Rijksarchief in België

Ons collectief geheugen !

FR | NL | DE | EN
Menu

Vrouwen in het Verzet

Texte petit  Texte normal  Texte grand
06/08/2015 - Inventarisatie - Rijksarchief te Bergen - Algemeen Rijksarchief

Tijdens de Eerste Wereldoorlog hebben heel wat vrouwen zich onderscheiden in het Verzet. Denk aan Edith Cavell, Jeanne de Belleville, Marie de Croÿ, Louise Thuliez, Marthe Boël, enz. Het Rijksarchief bewaart belangrijke stukken over het verzetsnetwerk Baucq-Cavell, naast archief van prinses Marie de Croÿ.

Tijdens de Eerste Wereldoorlog verbergen de jonge lerares Louise Thuliez en Henriette Moriamé Engelse soldaten die het risico lopen in handen van de Duitsers te vallen. De twee vrouwen roepen al vlug de hulp in van prinses Marie de Croÿ, die voor Engelse en Franse soldaten een vluchtroute had opgezet vanuit het familiekasteel van Bellignies (in Frankrijk, maar vlakbij de Belgische grens).

Edith Cavell is directrice van de verpleegsterschool die in Brussel werd opgericht door dokter Antoine Depage en zijn vrouw Marie. Samen met o.m. architect Philippe Baucq en gravin Jeanne de Belleville treedt ook Mevr. Cavell toe tot een netwerk dat geallieerde soldaten helpt ontsnappen.

Vanaf eind juli 1915 worden de verzetsnetwerken opgerold. Louise Thulliez wordt door de Duitsers aangehouden op 1 augustus 1915. Edith Cavel wordt gearresteerd op 7 augustus 1915. Beide vrouwen worden overgebracht naar de gevangenis van Sint-Gillis. Jeanne de Belleville wordt gearresteerd op 27 augustus 1915, niet ver van haar woning in Montignies-sur-Roc. Prinses Marie de Croÿ wordt gearresteerd in het kasteel van Bellignies op 6 september 1915. 

De processen vinden plaats in oktober 1915. Edith Cavell wordt ter dood veroordeeld en op 12 oktober 1915 samen met Philippe Baucq gefusilleerd. Marie de Croÿ krijgt 10 jaar dwangarbeid en brengt de rest van de oorlogstijd door in de gevangenis van Siegburg (Duitsland), samen met Jeanne de Belleville en Louise Thuliez. Deze laatsten waren ter dood veroordeeld, maar hun straf werd omgezet in levenslange dwangarbeid. In de gevangenis raakt Marie de Croÿ bevriend met Marthe Boël, de echtgenote van de directeur van de staalfabrieken Boël in La Louvière. Marthe Boël was veroordeeld voor het opzetten van een clandestiene en gratis postdienst voor soldaten en hun ouders. Henriette Moriamé tenslotte kon niet worden gearresteerd. Zij trad in het klooster te Mafle.

Archieven

Het Algemeen Rijksarchief bewaart in het archief van de Commissie voor het archief van de Patriottische Diensten belangrijke stukken over het verzetsnetwerk Baucq-Cavell: kopieën van Duitse verslagen, getuigenissen, enz. Het archief bevat ook een ledenlijst van het verzetsnetwerk, met vermelding van de datum van hun aanhouding en van het vonnis in hun zaak. Zeldzaam is het relaas van een procesgetuige, namelijk van de assistent van de advocaat van Edith Cavell, bewaard in het archief van Louis de Sadeleer.

Het Rijksarchief te Bergen bewaart 3,6 strekkende meter archief van prinses de Croÿ. Het bevat documenten over het leven van de prinses (gevangenschap, schriftje met een namenlijst van de gedetineerden van Siegburg en de reden van hun aanhouding, de paspoorten van de prinses, een kladversie van haar Memoires met correcties, een dossier over Duitse gevangenen, enz.), het relaas van het proces van Edith Cavell in 1915, briefwisseling (met haar familie, met de verzetsvrouwen Marthe Boël, Marguerite Blanckaert, enz.), een stamboom van de familie de Croÿ, stukken over de geschiedenis van de familie en over haar eigendommen.

Inventarissen

LANNOYE Anne (in samenwerking met) DEBRUYNE Emmanuel, TALLIER Pierre-Alain, BAILLY Hippolyte en FUNCK Quentin, Inventaire des archives de la Commission des Archives des Services patriotiques établis en Territoire occupé au Front l'Ouest, 1914-1930, reeks Inventarissen Algemeen Rijksarchief  nr. 581, Algemeen Rijksarchief, Brussel, 2015.
Publicatie 5454, 20,00 € (+ eventuele verzendingskosten).

WELLENS R., Inventaire des papiers Louis de Sadeleer, in Inventaires de papiers personnels. Enkel raadpleegbaar op microfilm.

WELLENS R., Inventaire des papiers de la princesse Marie de Croy, 49 blz.

www.belspo.be www.belgium.be e-Procurement