Eén van de rijkste collecties van het Algemeen Rijksarchief geeft dankzij de publicatie van een nieuwe catalogus eindelijk al haar geheimen prijs! De keizerlijke oorkonden van Arnulf I en Otto I, respectievelijk van 7 februari 893 en van 22 november 949, behoren tot de oudste stukken van het Algemeen Rijksarchief.
Archief legt soms opmerkelijke verhalen bloot. Marie Meurchin, geboren in het Luikse, was vertrokken naar het bos van Maubeuge (Frankrijk) om er koeien te gaan hoeden. Ze ontmoet er een zekere Henry… Negen maanden later bevalt ze bij toeval in Zinnik. Door twee archiefbronnen die worden bewaard in het Rijksarchief te Bergen te vergelijken, kon het hele verhaal worden gereconstrueerd. Het parochieregister met de geboortes bevestigt namelijk informatie uit de diensten van het baljuwschap Zinnik. De inventaris van het archief van de weldadigheidsinstellingen van Zinnik tijdens het ancien régime (met daarin het document van het baljuwschap) zal binnenkort gepubliceerd worden.
De versoepeling van de raadpleegbaarheid van de registers van de burgerlijke stand (wet van 21 december 2018) is een goede zaak voor het genealogisch onderzoek. De termijn van 100 jaar werd teruggebracht naar 75 jaar voor huwelijksakten en 50 jaar voor overlijdensakten. De voorbije maanden was er nogal wat commotie over het uitblijven van een uitvoeringsbesluit in verband met (1) de afschriften en uittreksels van akten van de burgerlijke stand en (2) de raadpleging voor genealogische, historische of wetenschappelijke doeleinden. Nu dit langverwachte Koninklijk Besluit gepubliceerd is (B.S. 31/3/2021), blikken we vooruit op de implicaties ervan in de praktijk. Miljoenen akten van de burgerlijke stand uit de periode 1920-1970 online raadpleegbaar maken, zal tijd vragen.
Dat 2020 ook voor het Rijksarchief geen gewoon werkjaar is geweest, hoeft eigenlijk niet eens te worden vermeld. In de loop van maart sloten de archiefinstellingen in Europa één voor één hun deuren voor het publiek. Na een periode van minimale dienstverlening werd gefaseerd heropgestart. In het najaar volgde een tweede sluiting van de leeszalen. Elk Rijksarchief bleef evenwel steeds bereikbaar. En achter de schermen werd meer dan ooit ingezet op het toegankelijk maken van archieven voor onderzoek. De retroconversie raakte in 2020 in een stroomversnelling. Maar de aandacht ging ook naar het online brengen van meer en meer gedigitaliseerde archieven. Deze uitzonderlijke situatie heeft uiteraard sporen nagelaten in de jaarcijfers: minder leeszaalbezoek, nauwelijks publieksevenementen, minder naar het Rijksarchief overgebrachte archieven… Maar dus ook: een grotere digitale toegankelijkheid.
Twee eeuwen lang was de rijkswachter een vertrouwde figuur in het maatschappelijk en politiek leven en in het medialandschap van het land. Maar de Rijkswacht heeft weinig gedaan om haar geschiedenis te vrijwaren. Tonnen archief werden helaas vernietigd, waaronder een groot aantal personeelsdossiers van rijkswachters. Het is pas vanaf de jaren 1980 dat die dossiers op een meer systematische wijze werden bewaard bij wat toen het Rijkswachtmuseum was. Met het oog op een duurzame bewaring op lange termijn vertrouwde de federale politie deze archieven vervolgens toe aan het Algemeen Rijksarchief. Via het BRAIN 2.0-onderzoeksproject NaPol-Intel, gewijd aan de geschiedenis van de Belgische politiediensten, kwam vanaf 2020 de ontsluiting van dit archief in een stroomversnelling terecht. De inventaris rolde zopas van de persen.
Na de stadsrekeningen uit het archief van de Rekenkamer, bewaard in het Algemeen Rijksarchief, staan nu ook de rekeningen van de stad Namen (1364-1794) die worden bewaard in het Rijksarchief Namen online.
Het renovatieproject van het Rijksarchiefgebouw in de Antwerpse Zurenborgwijk heeft heel wat voeten in de aarde gehad. Tussen de goedkeuring van de bouwaanvraag in 2004 en de voltooiing van de werken lag een tijdspanne van niet minder dan 16 jaar. Na jaren van onzekerheid, uitstel en stilte kunnen we eindelijk goed nieuws brengen. Op dinsdag 6 april 2021 opent het Rijksarchief opnieuw zijn deuren aan de Door Verstraeteplaats!
Achter de schermen wordt hard verder gewerkt aan het project ‘Charters Graven van Vlaanderen’. In juli 2020 mochten we al het eerste gerestaureerde lot terug in onze collectie verwelkomen (reeksen Saint-Genois en Oostenrijks Fonds). En sinds 11 februari 2021 is ook het tweede lot (reeks Gaillard) terug thuis. Met de terugkeer van het tweede lot charters is meteen ook het derde lot naar Nederland vertrokken. Eind 2021 zou, dankzij de financiële steun van het Fonds Baillet Latour, de restauratiefase van het project ‘Charters Graven van Vlaanderen’ voltooid moeten zijn.
Overheidsarchieven zijn belangrijk. Overheden verzamelen, verwerken en beheren grote hoeveelheden documenten en data bij de uitvoering van hun taken van algemeen belang. Deze archieven – in papieren én in digitale vorm – hebben niet alleen een administratief-juridische waarde voor de organisatie, maar ook een potentiële cultuurhistorische waarde. Alle archieven bijhouden is echter geen optie. Daarom stelt het Rijksarchief selectielijsten op voor de federale overheidsinstellingen. Voortaan zijn federale overheidsdiensten verplicht om deze archiefselectielijsten vijfjaarlijks te actualiseren. Thomas Dermine, staatssecretaris voor Wetenschapsbeleid, en Pierre-Yves Dermagne, minister van Economie en Werk, willen op die manier federale administraties sensibiliseren voor het belang van een informatiebeheer dat voldoet aan de wettelijke verplichtingen inzake archivering, gegevensbescherming en openbaarheid van bestuur. De regering-De Croo geeft hiermee een duidelijk signaal dat een correct informatiebeheer en de aanstelling van professionele informatiebeheerders een must is voor elke moderne overheidsorganisatie.
In 2016 droeg de NMBS 80 strekkende meter historisch archief over aan het Algemeen Rijksarchief: dossiers van de personeelsdienst die werden aangelegd tijdens en onmiddellijk na de Tweede Wereldoorlog. Na reiniging werden de dossiers geïnventariseerd. Een groot deel ervan is nu raadpleegbaar in de leeszaal van het Algemeen Rijksarchief.
