Sinds enkele jaren staat het waarderen van erfgoedcollecties (het bepalen van de cultureel-historische waarde van objecten en archiefdocumenten) in Vlaanderen hoog op de erfgoedagenda. Steeds meer museale collecties en archieven worden aan een macro- en microwaardering onderworpen. Aansluitend bij die actuele trend vatte Archiefbank Vlaanderen vorig jaar het idee op een waarderingstool voor ministeriële kabinetsarchieven te ontwikkelen. Vijf bewaarinstellingen van kabinetsarchieven (ADVN, AMSAB-ISG, KADOC-KULeuven, Liberaal Archief/Liberas en het Rijksarchief) werkten samen met Archiefbank Vlaanderen een pilootproject uit, dat door de Vlaamse Overheid werd gehonoreerd met een subsidie.

Kabinetsarchieven zijn belangrijke bronnen voor historisch, politicologisch en bestuurskundig onderzoek. Ministeriële kabinetten spelen immers een vooraanstaande rol in het Belgisch politiek bestel. Als ondersteunend orgaan staan ze in voor de uitwerking van het beleid van de federale en deelstaatregeringen. Kabinetsarchieven zijn van essentieel belang om het politiek besluitvormingsproces te begrijpen. Ze stellen ons in staat om een blik te werpen achter de schermen. Samen bewaren de vijf archiefinstellingen meer dan 200 kabinetsarchieven of ruim 14 strekkende kilometer archief.

Hoewel kabinetsarchieven een schat aan formele en vooral informele informatie bevatten, zijn ze tot nu toe maar in beperkte mate ontsloten. Dit is voor een groot deel te wijten aan de omvang, het wettelijk statuut (kabinetsarchieven hebben op federaal en Vlaams niveau een privaatrechtelijk statuut), de complexiteit en de specificiteit van deze archieven. Alsook aan het gebrek aan een grondige en integrale benadering. Het gevolg is dat de onderzoeksmogelijkheden van kabinetsarchieven te weinig bekend zijn en ze daardoor nauwelijks gebruikt worden. 

Om aan deze situatie te verhelpen, hebben de projectpartners geopteerd voor een globale en pragmatische aanpak. Er werd een werkinstrument ontworpen dat aandacht besteedt aan zowel waardering, verwerving, selectie, ontsluiting als valorisatie van ministeriële kabinetsarchieven. Bovendien richt het instrument zich tot meerdere gebruikersprofielen. Het staat ten dienste van archivarissen die kabinetsarchieven ontsluiten, onderzoekers (historici, politicologen, bestuurskundigen) en kabinetsmedewerkers die voor het beheer van het dynamisch archief instaan.

Het werkinstrument bestaat uit vier gebruiksvriendelijke documenten:

• Een theoretische handleiding, waarin ook de onderzoeksmogelijkheden en het ordeningsschema voor kabinetsarchieven zijn opgenomen.
• Drie praktische tools:
  • een waarderingsformulier voor het uitvoeren van macrowaardering op kabinetsarchieven
  • een exhaustieve waarderingslijst voor het toepassen van microwaardering op de diverse reeksen en documenten van kabinetsarchieven
  • een beknopte selectielijst die op de eerste plaats bedoeld is voor de archiefvormers.

Het volledige werkinstrument is beschikbaar op de website van Archiefbank Vlaanderen. Je vindt er tevens het onderzoeksrapport en het eindrapport van dit pilootproject. Het werkinstrument zal ook ter beschikking worden gesteld op de websites van de projectpartners. Het Rijksarchief bekijkt momenteel of de selectielijst op federaal niveau verspreid en vertaald kan worden (naar het Frans).