In samenwerking met het Rijksarchief te Eupen organiseerde het Parlement van de Duitstalige Gemeenschap op 12 november 2017 een matinee gewijd aan het leven van en de herinnering aan de soldaten uit de Oostkantons die sneuvelden tijdens de Eerste Wereldoorlog. De matinee was tevens de aanzet voor een reeks evenementen in 2019 rond nationaliteitswijzigingen als gevolg van het Verdrag van Versailles en rond honderd jaar Duitstalige Gemeenschap in België.
 

• Bekijk de integrale beelden van de matinee van 12 november 2017 (inleiding op de tentoonstelling + boekpresentatie) via de website van het Parlement van de Duitstalige Gemeenschap
• Bekijk de reportage van BRF (de Belgischer Rundfunk is de Belgische publieke omroep van de Duitstalige Gemeenschap) over de tentoonstelling "Plaats voor mij thuis een gedenksteen", met o.m. een interview met Els Herrebout, diensthoofd/archivaris van het Rijksarchief te Eupen
   

De tentoonstelling

Tijdens de matinee werd een tentoonstelling geopend met als titel "Plaats voor mij thuis een gedenksteen". Het leven thuis en aan het front: de gesneuvelde soldaten van WO I. De expo werd samengesteld door de volksuniversiteit van Aken, in samenwerking met het Rijksarchief te Eupen en de universiteit van Osnabrück. Aan de hand van egodocumenten en kwantitatieve analyses wordt een beeld geschetst van het leven en de dood van frontsoldaten uit de Oostkantons en de regio Aken tijdens de Eerste Wereldoorlog. Daarbij gaat het natuurlijk ook over hoe ouders, echtgenotes, broers en zussen aan het “thuisfront” het verlies van een geliefde moesten verwerken. De tentoonstelling liep tot 1 december 2017 in het Parlement van de Duitstalige Gemeenschap.

Het boek

Bij de opening van de tentoonstelling werd ook een boek voorgesteld van Max Neumann: “Gestorven voor het vaderland. Oorlogsmonumenten van WO I in de kantons Eupen, Malmedy en St. Vith (1918-1940). Getuigenissen van een identiteitsconflict” (Gestorben für das Vaterland – Die Kriegsdenkmäler des Ersten Weltkrieges in den Kantonen Eupen, Malmedy und St. Vith (1918-1940) – Zeugen eines Identitätskonflikts). De jonge historicus Neumann brengt zijn boek in de reeks van het Rijksarchief rond “Bronnen en onderzoek voor de geschiedenis van de Duitstalige Belgen” (Quellen und Forschungen zur Geschichte der Deutschsprachigen Belgier).

Na WO I werd gepoogd om de dood van bijna 10 miljoen soldaten te verrechtvaardigen. Ereceremonies en gedenkmonumenten verwijzen daarvoor graag naar de inzet van de soldaten voor de bescherming van het vaderland. Geschiedkundigen maken op hun beurt graag gebruik van die getuigen van het collectieve geheugen om zich een beeld te vormen van de herinneringscultuur van een land, een regio of een dorp. Het boek analyseert de monumenten die werden opgericht voor de gesneuvelden van WO I afkomstig uit de kantons Eupen, Malmedy en Saint Vith.

De centrale vraag die daarbij wordt gesteld is in welke mate de gedenktekens die werden opgericht tussen 1918 en 1940 uiting geven aan enerzijds de plaatselijke herinneringscultuur en anderzijds het identiteitsconflict dat tijdens het interbellum werd ervaren in de Oostkantons. De herinnering in de drie kantons betreft immers niet alleen het rouwen om soldaten die zijn omgekomen in de strijd, maar ook een identiteitscrisis als gevolg van de nationaliteitswissel na het Verdrag van Versailles.

Hoe moest ten aanzien van de Belgen van het interbellum een patriottische invulling worden gegeven aan de dood van soldaten afkomstig uit Eupen-Malmedy, die ten tijde van de oorlog Duitsers waren? De leuze “gestorven voor het (Belgische) vaderland” stemde namelijk niet overeen met de vaderlandslievende gevoelens van de “nieuwe Belgen”, maar anderzijds was de uitspraak “gestorven voor het (Duitse) vaderland” onaanvaardbaar voor de Belgische Staat. Het boek wil wijzen op het bijzondere karakter van het collectieve geheugen in de Oostkantons tijdens het interbellum. De auteur analyseert onder meer de plaatselijke pers en het parochiearchief om een zo authentiek mogelijk beeld op te hangen van het herinneringsdiscours in Eupen-Malmedy.