Tachtig jaar na het einde van de Tweede Wereldoorlog is (eindelijk) het verhaal neergeschreven van de 2.250 vrouwen die vanuit België naar het kamp van Ravensbrück gedeporteerd werden. Het boek van Claire Pahaut handelt over het enige concentratiekamp van het naziregime dat specifiek voor vrouwen was ingericht.
De archieven
Het Rijksarchief bewaart talrijke documenten over Belgische vrouwen die werden gedeporteerd naar het kamp van Ravensbrück, waaronder Nelly Mousset-Vos, Nadine Hwang, Mouchka Stassart, Nina Erauw en vele anderen.
Zo wordt in de Dienst Archief Oorlogsslachtoffers 11 km oorlogsarchief beheerd over de geschiedenis van het verzet, de deportaties en de vervolgingen. Ook in het CegeSoma worden documenten over Ravensbrück bewaard. Het Algemeen Rijksarchief bezit dan weer een digitale kopie van het archief van Bad Arolsen, waarin duizenden documenten zitten over de slachtoffers van het naziregime.
Dankzij het onderzoekswerk van Claire Pahaut in al deze archieven krijgen de vrouwen van Ravensbrück nu een gezicht. We weten voortaan beter hoe uiteenlopend hun concentratiekampgeschiedenis was. Naast die levensverhalen heeft Claire Pahaut ook de uitvoering van het internationaal strafrecht en de repressie van de oorlogsmisdaden en misdaden tegen de menselijkheid onderzocht. Ze beschrijft de verschillende processen met betrekking tot het kamp van Ravensbrück van 1946 en 1954 in Hamburg en Rastatt.
De datasets
Het boek van Claire Pahaut biedt een onontbeerlijke aanvulling op de dataset van circa 40.000 items over de gedeporteerden van Ravensbrück die ze samenstelde. De volledige dataset is enkel raadpleegbaar mits toestemming van de auteur. Een gereduceerde versie is beschikbaar in de SODHA-zoekomgeving (hergebruik van de data via CC-BY).
De auteur
Claire Pahaut was geschiedenislerares in het middelbaar onderwijs en kreeg vervolgens een opdracht als pedagogisch coördinator bij Démocratie ou barbarie. Sinds de 50ste verjaardag van de Bevrijding zet ze zich samen met jongeren in voor opvoedingsprojecten rond burgerschap en vrede via intergenerationele ontmoetingen op plaatsen van de grote wereldconflicten van de 20ste eeuw (Tweede Wereldoorlog en volkerenmoord op de Tutsi’s in Rwanda).
Als vrijwilligster bij de Dienst Archief Oorlogsslachtoffers werkt ze aan het opsporen en identificeren van de gedeporteerden naar Ravensbrück. Ze levert ook bijdragen aan www.belgiumwwii.be.
Wetenschappelijke omkadering
Pierre-Alain Tallier, algemeen rijksarchivaris a.i., nam de editoriale leiding van het boek voor zijn rekening. Professor Christiaan Perneel en commandant Piet Van der Paelt, beiden verbonden aan de Koninklijke Militaire School, zorgden voor wetenschappelijke ondersteuning. Johan Van der Eycken, diensthoofd ‘Digitale Archivering’ bij het Rijksarchief, hielp bij de verwerking van de datasets.
Het boek
Het boek is voor €35,00 (+ eventuele verzendingskosten) te koop in het Algemeen Rijksarchief. Bestellen kan via publicat@arch.be.
PAHAUT Claire, Ces Dames de Ravensbrück : Contribution au mémorial belge des femmes déportées à Ravensbrück (1939-1945), reeks Studia nr. 178, publicatie nr. 6465, Algemeen Rijksarchief, Brussel, 2024.
