In 2019 droeg de provinciale dienst ‘Toerisme Provincie Antwerpen’ haar archief over aan het Rijksarchief Antwerpen. De digitale inventaris ervan die nu online staat, is dé ideale reisgids voor wie de geschiedenis van het toerisme in de provincie Antwerpen (vanaf 1947) in kaart wil brengen.
De oprichting van de feitelijke vereniging ‘Toerisme Provincie Antwerpen’ op 30 april 1936 kwam niet uit de lucht vallen. De invoering van zes dagen betaalde vakantie in 1936 betekende immers dat steeds meer (arbeiders)gezinnen vrije tijd hadden: een eerste stap in de ontwikkeling van toerisme dat niet enkel meer op de happy few was gericht. In 1947 kondigde gouverneur Richard Declerck de oprichting van de Toeristische Federatie van de Provincie Antwerpen (TFPA) aan, effectief gesticht op 18 december 1947. Ruim 20 jaar later, in 1969, wees gouverneur Andries Kinsbergen tijdens een openingsrede voor de provincieraad, getiteld ‘Ruimte voor ontspanning’, op het economisch belang van de toeristische sector. Daarmee was de nieuwe trend definitief gezet.
Door toeristische trekpleisters in de provincie Antwerpen te promoten, hoopte de TFPA toeristen warm te maken voor de kunststeden of de toeristische regio’s de Kempen of het Rivierenland. De TFPA vormde van bij de aanvang een belangrijke schakel tussen het Commissariaat-Generaal voor Toerisme, de gemeentebesturen en de Verenigingen voor Vreemdelingenverkeer, toen beter gekend als VVV’s.
Van bij de aanvang spitsten de activiteiten en het toeristisch beleid van de provincie zich toe op het subsidiëren van evenementen, het aanbrengen van toeristische signalisatie, de promotie van de provincie door middel van publicaties en films en het aanleggen van een fotoarchief. De brochures die in de jaren 1950 en 1960 verschenen, werden jarenlang aangevuld en herdrukt. Een belangrijke publicatie ter promotie van het toerisme in Antwerpen was het tijdschrift ‘Toerisme Provincie Antwerpen’ dat van 1955 tot 1981 verscheen. Vanaf het midden van de jaren 1950 verscheen ook geregeld een lijst van hotels, gasthoven en pensions.
Met deelnames aan het vakantiesalon vanaf 1967 werd het toeristisch potentieel van de provincie Antwerpen nog extra in de kijker gezet. In 1969 werd een eerste bewegwijzerde autoroute, de Taxandriaroute, geopend. Zeshoekige borden wezen de weg langs toeristische circuits. In de jaren 1970 en 1980 bleef de TFPA onverminderd brochures uitgeven, veelal gekoppeld aan de jaarthema’s die door het Commissariaat-Generaal voor Toerisme vanaf 1972 voorop werden gesteld: abdijen en begijnhoven, kastelen, folklore, monumenten, parken en landschappen, Rubensjaar, het dorp, kathedralen en stadhuizen, ambachten, streekgerechten en specialiteiten, … In 1978 organiseerde de TFPA voor het eerst de tweejaarlijkse Provinciale Molendag. Vanaf het midden van de jaren 1970 werd het provincie-overspannend netwerk van fiets- en wandelwegen verder uitgerold. De provincie kocht bossen en parken aan met het oog op de ontwikkeling van provinciale recreatiedomeinen zoals het Rivierenhof in Deurne, het Vrijbroekpark in Mechelen, het Zilvermeer in Mol, enz.
Het archief
De inhoud van dit archiefbestand, raadpleegbaar in de leeszaal van het Rijksarchief Antwerpen, weerspiegelt de belangrijkste taak van de dienst Toerisme Provincie Antwerpen: het promoten van de toeristische sector in de provincie Antwerpen. Ze deed dat door het uitgeven van publicaties, folders, brochures en wandel- en fietskaarten. Hiervoor legde de dienst een uitgebreide collectie beeldmateriaal aan van foto’s, postkaarten, dia’s, affiches, films, etc. Die geven een mooi beeld van de toeristische trekpleisters van de provincie Antwerpen vanaf de tweede helft van de 20ste eeuw.
Daarnaast bevat het archiefbestand documenten over de organisatie van de dienst zoals jaarverslagen, verslagen van de algemene vergadering en de raad van beheer.
De inventaris
De inventaris is raadpleegbaar via onderstaande links.
WILLEMS Bart, Inventaris van het archief Provincie Toerisme Antwerpen ((1909) 1948-2017), reeks Inventarissen Rijksarchief te Antwerpen nr. 113, publicatie nr. 6405, Algemeen Rijksarchief, Brussel, 2023, gratis (enkel in elektronische versie).
Verwante archieven
Het Rijksarchief Antwerpen bewaart verschillende archiefbestanden van het provinciebestuur van Antwerpen die verwant zijn aan de thematiek van het toerisme in de provincie Antwerpen. Je kan ze opzoeken via onze online zoekomgeving.
Tip: WILLEMS Bart, Catalogus van de verzameling affiches van de provincie Antwerpen (1905-2009), reeks Inventarissen Rijksarchief te Antwerpen nr. 110, publicatie nr. 6149, Algemeen Rijksarchief, Brussel, 2020.
- De inventaris en de affiches online raadplegen
- De inventaris downloaden als pdf
- Naast de gratis online versies is er voor € 15,00 (+ eventuele verzendingskosten) ook een papieren versie van de inventaris te koop in het Rijksarchief Antwerpen of in de boetiek van het Algemeen Rijksarchief. Bestellen kan via publicat@arch.be
