Tot 2001 zaten de registers in een kelder van het Nationaal Instituut voor de Statistiek en waren ze enkel gekend bij een select groepje historische demografen. De originelen werden overgebracht naar het Algemeen Rijksarchief, integraal gedigitaliseerd en recent online gezet.

Wat is de ‘Mouvement’?

Dankzij Alphonse Quetelet was België in de 19^de eeuw één van de koplopers op het vlak van bevolkingsstatistiek. Naast de (veel bekendere) tienjaarlijkse volkstellingen (vanaf 1846) vormde de ‘Mouvement’ (die jaar na jaar de bevolking in beeld bracht) de tweede pijler van de bevolkingsstatistiek. Alleen is de Mouvement altijd het onbekende broertje gebleven. De reeks papieren registers start in 1841 en loopt ononderbroken tot 1976. De actuele cijfers van de ‘Mouvement’ of de ‘bevolkingsloop’ zijn te raadplegen via statbel.fgov.be

De ‘Mouvement de la Population’ (in het Nederlands  ‘Loop van de bevolking’) is geen Belgische uitvinding. Al onder het Franse bewind eind 18^de eeuw werd er een ‘Mouvement’ gemaakt: een eenvoudige boekhouding van de bevolking om het inwonersaantal in een bepaalde gemeente te kennen: aantal geboorten, overlijdens, aankomst en vertrek van inwoners. Maar na de onafhankelijkheid heeft België onder impuls van Alphonse Quetelet – de grondlegger van de Belgische statistiek – de ‘Mouvement’ flink uitgebreid.

Welke cijfers vind je in de Mouvement?

De Mouvement vormt de weerspiegeling van de (relatief uitgebreide) bevolkingsregistratie in de Belgische gemeenten. De Mouvement bundelt de gegevens, afkomstig van alle Belgische gemeenten, uit de:

• Registers van de burgerlijke stand (geboorten, huwelijken, overlijdens)
• Bevolkingsregisters (vertrek en aankomst in de gemeente, vorige verblijfplaats, bestemming)
• Registers van doodgeborenen (met onderscheid tussen overlijden tijdens zwangerschap, X-aantal dagen na de geboorte)
• Doodsoorzakenregister (naar aanleiding van de cholera-epidemie in de jaren 1840) vanaf 1851. Aparte registratie van oorzaken van gewelddadige dood en zelfmoorden.
• Registers van vertrek (1866) en aankomst (1900) (minutieuze registratie van migratie)
• Vreemdelingenregister (vanaf 1933)

Wat maakt de Mouvement uniek en interessant?

Het unieke aan de Mouvement is dat het gaat om een ononderbroken reeks gegevens over 135 jaar, voor heel België, met gedetailleerde cijfers tot op het niveau van de gemeente. Andere Europese landen benijden ons om deze bron. Bij historische demografen is de ‘Mouvement’ sinds 10 jaar genoegzaam bekend. Nu ze online staat, krijgt iedereen de kans om te grasduinen in allerlei statistieken over zijn/haar gemeente; het aantal tweelingen in 1920; het aantal choleragevallen in 1890; de evolutie van het aantal emigranten naar Canada in de jaren 1930; …

Online raadpleging

Om toegang te krijgen tot de archieven van het Rijksarchief die online raadpleegbaar zijn, moet je je eerst registreren.

Je vult je naam en e-mailadres in op de registratiepagina, kiest een gebruikersnaam en een wachtwoord en bevestigt dit wachtwoord nogmaals. Vervolgens klik je op "Registreer". Je krijgt na de verzending van je registratie een e-mail om de registratie te bevestigen. Open deze e-mail en klik op de link om je account te activeren. Wil je je wachtwoord wijzigen? Klik dan hier. Gebruikersnaam vergeten? Die kan je opvragen via deze pagina. Let op dat je je e-mailadres correct invult. En controleer even je ongewenste e-mails (spam), zodat onze bevestigingsmails niet verloren geraken.

Ben je op zoek naar tips en achtergrondinfo om bepaalde archiefbestanden of genealogische gegevens gemakkelijker terug te vinden in onze zoekrobotten? Bekijk dit instructiefilmpje!

• Klik hier om de registers te raadplegen

Leestip

• Grasduinen in de bevolkingsgeschiedenis: wat was er mis met de West-Vlamingen? (artikel in Knack, 13 maart 2018)