Rijksarchief in België

Ons collectief geheugen !

FR | NL | DE | EN
Menu

Ontsluiting van meer dan 220 m bedrijfsarchief van de Luikse staalnijverheid

Texte petit  Texte normal  Texte grand
15/12/2012 - Inventarisatie - Publicaties - Rijksarchief te Luik

Het Rijksarchief te Luik bewaart meer dan 220 meter archief van de staalondernemingen uit het Luikse bekken, waaronder dat van Cockerill Sambre. Een archiefgids en verschillende inventarissen bieden een handige leidraad voor opzoekingen in dit archief.

Het Luikse industriebekken kwam tot ontwikkeling rond steenkool- en ijzerertsmijnen. Vele staalondernemingen waren kleinschalig en lieten geen sporen na in het archief. Het Rijksarchief te Luik bewaart nochtans meer dan 220 strekkende meter archief van staalbedrijven, waaronder dat van Cockerill en van de vennootschappen die opgingen in die onderneming, zoals bijvoorbeeld de  Société anonyme d’Ougrée-Marihaye en de Société anonyme métallurgique d’Espérance-Longdoz.

In 2011 en 2012 publiceerde het Algemeen Rijksarchief met financiële steun van Belspo een archiefgids en zes inventarissen van de Luikse staalnijverheid. Dankzij deze zoekinstrumenten – die we hieronder kort voorstellen – werd het archief van verschillende Luikse staalondernemingen ontsloten.

Het archief is zeer heterogeen en beslaat alle aspecten van het bedrijfsleven, zoals het algemeen bestuur, de boekhouding, personeelszaken, public relations, de productiemiddelen, onderzoek, enz. In al zijn verscheidenheid biedt het archief een boeiend antwoord op talrijke vraagstukken i.v.m. de Luikse staalindustrie zoals de sociale aangelegenheden, de ruimtelijke ordening of de rol die ondernemingen hebben gespeeld tijdens de twee wereldoorlogen.

Volgende publicaties zijn te koop in het Rijksarchief te Luik, in de archiefwinkel van het Algemeen Rijksarchief of via publicat@arch.be.

Sommige inventarissen zijn gratis beschikbaar in pdf-vorm of raadpleegbaar via onze zoekrobot.

  1. Archiefgids van de Luikse staalindustrie
  2. Het archief van Cockerill Sambre
  3. Het archief van de Société anonyme métallurgique d’Espérance-Longdoz
  4. Het archief van de Société anonyme d’Ougrée-Marihaye
  5. Het archief van de ondernemingen uit de Hoyoux-vallei
  6. Het archief van Phénix Works, van Tôleries Delloye-Matthieu, van Ferblatil en van Tolmatil
  7. Het archief van de Compagnie générale des Conduites d’Eau

1. Archiefgids van de Luikse staalindustrie

De archiefgids telt meer dan 300 bladzijden en helpt onderzoekers heel wat tijd te besparen bij het opzoeken en identificeren van archiefdocumenten over de Luikse staalindustrie.

De gids vermeldt archief uit de periode 1799-2005 dat wordt bewaard en raadpleegbaar is in openbare of private archiefdiensten. 

DELVAUX Anne-Catherine, Guide des archives de la sidérurgie liégeoise, reeks Gidsen 78, Algemeen Rijksarchief, Brussel, 2012 (329 blz.).
Publicatie 5114, € 17,00  (+ eventuele verzendingskosten).

2. Het archief van Cockerill Sambre

In 1817 kochten John en Charles James Cockerill het kasteel van Seraing dat ze geleidelijk aan ombouwden tot een geïntegreerde staalfabriek. De eerste hoogoven werd opgestart in 1826. Dankzij de productie van locomotieven en spoorwegrails kende het bedrijf al snel een groot succes.

Na het overlijden van John Cockerill werd de onderneming in 1842 omgevormd tot de SA Exploitation des Établissements John Cockerill. Deze nieuwe naamloze vennootschap bleef uitbreiden, onder meer met de verdere ontwikkeling van de staalfabriek, de installatie van walstuigen, de bouw van scheepswerven, de verwerving van steenkoolmijnen, de productie van kanonnen en bepantseringen, de opening van de verbinding Oostende-Tilbury, enz.

Na de Tweede Wereldoorlog werden de Luikse en Henegouwse staalbedrijven samengevoegd. Cockerill fusioneerde achtereenvolgens met SA Angleur-Athus (1945), met SA Ougrée-Marihaye (1955), met Ferblatil (1955), met SA Hauts Fourneaux, Forges, met Fonderies et Usines de la Providence (1966) en met SA Métallurgique d’Espérance-Longdoz (1970).

Tijdens de oliecrisis van 1973 kreeg de onderneming het erg moeilijk en in de jaren 1970 werden heel wat verouderde installaties gesloten. In 1981 fusioneerde Cockerill met de Triangle de Charleroi (SA Hainaut Sambre en SA Thy-Marcinelle-Providence). Hieruit ontstond de Groep Cockerill Sambre, die in 1988 onder de hoede van het Waals Gewest kwam. Vandaag behoort Cockerill Sambre tot de groep ArcelorMittal.

Het archief (2938 nummers) beslaat de periode 1806-2005. Het eerste deel van de inventaris bevat documenten van het secretariaat-generaal (verslagen en minuten van de Raad van Bestuur, briefwisseling, effectenbezit, geschillen, subsidies, enz.), van de boekhouding, van de informaticadiensten, van de aankoopdienst en van de R&D-dienst. Het tweede deel van de inventaris is gewijd aan persoonlijke aangelegenheden en bevat tegelijk de oudste archiefdocumenten. Hierin vindt u ook de stukken van en over John, vader en zoon William en Charles James Cockerill, evenals de stukken over de onderneming van James Hodson (schoonbroer van John Cockerill) .  

DELVAUX Anne-Catherine, Inventaire des archives de la société Cockerill Sambre. Siège de Seraing (1806-2005), reeks Inventarissen van het Rijksarchief te Luik nr. 113, Algemeen Rijksarchief, Brussel, 2011.
Publicatie 5014, € 8,50  (+ eventuele verzendingskosten).

PDF - Via de zoekrobot

3. Het archief van de Société anonyme métallurgique d’Espérance-Longdoz

De naamloze vennootschap Métallurgique d’Espérance-Longdoz werd opgericht in 1877 en was de eerste Belgische staalonderneming die Thomas-staal produceerde (1883). In het begin van de 20ste eeuw besloot het bedrijf zich toe te leggen op de productie van dun plaatstaal. Via een kapitaalsverhoging verkreeg de gewone commanditaire vennootschap Évence Coppée et Cie in 1920 een zetel in de Raad van Bestuur.

Na de Tweede Wereldoorlog moderniseerde Espérance-Longdoz haar installaties en ging ze over tot een volledige reconversie: in plaats van warmgewalste dunne plaat op basis van slabs produceerde de onderneming voortaan koudgewalste plaat op basis van coils. In 1970 volgde een fusie met Cockerill.

Het leeuwendeel van de inventaris (2435 nummers) bestaat uit documenten over het beheer van de infrastructuur en het materieel, over het commercieel beleid en de productie. Via deze documenten krijgt u een duidelijker beeld van de relaties tussen het bedrijf en zijn klanten en leveranciers en van de handelspraktijken die gangbaar waren in de periode tussen beide wereldoorlogen. Het archief bevat ook uit stukken over de structuur van de onderneming en over haar boekhouding, evenals dossiers van de diensten R&D, geschillen en documentatie.

DELVAUX Anne-Catherine, Inventaire des archives de la Société anonyme métallurgique d’Espérance-Longdoz (1806-1971), reeks Inventarissen van het Rijksarchief te Luik nr.114, Algemeen Rijksarchief, Brussel, 2011.
Publicatie 5015, € 6,50  (+ eventuele verzendingskosten).

PDF - Via de zoekrobot

4. Het archief van de Société anonyme d’Ougrée-Marihaye

In 1900 fusioneerden de SA Ougrée en de Charbonnages de Marihaye tot de SA Ougrée-Marihaye. Door de controle over de grondstoffen (verticale concentratie) en over buitenlandse bedrijven (horizontale concentratie) te verwerven, bouwde directeur Gustave Trasenster de onderneming razendsnel uit tot een van de groten in de Belgische staalsector. Maar de financiële basis voor deze ontwikkeling bleek niet stevig genoeg en in 1934-1935 volgde een volledig herstructurering. In 1955 fusioneerde het bedrijf met Cockerill en Ferblatil.

De inventaris telt 1818 nummers en bevat archief van de SA Ougrée-Marihaye evenals documenten van de ondernemingen waaruit Ougrée-Marihaye was ontstaan. Het gaat over documenten van het Secretariaat-generaal (verslagen, participaties, dossiers over de wereldoorlogen, over subsidies, enz.), van de boekhouding (dagboeken, inventarissen, etc.) en van de dienst mijnbouw (dossiers over prospectie en ontginningen in België en het buitenland).

DELVAUX Anne-Catherine, Inventaire des archives de la Société anonyme d’Ougrée-Marihaye (1835-1955),  reeks Inventarissen van het Rijksarchief te Luik nr. 111, Algemeen Rijksarchief, Brussel, 2011.
Publicatie 5002, € 6,00  (+ eventuele verzendingskosten).

PDF - Via de zoekrobot

5. Het archief van de ondernemingen uit de Hoyoux-vallei

De 47,60 meter bedrijfsarchief van de Hoyoux-vallei beslaat de periode 1824-1966 en werd gevormd door zes ondernemingen. De stukken gaan over boekhouding, personeelszaken, productie en briefwisseling. Het archief van de Société anonyme des Tôleries Dufrenoy-Delloye et Compagnie en van de Nouvelle Société anonyme des Forges et Laminoirs à tôles de Régissa is zeer uitgebreid, en bevat o.a. belangrijke reeksen briefwisseling. De documenten die werden bewaard van de Société C. Delloye et G. Dufrenoy en van de Société anonyme des Fonderies N. Porta zijn eerder fragmentarisch.

DELVAUX Anne-Catherine, Inventaire des archives d’entreprises de la vallée du Hoyoux (Société anonyme des Tôleries Dufrenoy-Delloye et Compagnie, Antoine Dufrenoy-Delloye, François Joseph Dautrebande et Ferdinand Delloye, Société en nom collectif C. Delloye et G. Dufrenoy, Nouvelle Société anonyme des Forges et Laminoirs à Tôles de Régissa, Société anonyme des Fonderies N. Porta 1824-1966), reeks Inventarissen van het Rijksarchief te Luik nr. 113, Algemeen Rijksarchief, Brussel, 2012.
Publicatie 5154, € 3,00 (+ eventuele verzendingskosten).

PDF - Via de zoekrobot

6. Het archief van Phénix Works, van Tôleries Delloye-Matthieu, van Ferblatil en van Tolmatil

  • Het archief van Phenix Works bestaat uit slechts 33 nummers uit de periode 1912-1989 en gaat voornamelijk over het beheer van de onderneming, haar financiën en de productie.
  • Tôleries Delloye-Matthieu werd opgericht in de 19de eeuw en werd in 1990 een dochteronderneming van de Groep Cockerill Sambre, die er een jaar later de volledige controle over verwierf. Het archief telt slechts 61 nummers (periode 1922-2004) en bestaat uit documenten van de raad van bestuur (jaarverslagen, verslagen van vergaderingen, met bijlagen), van de algemene vergadering (verslagen en biefwisseling) en van de boekhouding (jaarrekeningen, inventarissen, journalen).
  • De SA John Cockerill en Tôleries Delloye-Mathieu stichtten in 1948 Ferblatil, Compagnie des Fers blancs et Tôles à froid de Tilleur. De onderneming is gespecialiseerd in het koudwalsen van dunne plaat in elektrolytisch verzinkt blik. Bij de fusie van de SA John Cockerill en de SA d’Ougrée-Marihaye werd Ferblatil volledig geïntegreerd in de nieuwe onderneming. Het archief bevat jaarverslagen en verslagen van de algemene vergaderingen en de zittingen van de raad van bestuur.
  • De Compagnie belge des Tôles magnétiques (Tolmatil) werd opegricht in 1957. Het archief bevat de statuten en documenten van de algemene vergaderingen en de raad van bestuur.

DELVAUX Anne-Catherine, Inventaires des archives de Phenix Works (1912-1989), Ferblatil (1948-1955), Tolmatil (1957-1961) et de la Société anonyme des Tôleries Delloye-Matthieu (1922-2004), reeks Inventarissen van het Rijksarchief te Luik nr.124, Algemeen Rijksarchief, Brussel, 2012.
Publicatie 5160, € 3,00 (+ eventuele verzendingskosten).

PDF - Via de zoekrobot

7. Het archief van de Compagnie générale des Conduites d’Eau

De Compagnie générale des Conduites d’Eau, erfgename van de gieterij Vennes, werd door Léopold de la Vallée-Poussin opgericht in Luik op 31 juli 1865. Ze exploiteerde de gieterijen en ateliers van Vennes, een fabriek voor de productie van gietijzeren buizen en apparatuur voor water- en gasleidingen. Ze beheerde tevens water- en gasconcessies in België en het buitenland. Sinds 1919 produceerde de onderneming ook watermeters. In 1975 werd de Compagnie overgenomen door Sodemeca, maar in 1980 volgde een faillissement.

Het eerste deel van de inventaris bevat archief van de Compagnie (algemeen bestuur, financieel beheer en boekhouding, personeel, productie en documentatie). De documenten van vader en zoon Henri Doat, de directeurs van het bedrijf, beslaan het tweede deel van de inventaris. In 1933 fusioneerde de Compagnie met de SA Fonderies et Distributions d’Eau de Ciney. Verslagen van deze onderneming vindt u in het derde deel van de inventaris. Het archief bestaat uit 248 nummers en is vrij raadpleegbaar.

DELVAUX Anne-Catherine, Inventaire des archives de la Compagnie générale des Conduites d’Eau (1865-1965), reeks Inventarissen van het Rijksarchief te Luik nr.112, Algemeen Rijksarchief, Brussel, 2011.
Publicatie 5013, € 2,50 (+ eventuele verzendingskosten).

PDF - Via de zoekrobot

www.belspo.be www.belgium.be e-Procurement