Hoe functioneerden de Belgische gevangenissen tijdens de Tweede Wereldoorlog? Het is een onderwerp waarnaar nog maar weinig onderzoek is gebeurd. Met de publicatie in november 2014 van de inventaris van de archieven van de Duitse afdeling van de strafinrichting van Merksplas kan daar verandering in komen!
De Duitse afdeling van de strafinrichting van Merksplas
Op 6 juni 1941 werden de eerste honderd politieke gevangenen die veroordeeld waren door de Duitse krijgsraden naar de Duitse afdeling van de strafinrichting van Merksplas overgebracht. Wat nauwelijks bekend is, is dat de strafinrichting van Merksplas onder Belgisch bestuur bleef, met enkel een administratieve controle door de Duitsers.
Verschillende gevangenen werden op transport gezet om tewerkgesteld te worden in Duitse werkkampen in Noord-Frankrijk. Midden september 1944 werd de Strafinrichting ontruimd en op 29 september 1944 door de geallieerden bevrijd.
De inhoud van het archiefbestand
Dit archiefbestand bevat naast briefwisseling en dienstorders van de bestuurders ook stukken van het Duitse Kontrollkommando.
Een omvangrijke reeks opsluitingsdossiers, waarop een nadere toegang is gemaakt, schetst een concreet beeld van de politieke gevangenen. Op basis van de bevolkingsregisters en de dagboeken met in- en uitgeschreven gedetineerden kan gereconstrueerd worden hoeveel gedetineerden aanwezig waren in de Duitse afdeling van de strafinrichting van Merkplas.
De raadplegingsvoorwaarden
Documenten ouder dan 30 jaar en niet-privacygevoelig zijn vrij raadpleegbaar. Voor privacygevoelige documenten (zoals de opsluitingsdossiers) is de toelating van de algemeen rijksarchivaris of zijn gemachtigde (het diensthoofd van het Rijksarchief te Antwerpen) en de ondertekening van een onderzoekverklaring vereist.
De inventaris
WILLEMS Bart, Inventaris van het archief van de Strafinrichting Merksplas, Duitse afdeling (1940-1944), Reeks Inventarissen Rijksarchief te Antwerpen 78, Algemeen Rijksarchief, Brussel, 2014.
Publicatie 5409, € 2,50 (+ eventuele verzendingskosten).
De inventaris kan gratis worden gedownload in pdf-formaat via de webshop van het Rijksarchief. In papieren versie is hij te koop in het Rijksarchief te Antwerpen (Beveren) en in de archiefwinkel van het Algemeen Rijksarchief. Bestellen kan via publicat@arch.be.
