De Witte Brigade (Fidelio) is de enige gewapende verzetsbeweging met nationale dimensie die tijdens de Tweede Wereldoorlog werd opgericht in Vlaanderen. Het archief dat de Witte Brigade vormde, en dat onlangs aan het CegeSoma werd geschonken, is des te waardevoller omdat het niet alleen op de naoorlogse periode betrekking heeft, maar ook op de bezettingstijd zelf. Bovendien bestaat er reeds een inventaris van dit archief, zodat het ineens toegankelijk wordt voor onderzoek.
Van een Antwerpse liberale kern naar een apolitieke nationale organisatie
De Witte Brigade ontstaat op 23 juli 1940 tijdens een vergadering van de Jonge Geuzenwacht, waar enkele vrienden zich verzamelen rond hun voorzitter, de leraar en reserveofficier Marcel Louette (1907-1978). De rekrutering gebeurt eerst onder de kennissen van de oprichter zelf, maar al snel verspreidt het rekruteringsterrein zich tot de bestuurlijke middens van de stad, de haven en de politie. In 1940 blijft de beweging beperkt tot de stad Antwerpen en omgeving. Vanaf 1941 wint de beweging de rest van Vlaanderen voor zich, in het bijzonder de provincies Antwerpen, Brabant en Oost-Vlaanderen. En zelfs in Brussel en Wallonië worden groeperingen opgericht.
Een pluriform verzet, een late maar hevige repressie
De organisatie voert voornamelijk niet-gewelddadige acties uit, zoals het drukken en verdelen van clandestiene pers, het vergaren en verspreiden van informatie, het opzetten van ontsnappingslijnen voor geallieerde piloten en de hulp aan Joden en voortvluchtigen voor de verplichte tewerkstelling. De gewapende activiteiten van de Witte Brigade beperken zich tot kleine sabotageacties en enkele aanslagen op collaborateurs. De repressie vanuit het bezettingsregime leidt vooral vanaf november 1943 tot de arrestatie van 700 leden, waaronder Marcel Louette in mei 1944. Dit verklaart waarom de beweging geen grote rol kan spelen tijdens de Bevrijding.
Erkenningsprocedures, patriottische en sociale actie
Onmiddellijk na de oorlog wil de organisatie haar leden als gewapende verzetsstrijders laten erkennen. Deze titel wordt uiteindelijk aan 3.305 van hen toegekend. Via de erkenningsprocedure van de Witte Brigade worden ook zo'n 900 leden van het Kempisch Legioen erkend. Deze organisatie was voornamelijk actief in de Kempen en Limburg en werd pas in 1961 aanvaard als een nationale, autonome groepering. In april 1946 wordt de vzw Witte Brigade (Fidelio) gesticht, om de patriottische geest van de beweging levend te houden en om de morele en materiële belangen van haar leden te verdedigen. In juni 1953 wordt uiteindelijk de bvba Marcel Louette opgericht, om een vakantietehuis voor de leden van de beweging en hun kinderen te beheren.
Het archief
De inventaris, gerealiseerd in 2001 door oud-medewerker van het CegeSoma Jan Laplasse , laat niet enkel toe om de precieze inhoud van het archiefbestand te leren kennen, maar ook om er zonder problemen toegang toe te krijgen. Toch zijn er twee belangrijke opmerkingen. Vooreerst zijn er twee dozen met foto's en diapositieven die niet zijn beschreven in de inventaris. Bovendien worden de persoonlijke dossiers van de leden van de Witte Brigade (Fidelio) voorlopig nog bewaard in de hoofdzetel van de vzw Witte Brigade (Fidelio) in Antwerpen. Het archiefbestand, met een volume van ongeveer twaalf strekkende meter, is onderverdeeld in vier deelbestanden (nummers AA 2495 tot AA 2498). Voor wat betreft de studie van het verzet in bezet België, zijn vooral de documenten uit de oorlogsperiode (AA 2495/656-846) en de persoonlijke documenten van de leden van het Kempisch Legioen (AA 2495/4745-5627) waardevol. De duizenden andere dossiers bieden een rijk beeld van de plaats van het verzet in de samenleving van na september 1944.
De inventaris
Jan Laplasse, Inventarissen van de archieven van de gewapende verzetsgroep Witte Brigade (Fidelio), de vzw Witte Brigade (Fidelio), de pvba home Marcel Louette en het persoonlijk archief Marcel Louette, Antwerpen, 2001 (CEGES BA L 4.7.FID/1).
