Inhoud
Wetenschappelijk onderzoek rond innovatie is van wezenlijk belang voor de vooruitgang van de mensheid. Om die vooruitgang te versnellen, moet kennis kunnen worden uitgewisseld, en moet dus worden gezorgd dat de onderzoeksgegevens, met name over sociale en menswetenschappen, doelmatig worden gedeeld en hergebruikt. Om een efficiënte wetenschappelijke taakverdeling op poten te zetten, moet rekening worden gehouden met de infrastructuur die daarvoor nodig is.
CESSDA: een Europees archiefnetwerk
Vanaf de jaren 1950 werden in Europa infrastructuren opgezet om enquêtegegevens te bewaren en ter beschikking te stellen van andere onderzoekers, het zogenaamde data-archief (data archive).
Ongeacht omvang en beschikbaar personeel hebben bijna alle Europese landen vandaag een dergelijk centraal archief voor sociale wetenschappen.
In 1976 werd het netwerk Consortium of European Social Science Data Archives (CESSDA) opgericht, een Europese onderzoeksinfrastructuur waarmee de leden en waarnemers hun archief met gegevens over sociale wetenschappen met elkaar verbinden en delen zodat Europees vergelijkend onderzoek over deze onderwerpen kan worden gestimuleerd.
Archivering van gegevens in het SODA-project
Het SODA-project (Social Sciences Data Archive) wil voor de Belgische dienstverlener van het Europese CESSDA-netwerk een archief uitbouwen met operationele gegevens, waarmee een aantal gespecialiseerde diensten kunnen worden aangeboden die beantwoorden aan de noden van de onderzoekers in sociale wetenschappen.
De diensten die door het archief worden geboden, zijn opgevat volgens de data lifecycle en omvatten onderzoek, planning, inzameling, analyse en archivering.
- Onderzoek: toegang tot de onderzoeksgegevens via een databank en een portaal
- Planning: raadpleging van de gegevens teneinde beter te kunnen plannen
- Inzameling: opleiding en diensten voor gegevensinzameling
- Analyse: aanleveren van gegevens voor een tweede analyse
- Archivering: duurzame en beveiligde archivering van de onderzoeksgegevens
Om deze doelstellingen te verwezenlijken zal het SODA-project:
- De architectuur voor een oplossing ter zake uittekenen en de opdrachten en beheerstaken verdelen tussen de mogelijke partners van de dienstverlener
- Nagaan of het formaat DDI verenigbaar is met het formaat XML-EAD/EAC
- Een materiële en software- infrastructuur uitkiezen waarmee een prototype kan worden ondersteund
- Het juridisch en organisatorisch kader uitstippelen en voorbereiden waarbinnen de Belgische dienstverlener zal moeten werken
Partners
Het project wordt gefinancierd door het Federaal Wetenschapsbeleid (BELSPO) en heeft volgende partners:
- Rijksarchief
- UCLouvain: Jean-Paul Sanderson (Centre de recherche en démographie - DEMO, o.l.v. Thierry Eggerickx)
- Vrije Universiteit Brussel: Laura Van den Borre (onderzoekscentrum Interface Demography, o.l.v. Christophe Vanroelen)
Medewerkers
Binnen het Algemeen Rijksarchief is het project in handen van:
- Projectmedewerkers:
- Benjamin Peuch (digitale archivaris)
- Freya De Schamphelaere (jurist)
- Youssef Ouahalou (IT-developer)
- Coördinatie:
- Rolande Depoortere (promotor)
- Yves Lardinois (strategische en computer-ondersteuning)
Nieuws
Deze vergadering in de marge van FOSDEM’20 biedt de gelegenheid om ervaringen met de Dataverse-software uit te wisselen en om Dataverse-gebruikers uit heel Europa en daarbuiten bij mekaar te brengen. Een van de ontwikkelaars van Dataverse, Philip Durbin van de Universiteit van Harvard, zal aanwezig zijn op de meeting.
Op woensdag 23 oktober 2019 organiseerden de ULB en de VUB een conferentie over het thema open science. Het SODA-team was aanwezig om het SODA-project voor te stellen. De doelstellingen van het project – het bewaren van onderzoeksgegevens om ze beschikbaar te stellen voor hergebruik – passen immers volledig in de beweging om wetenschap meer en meer open te stellen.
Fundamenteel wetenschappelijk onderzoek is van essentieel belang voor vooruitgang en innovatieve ontwikkeling. Toch renderen geïnvesteerde middelen vaak onvoldoende, omdat onderzoeksgegevens binnen een te beperkte kring verspreid worden en/of het bestaan ervan niet gedocumenteerd is. Een Open Data-politiek waarbij onderzoeksgegevens publiek ter beschikking worden gesteld, verhoogt niet enkel het financiële rendement, maar zorgt ook voor een tot nog toe ongekende boost van het wetenschappelijk onderzoek. Uiteraard brengt het publiceren van deze data risico’s met zich mee. Daarom is er nood aan een kwalitatief en regulerend kader dat een brede juridische bescherming biedt.
Eind september 2019 verzamelden data-experten van over heel Europa in Engeland voor het CESSDA Expert Seminar 2019 (CES 2019). België was vertegenwoordigd door het SODA-team, dat een uiteenzetting gaf over de nieuwe richtlijn inzake open data en publieke sector informatie.
Het SODA-team heeft een onderzoek onder de Belgische sociale wetenschappers gedaan, waarvan het rapport nu beschikbaar is. Wat is de stand van zaken en wat zijn de noden van sociale wetenschappers zoals sociologen, antropologen, demografen, … wat betreft het archiveren van de grote hoeveelheden gegevens die ze verzamelen in het kader van experimenten, enquêtes of studies? SODA zocht het uit.
SODA blikt terug op een eerste succesvol overleg met de Belgische universiteiten op maandag 25 februari 2019 in Brussel. Alle Belgische universiteiten, bij monde van de rectoren verantwoordelijk voor onderzoek, waren door BELSPO uitgenodigd op een informatieve vergadering over het SODA-project.
Eerst en vooral: vanwege het volledige SODA-team zenden we je graag onze beste wensen voor het nieuwe jaar! 2019 is het laatste werkingsjaar voor het SODA-project. Eind 2019 moet het finale rapport op tafel liggen en moeten de krijtlijnen zijn uitgetekend voor het opzetten van een service provider voor de sociale wetenschappen in België. 2019 wordt dan ook een jaar vol uitdagingen, deadlines en kansen voor het SODA-team, in de hoop dat dit leidt tot een duidelijke visie van de Belgische wetgever op het vlak van archivering van gegevens in België. Voor 2019 heeft het team de volgende prioriteiten uitgestippeld ter afronding van het project.
Open (research) data, open science, open access, data management plans, beveiliging van gegevens en privacybescherming, … Het zijn thema’s waarmee de (Belgische) sociale wetenschapper in stijgende lijn geconfronteerd wordt. Via een enquête, verstuurd naar alle Belgische universiteiten, wilde SODA de bezorgdheden die hierover leven bij onderzoekers in kaart brengen.
