Het Algemeen Rijksarchief bewaart meer dan 2 miljoen individuele dossiers van de Vreemdelingenpolitie (5,025 strekkende kilometer), die werden opgemaakt tussen 1835 en 1943. In 1832 was namelijk de “Veiligheid van de Staat” opgericht om de interne stabiliteit van het jonge Belgische koninkrijk te waarborgen en onder meer controle uit te oefenen op de vreemdelingen die zich op Belgisch grondgebied bevonden. Voor elk van deze migranten werd een dossier aangemaakt. Eén van de dossiers (nummer 110.558) van de Vreemdelingenpolitie die worden bewaard in het Algemeen Rijksarchief betreft een van de bekendste Franse schrijvers van de 19de eeuw: Victor Hugo. 

De reportage die op 29 mei 2015 om 20.55u wordt uitgezonden op de RTBF schetst een beeld van Hugo als een van de belangrijkste schrijvers en dichters van de 19de eeuw, maar ook als invloedrijk politicus: “Victor Hugo is altijd blijven ijveren voor de afschaffing van de doodstraf, voor vrede en voor een betere situatie voor de vrouwen in zijn tijd. Als hij vijftig wordt, is hij meer dan ooit overtuigd van zijn ideeën en neemt hij de leiding van het verzet tegen de staatsgreep van Louis Napoléon Bonaparte. Deze laatste zet een prijs op het hoofd van Hugo, die noodgedwongen moet onderduiken en uiteindelijk kiest voor ballingschap.”

De “kleine Napoleon”

Victor Hugo (°26 februari 1802; Besançon) ontvlucht Frankrijk in 1851 na de staatsgreep van Napoleon III en komt op 12 december 1851 via Quiévrain naar België. Zijn paspoort staat op naam van Jacques Lanvin. In Brussel schrijft Hugo het pamflet “Napoléon le Petit” (“De kleine Napoleon”) dat in augustus 1852 wordt uitgegeven, enkele dagen nadat Hugo de wijk heeft genomen naar Engeland.

Hugo keert nog een aantal keer terug naar België, zoals blijkt uit een document van 30 mei 1871 in een van de dossiers die worden bewaard bij het Algemeen Rijksarchief:

“In 1861 is Hugo naar België gereisd. Hij heeft enkele maanden in Brussel en in Spa verbleven; later heeft hij ieder jaar een deel van de zomer in België doorgebracht om er slagvelden en bijzonderheden van het land te bezoeken. Zijn verblijf werd nooit door de Veiligheid van de Staat gehinderd.”

Hugo’s beroemde roman Les Misérables (in het Nederlands vertaald als De Ellendigen) wordt in 1862 in Brussel gepubliceerd.

Uitwijzing

Op 21 maart 1871, na het overlijden van zijn zoon Charles Victor, komt Victor Hugo opnieuw naar België. Hij vestigt zich bij zijn tweede zoon François, aan het Barricadenplein nr. 4 in Brussel. In Frankrijk woedt inmiddels een burgeroorlog. Omwille van zijn ideeën wordt de aanwezigheid van Hugo in België echter als storend ervaren…

Op 26 mei 1871 stuurt Hugo namelijk een lezersbrief naar de krant L’Indépendance belge die zijn tekst twee dagen later publiceert. Naar aanleiding hiervan wordt heftig gemanifesteerd voor de woning van Hugo in Brussel. De minister van Justitie vraagt vervolgens de uitwijzing van Victor Hugo en stuurt in dat verband volgend verslag naar de Koning:

“Sire,

In een brief die L’Indépendance belge op de 28ste van huidige maand publiceert, tracht Dhr. Victor Hugo de verschrikkelijke misdaden te verrechtvaardigen die in Parijs door de revolutionairen werden begaan en hij wentelt de verantwoordelijkheid voor die gruwelijkheden af op de wettige overheden. Hij spoort de leden van de Commune aan om naar België te komen, waar hij ze bij hem thuis zal ontvangen. Hij daagt op die manier de wetten en de regering van ons land brutaal uit. Hij lanceert ook een oproep aan de burgers van ons land om tegen de regering in te gaan.

Het gedrag van Dhr. Victor Hugo kan de openbare rust verstoren en in overleg met de Ministerraad wil ik Uwe Majesteit een besluit voorleggen waarmee we deze vreemdeling krachtens artikel 1 van de wet van 7 juli 1869 zullen verordenen het Koninkrijk onmiddellijk te verlaten.”

Op 1 juni 1871 verlaat Victor Hugo België en vertrekt hij naar het Groothertogdom Luxemburg.

Op 22 mei 1885 overlijdt Victor Hugo op 83-jarige leeftijd in Parijs.

Een reeks documenten die de Veiligheid van de Staat over Hugo heeft opgesteld, wordt in 1929 met goedkeuring van de Belgische regering overgemaakt aan de Franse regering, die ze op haar beurt toevertrouwt aan het Victor Hugo Museum in Parijs. Het dossier van de Vreemdelingenpolitie en kopieën van de documenten die aan Frankrijk werden overgedragen, worden vandaag bewaard in het Algemeen Rijksarchief.