De dossiers van de Vreemdelingenpolitie en de naturalisatiedossiers, bewaard in het Algemeen Rijksarchief, vormen een onuitputtelijke bron voor iedereen die de Belgische migratiegeschiedenis wil bestuderen. Ook wie het lot wil achterhalen van personen en gezinnen die tot ballingschap gedoemd waren, kan ermee aan de slag. Vanaf nu wordt een nieuwe bron aan deze essentiële archiefreeksen toegevoegd: de dossiers inzake erkenningsaanvragen van vluchtelingen uit de periode 1944-1957.
Door aan het Algemeen Rijksarchief de vluchtelingendossiers toe te vertrouwen die het erfde van de Belgische delegatie van het Hoog Commissariaat voor de Vluchtelingen van de Verenigde Naties (UNHCR), kan het huidige Commissariaat voor de Vluchtelingen en de Staatlozen (CGVS) naar de bron van zijn ontstaan terugkeren.
Die wortels reiken terug tot de onmiddellijke naoorlogse periode. De Algemene Vergadering van de Verenigde Naties richtte de UNHCR in 1950 op. Een jaar later kon de vluchtelingenorganisatie zich beroepen op het Verdrag van Genève en in 1952 werd het kantoor van de Belgische delegatie in Brussel geopend.
De UNHCR trad vanaf het prille begin in de voetsporen van de internationale organisaties die zich sinds 1945 hadden ingezet voor de opvang van de miljoenen Europese vluchtelingen die door de Tweede Wereldoorlog en het uitbreken van de Koude Oorlog uit hun thuisland waren verdreven. Van deze vluchtelingen bereikten enkele tienduizenden België.
Meer dan 50.000 vluchtelingendossiers
De dossiers van deze ballingen uit de tweede helft van de jaren 1940 en het begin van de jaren 1950 zijn nu raadpleegbaar. Deze dossiers maken het mogelijk om het parcours van tienduizenden vrouwen, mannen en kinderen die door de oorlog op de vlucht waren geslagen, nauwgezet te reconstrueren.
Eerst waren er de duizenden Hongaarse, Tsjechoslowaakse en vooral Poolse Joden die erin geslaagd waren aan de Holocaust te ontsnappen. Vanaf 1947 kregen zij gezelschap van tienduizenden ontheemden uit DP-kampen (displaced person camps) in Duitsland of vluchtelingen die de installatie van communistische dictaturen ontvluchtten: Polen, Oekraïners of andere Oost-Europeanen, allemaal afkomstig uit gebieden aan de andere kant van het IJzeren Gordijn. Na een relatief rustige periode in het midden van de jaren 1950 was het de beurt aan enkele duizenden Hongaarse vluchtelingen die voor de Sovjet-onderdrukking de wijk namen en in België in ballingschap gingen.
In deze meer dan 50.000 vluchtelingendossiers tref je de sporen aan van tienduizenden personen voor wie België een definitief gastland of een transitplaats was, alvorens naar de Verenigde Staten of Israël door te reizen. We treffen er de intensieve activiteit in aan van verschillende liefdadigheidsverenigingen die belast waren met de hulpverlening aan vluchtelingen, of het gelobby van de werkgeversorganisaties die haast hadden om nuttige arbeidskrachten aan te werven. Tot slot geven deze archieven een beter inzicht in de immense uitdaging om al deze vluchtelingen in de Belgische samenleving te integreren. Als aanvulling op de archieven van de UNHCR die in de hoofdzetel in Genève bewaard worden, vormen deze Belgische persoonsdossiers ongetwijfeld een essentiële bron voor de studie van de immigratie in de onmiddellijke naoorlogse jaren.
WOMENEXILE
De inventarisatie van deze duizenden dossiers werd gerealiseerd binnen de krijtlijnen van het BRAIN-project WOMENEXILE, dat wordt uitgevoerd in het Algemeen Rijksarchief. Dankzij dit project kunnen vrouwen die te midden van enorme vluchtelingenstromen in ons land strandden én er een belangrijke rol speelden in de naoorlogse maatschappij, uit de schaduw van de geschiedenis treden.
De inventaris
Deze inventaris is enkel ter plaatse raadpleegbaar, in alle leeszalen van het Rijksarchief. Meer info over het bestand en de raadplegingsvoorwaarden vind je via onze zoekrobot.
- Inventaris van het archief van de Delegatie in België van het Hoog Commissariaat der Verenigde Naties voor de Vluchtelingen (UNHCR). Individuele dossiers inzake asielaanvragers (dossiers 1200-60249).
De dossiers zelf zijn raadpleegbaar in de leeszaal van het Algemeen Rijksarchief.
Leestips
