Tussen 1850 en 1900 werden in België 28 nieuwe gevangenissen gebouwd volgens het cellenmodel van  Ducpétiaux. De gevangenis van Marche-en-Famenne in de rue des Brasseurs werd in gebruik genomen in december 1850 en beschikte over 19 cellen. In dezelfde straat bevond zich toen ook een detentiecentrum, in een voormalig jezuïetencollege. De gevangenis van Marche-en-Famenne werd gesloten in juni 1933. Uit het archief blijkt dat ze werd heropend van maart 1944 tot juni 1946. Naast gevangenen van gemeen recht werden er na de bevrijding ook personen opgesloten die verdacht werden van collaboratie. In november 2013 werd in Marche-en-Famenne een nieuwe gevangenis in gebruik genomen.

Het archief

Het archief van de gevangenis van  Marche-en-Famenne beslaat circa 12 strekkende meter documenten uit de periode 1816-1947. Het griffiearchief is nog volledig. Aan de hand van de registers en naamlijsten met aankomst en vertrek van de gedetineerden en de bevolkingsregisters kan een continustudie van de gevangenispopulatie gevoerd worden van 1850 tot 1933 en van 1944 tot 1946 (inventarisnummers 132-168).

Om inlichtingen te bekomen over specifieke gedetineerden en hun opsluiting moet worden gezocht in de opsluitingsarchieven. De opsluitingsregisters bieden informatie over de datum van aankomst van de gedetineerde, de datum van vertrek, de redenen voor de opsluiting, het eventuele vonnis, de identiteit van de rechtbank, de datum van het proces, enz. De opsluitingsdossiers – die geordend werden op datum van vertrek van de gedetineerden – vullen in sommige gevallen de informatie van de opsluitingsregisters aan. Sporadisch bevatten deze dossiers brieven, foto’s, identiteitsbewijzen, enz.  De inventaris bevat een alfabetische index  van de personen die tussen 1833 en 1909 in de gevangenis waren opgesloten.

Een aantal archiefstukken geven ook duiding over de activiteiten en de werking van de instelling. Die informatie vind je voornamelijk in de briefwisseling van de directeur (1828-1947; nrs. 5-25), de  dagboeken van de directeur (1872-1912; nrs. 28-46), de jaarrekeningen met de penitentiaire statistieken (1863-1906; nrs. 47-83) en de driejaarlijkse verslagen over de toestand van de instelling (1881-1913; nrs. 85-94).

Raadpleging

Het archief van de gevangenis (1816-1947) en van het interneringscentrum (1944) van Marche-en-Famenne wordt bewaard in het Rijksarchief te Aarlen. Documenten ouder dan 100 jaar zijn vrij raadpleegbaar. Documenten ouder dan 30 jaar die niet privacygevoelig zijn, zijn eveneens vrij raadpleegbaar. Indien ze wél privacygevoelig zijn, moet eerst toelating worden gevraagd aan de Algemeen Rijksarchivaris (of diens afgevaardigde).

Inventaris

De inventaris is voor € 11,00 te koop in het Rijksarchief te Luik en in de archiefwinkel van het Algemeen Rijksarchief. Je kan de inventaris ook bestellen via publicat@arch.be of gratis downloaden (pdf) door op onderstaande titel van de inventaris te klikken.

• PICRON Delphine, Inventaires des archives de la Prison de Marche-en-Famenne (1816-1947) et du Centre d’internement de Marche-en-Famenne (1944), reeks Inventarissen Rijksarchief te Aarlen nr. 94, publ. 5833, Algemeen Rijksarchief, Brussel, € 11,00.

Leestips

• De archieven van de gevangenissen van Kortrijk, Hasselt, Brugge, Ieper, Antwerpen, …
• Inventaris van het archief van de gevangenis van Luik: van Saint-Léonard tot Lantin
• Het archief van de gevangenis van Verviers is geïnventariseerd
• Het archief van de gevangenis van Hoei (1815-1991) is geïnventariseerd
• Archief van de Psychiatrische Afdeling van de Gevangenis van Vorst ontsloten (1922-1976)
• Het archief van de Duitse afdeling van de strafinrichting van Merksplas
• Archief van de gevangenissen van Bergen, Charleroi, Dinant, Doornik, enz