Rijksarchief in België

Ons collectief geheugen !

FR | NL | DE | EN
Menu

Zes nieuwe BRAIN-projecten goedgekeurd

Texte petit  Texte normal  Texte grand
04/05/2017 - Divers

Begin 2017 werden binnen het BRAIN-programma van het federaal Wetenschapsbeleid zes nieuwe onderzoeksprojecten geselecteerd waarop het Rijksarchief intekende. In tijden van budgettaire krapte is dit bemoedigend nieuws. De deelname aan BRAIN-projecten is immers een van de weinige mogelijkheden voor het Rijksarchief om bijkomende middelen te verwerven voor de ontwikkeling van wetenschappelijke activiteiten. We zetten voor u de zes nieuwe onderzoeksprojecten op een rijtje.

  1. TRANSMEMO: The Sorrows of Belgium: WWII Memories and Family Transmission
  2. UGESCO: Upscaling the Geo-temporal enrichment, exploration and exploitation of Scientific Collections
  3. PROMISE: Preserving Online Multiple Information: towards a Belgian StratEgy
  4. COBECORE: Congo basin eco-climatological data recovery and valorization
  5. HOTSPOTS: Social Hotspots. High Courts of Justice Files, Sources for Low Countries History
  6. TEMAS: Thesaurus of Early Modern Archival Sources

TRANSMEMO: The Sorrows of Belgium: WWII Memories and Family Transmission

TRANSMEMO is een tweejarig onderzoeksproject over intergenerationele overdracht van herinneringen, meer bepaald de manier waarop herinneringen aan het verzet en de collaboratie tijdens de Tweede Wereldoorlog worden doorgegeven van ouders op hun kinderen en kleinkinderen.

De gebruikte methode is de mondelinge geschiedenis. Via interviews met drie generaties (overlevenden-kinderen-kleinkinderen) wordt nagegaan hoe bepaalde beeldvormingen over de collaboratie en het verzet in familiale kring werden gevormd. Zo willen we beter begrijpen hoe collectieve herinneringen in een samenleving zo hardnekkig kunnen worden, wat in dit geval bijvoorbeeld relevant is m.b.t. de verschillende beeldvormingen rond WO II in Franstalig België en Vlaanderen.

Het project gebruikt ook de omvangrijke collectie mondelinge bronnen van het CegeSoma, en wil deze historische collectie voor het eerst ontsluiten voor de studie naar collectieve herinnering. De tijdens het project gemaakte interviews zullen gedeponeerd worden bij het CegeSoma.

Het project heeft ook een maatschappelijk luik: het wil kinderen en kleinkinderen van collaborateurs en verzetsleden met elkaar confronteren en in dialoog laten treden met elkaar over de manier waarop het verleden van hun (groot)ouders hun eigen leven en opvattingen heeft gevormd. Het moet leiden tot een beter begrip over de verwerking van WO II in België, maar meer globaal ook over de rol die onopgeloste collectieve trauma’s uit het verleden spelen in het creëren van blijvende maatschappelijke spanningen.

TRANSMEMO is een samenwerking tussen het Rijksarchief (Cegesoma), de UGent en de UCL.  Het is een interdisciplinair project van historici en sociaal psychologen. Nico Wouters, operationeel directeur van het CegeSoma, is de projectverantwoordelijke voor het Rijksarchief.

UGESCO: Upscaling the Geo-temporal enrichment, exploration and exploitation of Scientific Collections

De kwaliteit van de metadata van de gedigitaliseerde collecties van de federale wetenschappelijke instellingen heeft grote invloed op hun toegankelijkheid en dus ook op het doorzoeken, gebruiken en interpreteren van hun inhoud. Vooral voor de collecties “Beeld en Geluid” is dit van zeer groot belang, aangezien geen full-tekst zoekopdracht kan worden uitgevoerd in de documenten zelf en de software voor beeldherkenning nog in zijn kinderschoenen staat. Uit projecten met een gezamenlijk platform zoals EHRI is gebleken hoe belangrijk het is te werken aan de interoperabiliteit van de gegevens en een upgrade van hun kwaliteit, om tot een succesvol resultaat te kunnen komen.

Het UGESCO-project wil zich vooral toespitsen op vraagstukken rond spatio-temporele metagegevens. De twee voornaamste doelstellingen zijn:  

  • Onderzoek voeren naar de meerwaarde die kan worden geboden door spatio-temporele metadata (door ook de mogelijkheden te onderzoeken van een interconnectie tussen verschillende collecties) en deze metadata verrijken met technieken uit de informatica en de taaltechnologie. Bedoeling is om een toolbox te ontwikkelen waarmee de kwaliteit van de metadata van de collecties automatisch kan verbeterd worden.

  • Een webplatform ontwikkelen voor het publiek waarmee de metadata in tijd en ruimte kunnen worden doorzocht.

Het project wil ook onderzoek voeren naar de meerwaarde van een platform voor crowdsourcing waarmee de aangemaakte metadata kunnen worden gevaloriseerd en verbeterd. Op die manier wordt ook het publiek betrokken bij een deel van het onderzoek.  

Het CegeSoma neemt op twee vlakken deel aan UGESCO. De onderzoeker die het centrum hiervoor zal inzetten, zal vooral werken op het luik “gebruikers” en zal meer bepaald instaan voor volgende aspecten: definiëren van de noden van de FWI’s inzake kwaliteitsverbetering van hun spatio-temporele metadata, identificeren van de doelgroepen die het platform mogelijks kunnen gebruiken, en de verschillende tools tijdens hun ontwikkelingsfase uittesten. Het hoofdstuk “crowdsourcing” zal vanzelfsprekend een belangrijk deel uitmaken van het onderzoek rond de “gebruikers”. Het CegeSoma wil ook content provider zijn in het kader van het project. De andere workpackages zullen bijvoorbeeld metadatasets ter beschikking krijgen die kunnen dienen voor case studies. De sets zullen worden aangevuld met metagegevens uit andere collecties, zodat de interoperabiliteit kan worden nagegaan en de werking van een aantal tools kan worden getest op andere soorten erfgoedobjecten.

Het UGESCO-project ging van start op 1 april 2017 en loopt over twee jaar. Het wordt gecoördineerd door het departement ELIS van de UGent, in samenwerking met het CegeSoma (OD 4 van het Rijksarchief), het departement STIC van de ULB, de faculteit Letteren van de KULeuven en het departement Aardrijkskunde van de UGent.  Florence Gillet, verantwoordelijke voor Beeld en Geluid bij het CegeSoma, is de projectverantwoordelijke voor het Rijksarchief.

PROMISE: Preserving Online Multiple Information: towards a Belgian StratEgy

België heeft een grote achterstand inzake webarchivering. De bevoegdheden van het Rijksarchief op dit vlak worden bepaald – en ingeperkt – door de archiefwet. De Koninklijke Bibliotheek van haar kant heeft als opdracht een hoofdrol te spelen voor het wettelijk depot van Belgische publicaties. Het onderzoeksproject “Preserving Online Multiple Information : towards a Belgian strategy” (PROMISE) wil een federale strategie uitbouwen voor de bewaring van Belgische websites.

Het project wordt gefinancierd door de POD Wetenschapsbeleid (BELSPO) in het kader van het BRAIN-programma en is een samenwerking van de dienst Digitale Preservatie & Toegang van het Rijksarchief, de Koninklijke Bibliotheek van België, de universiteiten van Gent (Research Group for Media and ICT and Ghent Centre for Digital Humanities) en Namen (Research Centre on Information, Law & Society), en de Haute École Bruxelles-Brabant (Unité de Recherche et de Formation en Sciences de l’Information et de la Documentation).

Het project zal eerst op internationaal niveau de goede praktijken voor webarchivering identificeren, en vervolgens een pilootproject opzetten voor Belgische webarchivering en cases uitzoeken voor wetenschappelijke studie van het Belgische web. De partners van het project zullen een beleid uitstippelen en een methodologie bepalen voor de evaluatie en de selectie van de digitale objecten die moeten gearchiveerd worden. Overeenkomstig de internationale normen en best practices zullen ze vervolgens een prototype bouwen voor het inzamelen, bewaren en verspreiden van digitale objecten. Ze zullen ook het wettelijk en reglementair kader onder de loep nemen om de bevoegdheden inzake webarchivering duidelijk af te bakenen tussen het Rijksarchief en de Koninklijke Bibliotheek. Tenslotte zal een businessmodel worden voorgesteld om de resultaten van het project in de praktijk te brengen.

Het project gaat van start op 1 juli 2017 en zal gedurende twee jaar vier onderzoekers te werk stellen, waarvan sommigen deeltijds.

Rolande Depoortere, diensthoofd van de dienst Digitale Preservatie & Toegang van het Rijksarchief, is de projectverantwoordelijke voor het Rijksarchief. Sébastien Soyez, wetenschappelijk medewerker bij de dienst Digitale Preservatie & Toegang, is copromotor van het project.

COBECORE: Congo basin eco-climatological data recovery and valorization

Het COBECORE-project wil de klimatologische gegevens die tijdens de 20e eeuw werden verzameld in het Congobekken bestuderen en voor onderzoek ter beschikking stellen. Tientallen jaren hebben meetstations van het Nationaal Instituut voor de Landbouwkunde in Belgisch-Congo (NILCO) temperatuur- en neerslaggegevens in de regio opgetekend. Dit archief vormt een uitzonderlijke bron van informatie voor een beter begrip van het unieke ecosysteem van het Congobekken.

De cijfers zullen worden opgenomen in een databank en het mogelijk maken de evolutie van het klimaat en de flora in het Afrikaanse regenwoud, het op één na grootste woud op aarde, op lange termijn te bestuderen. In het kader van de klimaatverandering zal dit project ook bijdragen tot een beter inzicht in verleden en toekomst van een van de belangrijkste longen van onze planeet.

Het Algemeen Rijksarchief stelt de projectmedewerkers het NILCO-archief ter beschikking en zal de belangrijkste stukken digitaliseren, en ze online voor iedereen toegankelijk maken. 

COBECORE is een samenwerking tussen het Rijksarchief, de UGent, het KMMA en BOTA. Michaël Amara, diensthoofd ‘Hedendaagse archieven’ in het Algemeen Rijksarchief, is de projectverantwoordelijke voor het Rijksarchief.

HOTSPOTS: Social Hotspots. High Courts of Justice Files, Sources for Low Countries History

Vanaf de late middeleeuwen speelden rechtbanken een cruciale sociale en politieke rol in het gebied dat vandaag België heet. De collecties vroegmoderne procesdossiers in het Belgische Rijksarchief zijn mede daardoor uitzonderlijk rijk in vergelijking met andere Europese landen. Deze dossiers vormen een schatkamer voor het meest uiteenlopende onderzoek, zowel voor historici als genealogen.

Het BRAIN-project ‘Social Hotspots. Procesdossiers als bronnen voor de geschiedenis van de vroegmoderne Nederlanden’ focust op criminele rechtspraak en politiek in het laat 18e-eeuwse Brabant. Het project bestaat uit de inventarisatie van een belangrijke archiefreeks en historisch onderzoek.

In het archiefluik worden de procesdossiers geïnventariseerd van de Procureur-Generaal van de Raad van Brabant. De Procureur-Generaal kwam tussen in conflicten op bovenlokaal niveau, superviseerde lokale rechtbanken en verdedigde de belangen van de vorst. Deze reeks belicht dus tal van sociale en politieke spanningen, en geeft weer hoe en waarom de overheid intervenieerde in de rechtspraak.

Tegelijk zal een onderzoeker dit materiaal bestuderen en een doctoraatsthesis schrijven over de rol van gerechtelijke vervolging als instrument van politieke verandering, regulering en hervorming tussen 1770 en 1795, met bijzondere aandacht voor de Brabantse Omwenteling, de Oostenrijkse restauratie (1790-1792, 1794) en de Franse verovering (1792-1793).

In het kader van dit project zullen rond 15 juli 2017 twee vacatures worden gepubliceerd, één voor de archivaris en één voor de onderzoeker. De gesprekken zijn gepland voor begin september, de aanwerving voor begin oktober.

HOTSPOTS is een samenwerking tussen het Rijksarchief, de UCL en de VUB. Harald Deceulaer, diensthoofd van het Rijksarchief te Brussel (Vorst), is de projectverantwoordelijke voor het Rijksarchief.

TEMAS: Thesaurus of Early Modern Archival Sources

Vele formele archiefbeschrijvingen in inventarissen (remissiebrieven, rollen, vonnisboeken, enz.) zijn voor de modale lezer vaak moeilijk te begrijpen. Informatie over documenttypes uit het ancien régime is bovendien vaak verspreid in moeilijk toegankelijke publicaties. Dit project beoogt de bouw van een thesaurus van vroegmoderne redactionele vormen, die deze disparate kennis in een gestructureerde vorm bij elkaar brengt: een (Nederlandstalige) definitie, elementaire bibliografie, institutionele en functionele context, bronnenuitgaven, enz. Ook de relaties tussen vormen, functies en archiefvormers worden vastgelegd.

Bijzondere aandacht zal besteed worden aan de standaardisering van de (Nederlandstalige) terminologie. Vermits deze thesaurus is opgezet als een eerste aanzet voor een meertalige versie, wordt meteen aandacht besteed aan deze uitbreiding op termijn. De thesaurus wordt ook verrijkt met beeldmateriaal, opdat gebruikers op een laagdrempelige manier documenten kunnen herkennen en contextualiseren.

In eerste instantie zal dit een geïsoleerd werkinstrument zijn; op termijn moet deze databank gekoppeld worden aan digitale toegangen online. Onderzoekers die op een onbekende redactionele vorm stoten, kunnen dan rechtstreeks doorverwezen worden naar een definitie en andere relevante informatie. De link kan ook andersom werken: onderzoekers die in een bepaald type bron geïnteresseerd zijn, vinden vanuit de thesaurus linken naar vindplaatsen van concrete exemplaren.

TEMAS is een samenwerking tussen het Rijksarchief en de KULeuven. Eddy Put is projectverantwoordelijke voor het Rijksarchief.

www.belspo.be www.belgium.be e-Procurement