Rijksarchief in België

Ons collectief geheugen !

FR | NL | DE | EN
Menu

Was opa een nazi? Bronnengids over de repressie (1944-1960)

Texte petit  Texte normal  Texte grand
13/09/2017 - Publicaties - CegeSoma – Studiecentrum Oorlog en Maatschappij - Rijksarchief te Gent

Zo'n half miljoen Belgen – Vlamingen, Brusselaars en Walen – hebben een familielid dat 'fout' was tijdens de Tweede Wereldoorlog. Opa, oma, vader, moeder, oom of tante. Aanvankelijk zijn er ruim 400.000 dossiers van collaborateurs. Zo'n 100.000 burgers krijgen ook effectief een straf voor het meewerken met nazi-Duitsland: van terechtstelling over vrijheidsberoving tot verlies van rechten. Kleinkinderen en andere familieleden gaan vandaag meer en meer op zoek naar de juiste toedracht van de feiten om dat verleden een plaats te geven. In Was opa een nazi? reiken oorlogshistorici en archivarissen de sleutels aan voor de zoektocht naar het vaak onuitgesproken oorlogsverleden. De bronnengids, op 13 september 2017 onder ruime persbelangstelling voorgesteld in het CegeSoma, is het resultaat van een samenwerking tussen de Universiteit Gent, de ULB en het Rijksarchief/CegeSoma.

Was opa een Nazi ?

Het CegeSoma krijgt nagenoeg elke dag een vraag van een nabestaande van iemand die na de Tweede Wereldoorlog te maken kreeg met de repressie. Dit kan gaan om een veroordeling, een verlies van rechten als gevolg van de burgerlijke epuratie, een internering, … Nabestaanden hebben vaak enkel een vaag of zelfs verkeerd idee van wat (groot)vader, (groot)moeder, (groot)oom precies is overkomen en waarom hij/zij te maken kreeg met de naoorlogse zuivering.

Een doolhof

Bij een veroordeling zijn de strafdossiers de meest adequate bron, maar voor nabestaanden blijven die in de regel gesloten. In andere archieven van overheidsinstellingen (gevangenissen, rechtbanken van eerste aanleg, consultatieve commissies, commissies belast met administratieve zuivering), bewaard in het Rijksarchief of bij provincies en gemeenten, is eveneens veel concrete informatie te vinden over wie na 1944 verdacht werd van collaboratiefeiten of ervoor is gesanctioneerd. De juiste weg vinden naar en in die archieven is echter geen sinecure.

Een gids in klare taal voor een breed publiek

Op initiatief van dr. Koen Aerts (Universiteit Gent) hebben specialisten van het Rijksarchief/CegeSoma en prof. Pieter Lagrou (ULB) de krachten gebundeld om een bevattelijk boek te schrijven dat alle relevante archieven in kaart brengt en ook niet-historici de weg wijst naar het juiste archief. Elke bron krijgt een aparte fiche waarin archivarissen en historici uitleggen welke informatie voorhanden is en hoe de bron best wordt gebruikt voor persoonlijk onderzoek. 

Afrekenen met de mythes over collaboratie en repressie

Het eerste deel van het boek is een eveneens voor de niet-gespecialiseerde lezer geschreven inleiding over de repressie, waarin de verschillende sancties en juridische procedures aan bod komen, toegelicht aan de hand van het meest recente historisch onderzoek. Deze synthese wil ertoe bijdragen een aantal mythes over collaboratie en repressie uit de wereld te helpen. 

Het boek

Koen AERTS, Dirk LUYTEN, Bart WILLEMS, Paul DROSSENS en Pieter LAGROU, Was opa een nazi? Speuren naar het oorlogsverleden van je familie, Lannoo, Tielt, 2017, € 24,99.

Het boek is in het Nederlands uitgegeven door Lannoo en in het Frans door Racine.  Het is ook te koop in het CegeSoma.

Wil je een voorsmaakje? Via deze link kan je het boek inkijken.

De boekvoorstelling en de eerste reacties

De conferentiezaal van het CegeSoma bleek te klein voor het grote aantal mensen dat bij de boekvoorstelling wilde zijn op 13 september 2017. Kabinetsmedewerker Bart Suys sprak namens staatssecretaris Zuhal Demir van Wetenschapsbeleid. Hij benadrukte het belang van dit soort boeken waarin wetenschappelijke (archivalische en historische) kennis naar een breed publiek wordt gebracht. Hij vertelde ook dat de staatssecretaris werkt aan een oplossing voor de nabestaanden van veroordeelde collaborateurs die de toegang zoeken tot de informatie in de archieven van het militair gerecht. De hoofdeditor van het boek, dr. Koen Aerts (UGent), maakte duidelijk dat dit boek niet enkel een ‘reisgids’ is doorheen het bronnenlandschap, maar dat het ook een belangrijke rol kan spelen in een maatschappelijk debat over de verwerking van het oorlogsverleden. Vervolgens ontstond een geanimeerde discussie, waarbij verschillende nabestaanden van veroordeelde collaborateurs getuigden over hun persoonlijke zoektocht naar de historische waarheid.

     

     

Lees- en kijktips

Intussen ontstond een ruime persaandacht voor het boek, zowel in de Nederlandstalige als de Franstalige pers. Enkele links naar persreacties:

www.belspo.be www.belgium.be e-Procurement