Rijksarchief in België

Ons collectief geheugen !

FR | NL | DE | EN
Menu

Het Jodendom en de Joodse bevolking in België, 1795 – heden. Een archiefgids

Texte petit  Texte normal  Texte grand

Inhoud

De vele archieven die informatie bevatten over de sedert eeuwen aanwezige Joodse bevolking in België zijn vandaag verspreid over tientallen archiefinstellingen, documentatiecentra, musea en private organisaties. Niet alleen evidente historische feiten – o.a. de roof en vernietiging van archieven tijdens de Tweede Wereldoorlog – vormen een verklaring voor deze verspreiding. Ook de ingewikkelde institutionele context van ons land en het complexe erfgoedlandschap verklaren de versnippering van archiefmateriaal over, bijvoorbeeld, de organisatie van de joodse eredienst of de Jodenvervolging tijdens de laatste bezetting. Niet alleen doorgewinterde onderzoekers betreurden het ontbreken van een degelijk overzichtsinstrument. Ook genealogen en andere burgers die zich voor de geschiedenis van hun familie, vereniging of gemeenschap interesseren, waren vragende partij.

Het Algemeen Rijksarchief startte daarom dit onderzoeksproject, dat moet uitmonden in een archiefgids waarin bronnen over het Jodendom en de Joodse bevolking in ons land geïdentificeerd en beschreven worden. Twee onderzoekers zijn sinds september 2011 voltijds aan het werk om archieven op te sporen en de gids vorm te geven. Tientallen instellingen werden al doorzocht – van de Rijksarchieven, publieke archiefcentra, provinciale en stadsarchieven tot privaatrechtelijke archiefinstellingen, musea en private organisaties (vooral afkomstig uit de Joodse gemeenschappen). Er werd eveneens onderzoek gedaan in een aantal musea en archiefinstellingen in het buitenland, in het bijzonder instellingen in de Verenigde Staten en Israël, waar interessante archieven en verzamelingen bewaard worden over de Joodse bevolking in België.

Concreet bestaat deze archiefgids uit vele honderden beknopte beschrijvingen van ‘archiefvormers’ (instellingen, personen, private organisaties) en de archieven die ze geproduceerd hebben. Dankzij de thematische ordening, de overzichtelijke structuur en het trefwoordensysteem komt elke gebruiker snel te weten welke archieven voor zijn of haar onderzoek van belang zijn. Alle denkbare aspecten van het Joodse leven in België komen in de gids aan bod:
- de erkenning van de joodse eredienst tijdens de Franse tijd
- de verschillende migraties uit Centraal- en Oost-Europa
- de joodse religieuze gemeenschappen
- het rijke Joodse socio-culturele leven
- Joodse politieke organisaties
- de verschrikkingen van de Holocaust
- de naoorlogse wederopbouw van Joods België
- …

De archiefgids zal beschikbaar zijn eind 2014/begin 2015.

Partners

Dit project kon worden uitgevoerd dankzij kredieten van de Programmatorische Overheidsdienst Wetenschapsbeleid.

Het wetenschappelijk comité bestaat uit prof. dr. baron Julien Klener, voorzitter van het Centraal Israëlitisch Consistorie van België; prof. dr. Karel Velle, Algemeen Rijksarchivaris; dr. Rudi Van Doorslaer, directeur van het Studie- en Documentatiecentrum Oorlog en Hedendaagse Maatschappij; prof. dr. Jean-Philippe Schreiber, ULB; prof. dr. Anne Morelli, ULB; dr. Philippe Pierret, conservator bij het Joods Museum van België en prof. dr. Frank Caestecker, UGent.

Medewerkers

Pascale Falek-Alhadeff en Gertjan Desmet (ARA2).

Publicaties

G. DESMET & P. FALEK-ALHADEFF, “Een fundamentele bron voor de geschiedenis van de plundering van Joden in België”, in P.-A. TALLIER (red.), Puin en wederopbouw. Oorlogsschadedossiers Tweede Wereldoorlog en verwante archieven. Bronnen voor een veelzijdige geschiedenis van de 20ste eeuw, Brussel, Algemeen Rijksarchief, 2012, Studia 137, pp. 83-94.

F. ANTOINE & P. FALEK-ALHADEFF, “Conclusion”, in P.-A. TALLIER (red.), Puin en wederopbouw. Oorlogsschadedossiers Tweede Wereldoorlog en verwante archieven. Bronnen voor een veelzijdige geschiedenis van de 20ste eeuw, Brussel, Algemeen Rijksarchief, 2012, Studia 137.

F. STRUBBE, P.-A. TALLIER met medewerking van P. FALEK & G. DESMET, Digitale kopie van het archief van de International Tracing Service te Bad Arolsen. Raadpleegbaar in het Algemeen Rijksarchief, Brussel, Algemeen Rijksarchief, zoekwijzers nr. 29, 2011.

G. DESMET, Enkele bedenkingen over verenigingsarchief, in: Brood&Rozen, 2013, nr. 2, pp. 26-41.

P. FALEK-ALHADEFF, « Guides des Sources pour l’Histoire Juive en Belgique. Découverte d’une Collection Oubliée: les “Affiches Juives” de la Ville de Bruxelles »,in MuséOn, 2012, n°4, pp. 49 – 61.

P. FALEK & G. DESMET, Speuren naar vergeten bronnen. Archief en geschiedenis van het Jodendom in België, in: Science Connection, 38 (juli-augustus-september 2012), pp. 28 – 31. (In het Frans en Nederlands).

G. DESMET, Inventaris van het archief van de Duitse ambassade te Brussel, het Duitse consulaat-generaal te Antwerpen en het Duitse consulaat te Luik, Brussel, Algemeen Rijksarchief, (ter perse).

Nieuws

De bronnen met betrekking tot het Jodendom en de Joodse bevolking in België zijn nagenoeg ontelbaar. Jammer genoeg zijn ze weinig gekend en verspreid over een groot aantal private en publieke (archief)instellingen. De publicatie van een bronnengids over het Jodendom en de Joodse gemeenschap in België, 19de-21ste eeuw, vult deze lacune eindelijk op. Met meer dan 1.000 beschrijvingsfiches van beschikbare archiefbestanden is het een onmisbaar werkinstrument geworden voor al wie onderzoek doet naar of geïnteresseerd is in de geschiedenis van de Joden en het Jodendom in België.

01/08/2013 - Inventarisatie - Brussel

Goed nieuws voor de liefhebbers van kunst(-geschiedenis): in het Rijksarchief te Brussel werd een document ontdekt met daarop de handtekeningen van de schilders Pieter Paul Rubens en Pieter Breughel de Jonge!

Links

www.belspo.be www.belgium.be e-Procurement