Rijksarchief in België

Ons collectief geheugen !

FR | NL | DE | EN
Menu

Mondmasker verplicht!

Vervuiling, volksgezondheid en economische belangen: een onmogelijk evenwicht?

Texte petit  Texte normal  Texte grand
04/06/2022Rijksarchief Luik - Rue du Chéra 79 - 4000 Luik

Van 10.00u tot 17.00.

Tarieven: € 10,00 (inclusief lunch) - € 5,00 voor leden van CelidaContact : archives.liege@arch.be - 04 252 03 93

Tien jaar geleden verscheen in het tijdschrift van het Brussels Museum voor Arbeid en Industrie een artikel over gezondheidsproblemen veroorzaakt door verontreinigende stoffen die de luchtwegen aantasten. In 2022 is dit meer dan ooit actueel. Het onderwerp zal op zaterdag 4 juni tijdens een studiedag in het Rijksarchief Luik onder de loep worden genomen. Archiefstukken maken het immers mogelijk om vervuiling en industrierampen uit het verleden te bestuderen en zo bij te dragen tot de sanering van ons grondgebied.

Luchtverontreiniging is een doodsoorzaak die in onze geïndustrialiseerde samenleving niet mag veronachtzaamd worden. Bodemvervuiling is het resultaat van de ophoping van gifstoffen die door de lucht of door afvloeiing worden verspreid of die rechtstreeks met de bodem in contact komen. Beide verontreinigingstypes vormen een financiële en economische belasting, zadelen eigenaars en investeerders met problemen op en zijn een bron van zorgen voor de overheid. De gevolgen van vervuiling zijn soms zwaar voor de volksgezondheid, maar de oorzaken van die verontreiniging en het verband tussen vervuilende stoffen en gezondheidsproblemen zijn niet makkelijk vast te stellen. 

Historici buigen zich meer en meer over het probleem van historische industriële vervuiling. Het Luikse industriebekken van de 19de en 20ste eeuw vormt in dat verband een uitzonderlijk studieterrein. Men vindt er op een beperkt grondgebied een concentratie aan bedrijvigheden. De risico’s voor de werknemers en de omwonenden werden er onderschat en de overheid stond er ten dienste van de industrie.

In december 1930 verspreidde een toxische mist zich over de Maasvallei, waarbij vrij vlug zestig mensen om het leven kwamen in Engis. De daaropvolgende weken en maanden vielen er ongeveer 4.000 slachtoffers en werd oversterfte vastgesteld onder het vee. Wat waren de oorzaken? Hoe reageerde de overheid? Daarover gaat een boeiend onderzoek van Alexis Zimmer, professor aan de geneeskundefaculteit van Straatsburg.

Het overheidsbeheer van industriële rampen vormt ook de kern van het pionierswerk van Renaud Bécot, onderzoeker en leerkracht aan Science Po Grenoble. Op 4 januari 1966 ontplofte de petrochemische fabriek van Feyzin, ten zuiden van Lyon, waarbij achttien mensen het leven lieten, tientallen anderen gewond geraakten en op lange termijn vervuiling werd veroorzaakt. In zijn werk analyseert Renaud Bécot de communicatiestrategieën van de onderneming en de overheid – met name de manier waarop het gezondheidsrisico werd gerelativeerd – door op een originele manier gebruik te maken van het archief van de onderneming en de betrokken overheidsinstellingen.  

Rampen vormen voor geschiedkundigen een dankbaar onderwerp voor analyse. Evenwel blijft verontreiniging vaak onzichtbaar en onder de radar. Het is onmogelijk om een grondgebied systematisch te onderzoeken om ze op het spoor te komen. We zouden ons dus maar moeten neerleggen bij de aanwezigheid van bodemvervuiling in een regio die voorheen geïndustrialiseerd was? Hoe gaat de overheid hiermee om? In Wallonië verplicht het bodemdecreet van 1 maart 2018 eigenaars om een gedetailleerd bodemonderzoek uit te voeren met inbegrip van een historisch luik, dat grotendeels gebaseerd is op overheidsarchief. Het archief kan richting geven aan het werk van de studiebureaus die overgaan tot een bodemanalyse. Arnaud Péters heeft een diepgaande kennis over het archief dat ons documentatie verschaft over vervuiling en heeft zo rechtstreeks bijgedragen tot het Waals beleid voor bodemsanering.

We weten dat groenten en fruit kunnen aangetast worden door sommige verontreinigende stoffen. In een aantal gevallen is het dan beter om er niet van te eten. Hoe moet dan aan landbouw worden gedaan in zones die voordien geïndustrialiseerd waren en waar volkstuintjes welig tierden, en dit zonder risico’s voor de gezondheid van de consument? Dat is één van de vele vragen waarop de medewerkers van het project Archisols, waarvan het Rijksarchief partner is, de komende vier jaar zullen antwoorden voor het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, via co-creatie. Sylvie Lefèbvre en François Antoine (diensthoofd van het Rijksarchief te Brussel/Vorst) zullen een voorstelling geven van deze originele en veelbelovende aanpak.  

Eric Geerkens, professor aan de universiteit van Luik en groot kenner van onze socio-economische geschiedenis, zal de conclusies verzorgen op deze studiedag. Daarna volgt een drink waar de deelnemers van gedachten kunnen wisselen met de sprekers.  

Praktische informatie

  • Inschrijvingen:
    • Wil je deelnemen aan deze studiedag? Stuur dan vóór 31 mei 2022 een mailtje naar archives.liege@arch.be, met vermelding van:
      • Naam en voornaam
      • Aanwezigheid ter plaatse (Luik) of livestream
    • Het aantal plaatsen is beperkt.
  • Deelnameprijs:
    • € 10,00 (koffie, maaltijd en drink inbegrepen)
    • € 5,00 voor leden van Celida die hun bijdrage betaald hebben, ten laatste op 31 mei te storten op Belfiusrekening BE21 0682 4579 5603 (BIC: GKCCBEBB), ten voordele van Centre liégeois de documentation archivistique asbl, en met als mededeling “Masque” gevolgd door je naam.  
www.belspo.be www.belgium.be e-Procurement