Bij vastgoedtransacties stelt een notaris een akte op die wordt overgemaakt aan de bevoegde overheidsinstanties. Daartoe behoren ook de kantoren van hypotheekbewaring, ingericht per gerechtelijk arrondissement. Hun voornaamste opdracht? Instaan voor de openbaarheid van de gegevens over het vastgoedbezit.
In 1796 bracht de Franse Republiek in het latere België het hypotheeksysteem in voege, op basis van het principe om derden op de hoogte te brengen van de toestand van een persoon die overweegt om vastgoed te verwerven of te vervreemden. In dat verband maken de hypotheekkantoren een transcriptie van de akten van eigendomsoverdracht.
Daartoe werd destijds ook in Charleroi een kantoor voor de hypotheekbewaring opgericht. Om de werklast van de ambtenaren te verlichten, werd dit kantoor in 1913 opgesplitst. Tot aan een reorganisatie in 2018 fungeerde het tweede kantoor van hypotheekbewaring naast het eerste kantoor. Het tweede kantoor vormt anno 2024 een eenheid met verschillende registratiekantoren, onder de naam Kantoor Rechtszekerheid Charleroi 2. Deze wijziging verandert echter niets aan de jurisdictie en de bevoegdheden van het vroegere kantoor. De instelling bewaarde overigens tot voor kort een groot deel van het archief van haar voorgangers.
Vanaf 2015 heeft het SATURN-project belangrijke volumes archief overgebracht naar het Rijksarchief Bergen, waar nu de transcripties – officiële kopieën van notariële akten – worden bewaard uit het ambtsgebied van het Tweede Kantoor van Hypotheekbewaring van Charleroi voor de periode 1913-1972. Ook de hypothecaire repertoria en de alfabetische tafels werden integraal overgebracht. Dit zijn trouwens essentiële hulpmiddelen om de transcripties te kunnen terugvinden. Hoewel reeds 436 strekkende meter werd overgebracht, is het bestand nog niet volledig en zullen in de toekomst nog meer overdrachten plaatsvinden.
Dankzij twee inventarissen is het overgebrachte archief van het Tweede Kantoor van Hypotheekbewaring van Charleroi nu raadpleegbaar en kan je er uitgebreid opzoekingen in doen. Hypotheken zijn namelijk een onmisbare bron van informatie voor historisch onderzoek naar de economie, sociale zaken en uiteraard vastgoed. Zoals Pieter De Reu benadrukte in zijn zoekwijzer ‘Kopen en Verkopen van vastgoed (1795 tot heden) bieden hypotheken het grote voordeel dat ze de informatie geografisch groeperen. In tegenstelling tot de notarissen zorgt de hypotheekbewaring voor de transcriptie van alle verkoopakten van vastgoed in haar ambtsgebied, waardoor onderzoekers zich kunnen toespitsen op een bepaalde regio. In combinatie met het kadaster, de registratie, het notariaat en de aankoopcomités vormen hypotheken zo een essentiële schakel in historisch onderzoek.
Het archief dat wordt beschreven in de nieuwe inventaris is vrij raadpleegbaar (krachtens artikel 127 van de hypotheekwet). Het koninklijk besluit van 11 november 2019 (Belgisch Staatsblad, 25 november 2019) herinnert eraan dat, in het belang van de openbaarheid van de hypotheken, de wet voorziet dat hypotheekinformatie mag worden verstrekt aan iedereen die daarom vraagt en dat de persoonsgegevens in verband met goederen en personen dus mogen worden verwerkt. Er wordt echter ook op gewezen dat, zoals bepaald in de AVG, de aanvrager verantwoordelijk is voor de verwerking van de inlichtingen die hem werden verstrekt, dat de “hypothecaire openbaarmaking niet van zijn doel mag worden afgewend” en dat elke ongeoorloofde openbaarheid kan leiden tot gerechtelijke vervolging.
De inventaris
De inventaris – enkel uitgegeven in elektronische versie – is gratis online beschikbaar via onderstaande links.
ALEXIS Gauthier en ASSIF Abdelmjid, Inventaire des archives du Second bureau de la Conservation des hypothèques de Charleroi : Versement 2022 (1914-2000), reeks Inventarissen Rijksarchief te Bergen nr. 202, publicatie nr. 6447, Algemeen Rijksarchief, Brussel, 2024.
Leestip
- MOREAU François, Inventaire des archives du Second bureau de la Conservation des hypothèques de Charleroi. 1914-1981, reeks Inventarissen Rijksarchief te Bergen nr. 131, publicatie nr. 5527, Algemeen Rijksarchief, Brussel, 2015.
