Sinds 2018 zijn circa 240.000 individuele dossiers – goed voor 650 strekkende meter archief – over de burgerslachtoffers van de Eerste Wereldoorlog raadpleegbaar in het Algemeen Rijksarchief. Ze vormen een onuitputtelijke bron van onderzoek en werpen ligt op de strijd voor erkenning die duizenden Belgen na de oorlog hebben gevoerd.
Wie heropbouw zegt, denkt aan bouwvallen en metselaars met een truweel in de hand. Maar de schade die na Wereldoorlog I moest worden hersteld, was niet alleen van materiële aard. Gedurende vier jaar hadden België en zijn inwoners te lijden onder een bezetting die gepaard ging met deportaties en allerhande vormen van repressie van het verzet. Na de Wapenstilstand maakte de Belgische overheid er een punt van om dit lijden te ‘compenseren’ via allerhande tegemoetkomingen.
Gedurende jaren kwamen bij de Rechtbanken voor oorlogsschade hele drommen slachtoffers aankloppen: voormalig gedeporteerden, mensen die door de bezetter tot gevangenisstraf waren veroordeeld, weduwen van burgers die waren neergeschoten door de Duitsers, of ouders van kinderen die waren omgekomen tijdens vuurgevechten of bombardementen. In 1924 waren voor 256.597 burgerslachtoffers die een aanvraag hadden ingediend bij de Rechtbanken voor oorlogsschade reeds 239.165 dossiers beslecht, voor een totaalbedrag aan schadeloosstelling van bijna één miljard frank.
Het Algemeen Rijksarchief bewaart 240.000 dossiers
In de loop der jaren vormden de besturen die instonden voor de uitbetaling van de schadevergoedingen een massa archief. De honderdduizenden dossiers werden tot 2017 beheerd door de FOD Sociale Zekerheid, maar zijn nu vrij raadpleegbaar in de leeszaal van het Algemeen Rijksarchief. Alle dossiers gaan over schade aan personen en in elk dossier zit een kopie van de uitspraak van de Rechtbank voor oorlogsschade, evenals de stukken die werden ingezonden om de aanvraag tot schadeloosstelling te staven (verklaringen van de aanvrager of van getuigen, getuigschriften van invaliditeit, enz.). De dossiers laten dus toe de lotgevallen te volgen van honderdduizenden Belgen die werden getroffen door de oorlog.
Lijst van de burgerslachtoffers
Je kan de lijst van de personen waarover het in deze 240.000 dossiers gaat in pdf-formaat raadplegen via onze digitale leeszaal, beschikbaar via de computers in alle leeszalen van het Rijksarchief. De lijst wordt op termijn ook geïntegreerd in onze online zoekrobot Zoeken naar archieven.
Meer info
- Online dossier Eerste Wereldoorlog
- Inventarissen van de archieven van de hoven en rechtbanken voor oorlogsschade in Vlaanderen (en rechtsopvolgers) (1919-1936): deze publicatie is te koop in de archiefwinkel en kan besteld worden via onze webshop
- Inventaris van het archief van de Rechtbank van Oorlogsschade te Tongeren (1919-1924)
- Inventaris van het archief van de Rechtbank van Oorlogsschade te Hasselt (1919-1924)
- Inventaris van het archief van de Rechtbank van Oorlogsschade en van het Hof voor Oorlogsschade van Brussel (1919-1935)
- Inventaris van het archief van de Rechtbank voor oorlogsschade van Charleroi (1919-1932)
- Inventaris van het archief van de Rechtbank voor oorlogsschade van Bergen (1919-1927)
- Inventaris van het archief van de Rechtbank voor oorlogsschade van Doornik (1912)
- Inventaris van het archief van de Rechtbank voor oorlogsschade van Nijvel (1919-1927)
- Archief van de Rechtbank voor oorlogsschade van de arrondissementen Aarlen en Neufchâteau: de onuitgegeven inventarissen zijn beschikbaar in de leeszaal van het Rijksarchief te Aarlen.
- De individuele dossiers van de burgerslachtoffers van de Eerste Wereldoorlog gaan over schade aan personen. Voor schade aan goederen kan je het archief raadplegen van de Dienst der Verwoeste Gewesten.