Rijksarchief in België

Ons collectief geheugen !

FR | NL | DE | EN
Menu

Eupen-Malmedy en gouverneur Baltia: Inventaris van het archief van de regering van Eupen-Malmedy (1873-1925)

Texte petit  Texte normal  Texte grand
19/12/2015 - Onderzoek - Inventarisatie - Publicaties - Rijksarchief te Eupen

Toen het Verdrag van Versailles begin 1920 in werking trad, verkreeg België het gezag over de arrondissementen Eupen en Malmedy. Generaal Herman Baltia werd Hoge Commissaris en Gouverneur van het gebied. De activiteitenverslagen en memoires van de omstreden Baltia worden bewaard in het archief van de regering van Eupen-Malmedy (1873-1925), zopas geïnventariseerd in het Rijksarchief te Eupen.

Het Verdrag van Versailles en generaal Baltia

Krachtens artikels 32 – 34 van het Verdrag van Versailles dat op 28 juni 1919 werd ondertekend, verkreeg België de arrondissementen Eupen en Malmedy, die tot dan onder Pruisisch gezag stonden, evenals het betwiste grondgebied van Neutraal Moresnet. Een Belgische wet van 19 september 1919 verleende de nieuwe territoria het statuut van onafhankelijk arrondissement, onder leiding van een Hoge Commissaris.

Toen het Verdrag van Versailles op 10 januari 1920 in werking trad, verkreeg België dus het gezag over de arrondissementen Eupen en Malmedy. Generaal Herman Baltia werd Hoge Commissaris en Gouverneur van het gebied. Krachtens artikels II en VII van de wet van 19 september beschikte de Hoge Commissaris over nagenoeg absolute en onbeperkte bevoegdheden. Dankzij die uitgebreide macht slaagde Baltia erin om in de nieuwe gebieden geleidelijk de wetgeving, het schoolsysteem en het juridisch en economisch kader van België ingang te doen vinden. Andere opdrachten van de regering – t.t.z. van Baltia – bestonden in het houden van een volksraadpleging, het reorganiseren van het bestuur van de gebieden die onder zijn gezag vielen, en het voorbereiden van hun definitieve aanhechting.

Generaal Baltia was van oordeel dat het drie decennia zou duren vooraleer de regio politiek en juridisch volledig was geassimileerd, maar in 1922 gingen reeds stemmen op om een einde te stellen aan het speciale regime. Op 7 maart 1925 besliste de Senaat om het overgangsstatuut op te heffen vanaf 1 juni 1925. Eupen-Malmedy zou definitief worden geïntegreerd in België vanaf 15 september 1925. De Belgische wetten die in Eupen-Malmedy nog niet in voege waren, werden er ingevoerd en de inwoners van de Oostkantons verkregen volledige Belgische burgerrechten. Na de fusie met het Waalse arrondissement Verviers werd de administratieve zetel van Malmedy afgeschaft.

Baltia was een enigszins omstreden figuur, voornamelijk omwille van de volksraadpleging die hij volgens het Verdrag van Versailles moest houden in de Oostkantons, maar ook door de censuur die zijn regering oplegde en wegens zijn hardnekkige pogingen om de bevolking te assimileren. Dankzij zijn speciale bevoegdheden en omdat hij handelde onder rechtsreeks gezag van de Eerste Minister of de Minister van Binnenlandse Zaken kon Baltia wel een aantal taal- en integratieproblemen aanpakken. Toen de Belgische overheid de nieuwe gebieden in 1925 overnam, werden het statuut en de gevoeligheden van de nieuwe staatsburgers soms uit het oog verloren.

Het archief van de regering van Eupen-Malmedy

Het archief van de regering van Eupen-Malmedy dat wordt bewaard in het Rijksarchief te Eupen bevat slechts een deel van het archief van Baltia en zijn bestuur. Om welke stukken gaat het?

  • originele decreten en besluiten (1920-1925)
  • dossiers van de persdienst van de administratie
  • documenten van medewerker Léon Mallinger
  • dossiers uit het archief van de onderprefectuur en het kantoor van het landelijk arrondissement Malmedy
  • kopieën van dossiers uit het archief van Baltia en zijn familie

Helaas weet niemand waar de rest van de dossiers van de Malmedy-administratie gebleven is.

Om de leemten in het archief toch gedeeltelijk op te vangen, worden de verwante bronnen zeer gedetailleerd beschreven in de inventaris. Bovendien zijn een aantal onderdelen, zoals het deel over de verzameling persknipsels, opgevat als een analytische inventaris die een gedetailleerde beschrijving geeft van de inhoud van de stukken. De persknipsels brengen immers een getuigenis van alle belangrijke gebeurtenissen die in Eupen plaatsvonden tijdens de scharnierperiode 1920-1925 en documenteren zo het regeringsbeleid.

Belangrijke stukken in dit archief zijn o.a. de activiteitenverslagen en memoires van Koninklijk Hoog Commissaris Baltia. Ze geven inzage in de beweegredenen en motieven van het bestuur en van Baltia zelf en illustreren het beleid dat de Belgische regering voerde t.a.v. Eupen-Malmedy en de houding die ze aannam tegenover haar nieuwe staatsburgers.  

 

De inventaris

De (Duitstalige) inventaris is te koop in de archiefwinkel van het Algemeen Rijksarchief, in het Rijksarchief te Eupen of kan worden besteld via publicat@arch.be. U kan de inventaris ook gratis downloaden als pdf.

HERREBOUT Els, Inventar des Archivs des Gouvernements Eupen-Malmedy (1873-1925),  Reeks Inventarissen Rijksarchief te Eupen nr. 4, Algemeen Rijksarchief, Brussel, 2015.
Publicatie 5543, € 15,00 (+ eventuele verzendingskosten).

www.belspo.be www.belgium.be e-Procurement