Rijksarchief in België

Ons collectief geheugen !

FR | NL | DE | EN
Menu

Overheidsarchieven ancien régime

Kleine letters  Normale letters  Grote letters

Archief van plaatselijke instellingen

Archieven van heerlijkheden, schepenbanken, cijns-, laat- en leenhoven en gemeenten (de  zgn. oude gemeentearchieven of OGA's) maken het leeuwendeel uit van de ancien régime-archieven van het Rijksarchief. We spreken dan over de periode van de 14de tot de 18de eeuw. Ze zijn van grote betekenis voor het historisch en genealogisch onderzoek.

De oude schepenbanken en gemeenten oefenden immers een zeer ruime bevoegdheid uit. De plaatselijke schepenbank was in de eerste plaats een rechtbank waar zowel strafrechtelijke als burgerlijke processen werden gevoerd en die de oppervoogdij over minderjarigen waarnam (momberrekeningen). Daarnaast fungeerde ze als registratiekantoor voor de meest diverse transacties, zoals de aankoop en de verkoop van onroerende goederen, hypotheeknemingen, openbare verkopingen, verpachtingen, …

De schriftelijke neerslag van al deze rechtshandelingen is terug te vinden in de schepenregisters.

De oude gemeenten waren ook verantwoordelijk voor de algemene belangenbehartiging van hun ingezetenen en voor de inning van de belastingen, wat een hele stroom fiscale documenten opleverde.

Archief van gewestelijke en supra-regionale instellingen

Op gewestelijk en supra-regionaal vlak waren zeer diverse instellingen actief, met uiteenlopende taken en bevoegdheden.

Op gerechtelijk vlak waren de hoven en rechtbanken elk volgens eigen statuten georganiseerd en ze spraken recht volgens de wetten en regels die in hun regio van kracht waren. En aangezien ook politieke en financiële instellingen van gewest tot gewest verschillende activiteiten ontplooiden, weliswaar binnen eenzelfde algemene opdracht — ordehandhaving, muntslag, belastingheffing, bevordering van economie en landbouw, armoedebestrijding ... — zijn de archieven die in de verschillende provinciale rijksarchieven worden bewaard, daar de weerspiegeling van.

Opgelet: het is niet omdat een instelling in meerdere gewesten dezelfde benaming draagt, dat de bevoegdheden en dus de inhoud van de geproduceerde archieven dezelfde is. Zo was de 'volksvertegenwoordiging' bv. (de standen of 'Staten') in de ene provincie een ware machtsfactor en in de andere een lege doos.

Archief van centrale overheidsinstellingen

In het Algemeen Rijksarchief te Brussel worden de archieven van de centrale overheidsinstellingen van het ancien régime bewaard: Hof, landvoogd en gevolmachtigd minister, de zgn. Collaterale Raden, de Grote Raad van Mechelen, de Rekenkamer, de tientallen jointes, commissies en comités, ... van de Bourgondische tijd tot en met de hervormingen van Jozef II en de restauratie die erop volgde.

www.belspo.be www.belgium.be e-Procurement