grafelijk “hôtel”. Het Oostenrijks Fonds (1199-1536) bestaat uit een reeks chronologisch geordende charters die inhoudelijk vooral betrekking hebben op Gent en omgeving.
De stukken uit deze twee reeksen worden tegen de zomer van 2020 terug in Gent verwacht, waarna achtereenvolgens ook de series “Gaillard” en “Chronologisch supplement” zullen worden opgehaald voor behandeling. Begin 2022 zal de volledige collectie in al haar glorie terug in Gent zijn.
Praktische noot voor de leeszaalbezoeker: een logische implicatie van dit hele avontuur is dat de chartercollectie voorlopig enkel kan worden geraadpleegd op basis van de digitale veiligheidskopieën die in onze Gentse leeszaal beschikbaar zijn.
Leestip
