Rijksarchief in België

Ons collectief geheugen !

FR | NL | DE | EN
Menu

‘Afrika-archief’ stapsgewijs geïnventariseerd: het archief van de inspecteur-generaal van de Hygiëne

Texte petit  Texte normal  Texte grand
27/09/2020 - Onderzoek - Inventarisatie - Publicaties - Algemeen Rijksarchief 2 - depot Joseph Cuvelier

De inspecteur-generaal van de Hygiëne was vanuit Brussel verantwoordelijk voor de hygiëne- en gezondheidsaangelegenheden in Belgisch-Congo en Rwanda-Urundi. Hij won inlichtingen in over de gezondheidstoestand in de kolonie, controleerde en coördineerde het werk van de vertegenwoordiging ter plaatse, documenteerde zich over de stand van zaken in het onderzoek van de tropische geneeskunde en onderhield nauwe contacten met gezondheidswerkers in Europa en daarbuiten. Zijn archieven, met een volume van 35,5 strekkende meter, documenteren de periode 1888-1965 en bevatten bijgevolg ook archiefstukken uit de periode van de Onafhankelijke Congostaat. De inventaris van dit archief is zopas gepubliceerd. Het archief zelf kan in de leeszaal van het Algemeen Rijksarchief 2 - depot Joseph Cuvelier geraadpleegd worden.

De “Gezondheidsdienst” van het ministerie van Koloniën viel onder de verantwoordelijkheid van de secretaris-generaal te Brussel. Hij was de hoge autoriteit voor hygiëne- en gezondheidsaangelegenheden in Belgisch-Congo en Rwanda-Urundi. De dienst won inlichtingen in over de gezondheidstoestand in de kolonie, controleerde en coördineerde het werk van de vertegenwoordiging ter plaatse, documenteerde zich over de stand van zaken in het onderzoek van de tropische geneeskunde en hij onderhield nauwe contacten met gezondheidswerkers in Europa en daarbuiten. In 1946 werden de bevoegdheden van de dienst overgeheveld naar de kolonie. In Brussel bleef louter een “Geneeskundig adviseur” met een klein team actief. In 1949 werd de titel van Geneeskundig adviseur gewijzigd in “inspecteur-generaal van de Hygiëne”.

Het archief van de inspecteur-generaal van de Hygiëne maakt deel uit van de 9,5 km “Afrika-archief” die geleidelijk van de FOD Buitenlandse Zaken wordt overgebracht naar het Rijksarchief (ARA2). Het archiefbestand met een volume van 35,5 strekkende meter bestaat uitsluitend uit archief dat tussen 1888 en 1965 werd gevormd in het “moederland”, in België dus. Het betreft voornamelijk archief van de “Gezondheidsdienst” van het ministerie van Koloniën en rechtsopvolgers (1908-1962). Maar in het bestand zitten ook enkele stukken die werden gevormd door het centraal bestuur van de Onafhankelijke Congostaat (1885-1908). De Onafhankelijke Congostaat had geen eigen dienst voor volksgezondheid. Een deel van het archief van de Onafhankelijke Congostaat in verband met gezondheidsvraagstukken werd overgebracht naar de “Gezondheidsdienst” toen deze in 1910 werd opgericht: de oudste dossiers bevatten dus archief van zowel de Onafhankelijke Congostaat als van het ministerie van Koloniën.

Het archief van de inspecteur-generaal van de Hygiëne bestaat voor een groot gedeelte uit briefwisseling, verslagen, en in mindere mate, documentatie. Aan de hand van de verslagen die werden ontvangen van artsen en missionarissen kan de uitbouw van de gezondheidsdiensten in Belgisch-Congo worden bestudeerd, ook deze op het platteland. De dossiers zijn ingedeeld per type pathologie, per regio of per gezondheidsinstelling (veldhospitalen, hospitalen of laboratoria), met details over hun infrastructuur en hun interne werking. De dossiers geven inzage in de eerste stappen van de tropische geneeskunde en de geleidelijke uitbouw van de medische dienstverlening, in de strijd tegen epidemieën, vaak veroorzaakt door de actie van de kolonisator zelf, maar ook in de concurrentie van de westerse geneeskunde met een sterke traditionele geneeskunde.

Sinds de overbrenging naar het Algemeen Rijksarchief 2 - depot Joseph Cuvelier in februari 2020 werd dit uiterst rijke archief talrijk geraadpleegd in de leeszaal (voor seminaries, eindwerken, professioneel onderzoek). En voortaan is er dus ook een gedetailleerde inventaris beschikbaar, op papier en digitaal.

Sommige bestanden zijn gedigitaliseerd en zijn raadpleegbaar in onze zoekrobot

De inventaris

De inventaris is in papieren versie voor €11,00 te koop in de archiefwinkel van het Algemeen Rijksarchief of in het Algemeen Rijksarchief 2 - Depot Joseph Cuvelier. De papieren versie bestellen kan via publicat@arch.be. Je kan de inventaris ook gratis downloaden in pdf-formaat via onze webshop of raadplegen via de zoekrobot.

www.belspo.be www.belgium.be e-Procurement