In oorlogstijd is de radio een bijzonder doeltreffend communicatiemiddel. Dankzij de radio vernamen de Belgen dagelijks nieuws over het front, beluisterden ze officiële of clandestiene toespraken, versleutelde berichten en propaganda-uitzendingen. Vele families hebben nog herinneringen aan de avonden die ze samen aan het radiotoestel doorbrachten. Radio was een ideaal middel om te informeren en te overtuigen, zowel voor de geallieerden als voor de bezetter. In de leeszaal van het CegeSoma kan je vandaag opnieuw luisteren naar de radioprogramma's die de Duitsers tijdens de Tweede Wereldoorlog uitzonden vanuit Brussel.
Tijdens de Tweede Wereldoorlog verzorgde de Belgische overheid haar radio-uitzendingen voornamelijk vanuit Londen en Leopoldstad. Onmiddellijk na de Duitse inval in België spitste het Nationaal Instituut voor de Radio-Omroep (NIR) zich toe op de actuele berichtgeving die de bevolking in real time moest informeren over het verloop van de gebeurtenissen.
Vervolgens gebruikten de Duitsers de radio in bezet gebied voor propagandadoeleinden. Op 28 mei 1940 werden de gebouwen van het NIR opgeëist. Omdat de Belgische overheid vóór haar vertrek naar Londen de technische installaties had laten vernietigen, moest de bezetter voor de ganse duur van de oorlog gebruik maken van mobiele zendapparatuur. Op 31 juli 1940 werd met een besluit van de Militärverwaltung officieel Radio Bruxelles - Zender Brussel opgericht. De werking van de nieuwe zenders werd verzekerd door ongeveer 500 Belgische burgers waarvan de meesten voordien bij het NIR actief waren. De Duitse propaganda werd in eerste instantie georganiseerd door het militaire bestuur maar stond ook onder controle van Goebbels in Berlijn.
Een groot deel van het radioarchief van de Tweede Wereldoorlog is jammer genoeg verloren gegaan. Gelukkig zijn toch een aantal stukken bewaard gebleven, zoals een deel van de uitzendingen die door de bezetter werden verzorgd vanuit de lokalen van het NIR en die na de bevrijding werden opgeëist door het auditoraat-generaal. Dit archief werd vervolgens toevertrouwd aan het Algemeen Rijksarchief en daarna aan het CegeSoma, dat op het einde van de jaren 1960 werd opgericht als studiecentrum over de Tweede Wereldoorlog.
De collectie met 78-toerenplaten met de uitzendingen van Radio Bruxelles - Zender Brussel die wordt bewaard in het CegeSoma bestaat uit een duizendtal platen in het Frans, 2000 platen in het Nederlands en 500 Duitstalige platen. Ze werden aanvankelijk bewaard in de lokalen van het CegeSoma aan het Leuvenseplein, vervolgens in het Residence Palace en aan de Luchtvaartsquare, en vandaag bevinden ze zich in een geklimatiseerd depot van het CegeSoma in de Belgradostraat in Vorst. Naast het radioarchief van Radio Bruxelles - Zender Brussel, bewaart het CegeSoma ook de transcripties van de uitzendingen en enkele administratieve dossiers onder de nummers AA33, AA121 en AA1522, die kort beschreven staan in inventarissen.
Dankzij het digitaliseringsprogramma Digit03, gefinancierd door het federaal Wetenschapsbeleid, kunnen al deze radio-uitzendingen voortaan digitaal worden geraadpleegd in de leeszaal van het CegeSoma. De online catalogus van het CegeSoma (Pallas) laat het technisch niet toe de audiobestanden ook online raadpleegbaar te maken.
De volledige inventaris van de uitzendingen vind je hier. Het CegeSoma is ook gestart met de digitalisering van het betrokken papieren archief, maar dit project zal pas binnen twee tot drie jaar afgerond zijn. De transcripties van de uitzendingen van juli 1940 tot maart 1942 en alle uitzendingen van l'Écho du Jour zijn wel reeds beschikbaar in de leeszaal van het CegeSoma. Het gaat hier evenwel om de transcripties die na de oorlog bewaard zijn gebleven en dus niet over alle uitzendingen van Radio Bruxelles - Zender Brussel. Ze stemmen bovendien niet noodzakelijk overeen met de audioversies waarover het CegeSoma beschikt.
