In 1860 opent de familie Gilles in Namen een fotostudio en geeft zo de aanzet voor een familiebedrijf dat vijf generaties lang actief zal blijven. De fototechnieken staan nog in hun kinderschoenen, maar kennen in verschillende lagen van de bevolking al een zeker succes. De fotostudio wordt bezocht door families, priesters, kinderen, landbouwers, enz. Vaak gaat het om mensen die voor het eerst in hun leven poseren.

De inwoners van Namen uit de vorige eeuwen die op de foto’s voorkomen, zijn vaak anoniem gebleven. Toch bieden hun gelaat, pose, kleding, handen en blik een gevoelsrijke en ongebruikelijke inkijk in het verleden. De portretten roepen bij de toeschouwer uit de 21ste eeuw talrijke vragen op over de personen op de foto’s, over de beroepsportretfotografen die de foto’s namen, over het sociaal kader dat aan de basis lag voor het maken van deze foto’s. Maar ook welke technieken er werden gebruikt? Waarvoor de portretten moesten dienen? Wie Gilles was? Hoe de familie Gilles haar knowhow inzake fotografie heeft verworven en doorgegeven? In welke mate deze portretten representatief zijn voor de Naamse samenleving van destijds? Of en hoe deze beelden iets kunnen leren over de positie van de vrouw of over intrafamiliale relaties?   

De tentoonstelling Instants cadrés. Portraits photographiques de la Maison Gilles à Namur (1860-1914), van 21 oktober 2021 tot 28 januari 2022 te bezoeken in het Rijksarchief Namen, tracht al deze vragen te beantwoorden.

Naar aanleiding van de tentoonstelling publiceert de vzw Archives photographiques namuroises ook een boek waarin wetenschappelijke teksten worden afgewisseld met kunstwerkjes die tot op vandaag uitdrukking geven aan de poëtische kracht van de foto’s van Gilles.  

Onder begeleiding van Luc Stokart hebben vier kunstenaars – Anne Marie Finné, Anne Liebhaberg, Philippe Remy en Pauline Caplet – meegewerkt aan de valorisatie van de foto’s. De werken van deze vier kunstenaars zijn zowel op de tentoonstelling als in het boek te zien. 

Collodium glasplaten

Het archiefbestand Gilles (1860-1985), bewaard in het Rijksarchief Namen, bestaat uit meer dan 50.000 negatieven op glasplaten in diverse formaten, met portretten en scènes uit het leven in Namen. Bij een 1000-tal van deze negatieven is gebruik gemaakt van lichtgevoeligheid via het collodiumprocedé. De negatieven werden rechtstreeks op lichtgevoelig papier gelegd om kleine foto’s te maken, ter grootte van een visitekaartje. Dit soort kiekjes was destijds erg in de mode. Het procedé werd gebruikt vanaf de uitvinding ervan in 1855 tot aan het einde van de eeuw, en werd nadien in beperkte mate ook toegepast in drukkerijen. In het Gilles-archief zitten collodium glasplaten die werden gemaakt tussen 1886 en 1914. Het zijn allemaal kleine platen (ongeveer 8 op 12 cm) met een onregelmatige vorm. De eigenschappen van het collodium geven de portretten bijzondere kwaliteiten: de afwezigheid van korrel en zeer warme schakeringen. De Gilles-glasplaten zijn de oudste fotonegatieven die in het Rijksarchief Namen worden bewaard. Vanaf 1890 werd zowel in fotostudio’s als voor buitenopnamen vooral gebruik gemaakt van industrieel vervaardigde platen op basis van gelatine en zilverbromide. De stichter van Studio Gilles was François Gilles (1829-1893).

Praktische informatie

De tentoonstelling is vrij toegankelijk tijdens de hierboven vermelde uren.  
Het boek is te koop in het Rijksarchief Namen, boulevard Cauchy 41, Namen:

• Emmanuel Bodart, Anne Roekens, Luc Stokart (o.l.v.), Instants cadrés. Portraits photographiques de la Maison Gilles à Namur (1860-1914), een uitgave van de vzw Archives photographiques namuroises, Namen, 2021, € 35.

Onlineraadpleging van de foto’s uit het archief Gilles  

• Portretfotografie van Studio Gilles uit Namen: 1500 anonieme portretten online
• 1.545 portretten op glasplaat (1863-1914)
• Foto’s van familie Gilles te Namen (1900-1926)
• Online archief raadplegen

Kijk- en leestips (in het Frans)

• EXPO instants cadrés. maison Gilles (JT Boukè, 21/10/2021)
• Exposition de vieux clichés photographiques de Namurois (JT RTBF, 21/10/2021)
• Portraits photographiques de la Maison Gilles à Namur : plongée dans la société du 19e siècle (RTBF online, 21/10/2021)
• Reportage audio (JP Vivacité, 21/10/2021, vanaf 5'40'')
• Instants cadrés: comme une salle des pas perdus (L'Avenir, 21/10/2021)
• Tous ces morts qui sont de retour en ville, en format monumental (L'Avenir, 21/10/2021)
• Une exposition et un livre sur l’incroyable travail des photographes namurois Gilles (La Meuse Namur, 20/10/2021)