Inhoud
Onlangs werd het archief van het Bureau des Travaux publics de la Ville de Tournai (1830-1945), het enige bestand uit het gemeentearchief dat gespaard bleef van de brand van 1940, ontsloten voor onderzoek. Zo kan de geschiedenis van de stad Doornik in de 19de en 20e eeuw vanuit nieuwe invalshoeken worden bestudeerd, zoals bijvoorbeeld het leefmilieu en de openbare hygiëne. Een doctoraal onderzoek hierover, dat in oktober 2013 van start ging, bewandelt in hoofdzaak twee pistes. Enerzijds wordt gekeken naar de identiteit en de motivaties van de politieke en sociale actoren die optraden inzake hygiëne en volksgezondheid, evenals naar de (financiële) middelen die werden ingezet om de grote saneringswerken te verwezenlijken die het Doornik van destijds hebben gemoderniseerd en vorm gegeven. Anderzijds wordt een analyse gemaakt van de impact en de gevolgen van die werken op de levenswijze, de gezondheidstoestand en het comfort van de bevolking aan de vooravond van de Tweede Wereldoorlog.
Vanaf het begin van de jaren 1830 zagen de gemeentelijke overheden in dat de sanering van de openbare ruimtes en de dichtbevolkte wijken absoluut noodzakelijk was om de verspreiding tegen te gaan van epidemieën zoals cholera en tyfus, die telkens weer opstaken. Met talrijke plaatselijke verordeningen werden verschillende onderdelen van de openbare hygiëne aangepakt, zoals de vestiging van een gemeentelijk slachthuis, de uitoefening van ongezonde beroepen, de controle op en de handel in etenswaren, de ophaling van huisvuil en het politioneel toezicht op bouwwerkzaamheden. Al deze nieuwe sanitaire maatregelen werden niet alleen genomen in het belang van de volksgezondheid. In 1869 werd, naar het voorbeeld van Bergen en Aat, ook in Doornik de vesting afgebroken: het stadscentrum en de buitenwijken ondergingen daardoor een gedaanteverandering, aangezien ze de gronden konden innemen die vrijkwamen door het verdwijnen van de citadel. De gemeentelijke overheid herzag daarop de stedenbouwkundige reglementering, uit vrees dat anders geïmproviseerde bouwsels zouden worden opgetrokken in de rand en dat die woningen een gevaar zouden kunnen betekenen voor de veiligheid van de bewoners en voor het imago van de stad.
In amper vijftig jaar kreeg het stadspatroon een heel ander uitzicht: het treinstation verhuisde in 1879, nieuwe straten werden getrokken om een rechtstreekse verbinding met het station te verzekeren, ringwegen werden aangelegd, er werd onteigend in het algemeen belang en de voorsteden breidden zich uit doordat nieuwe wijken onstonden uit de bevolkingsaangroei. Niet alleen werden rooilijnen ingesteld of nieuwe straten getrokken, maar ook de modernisering van de openbare weg en de ondergrondse infrastructuur werden bekeken. In de jaren 1870 werden twee rioleringscollectoren gebouwd om het afwateringssyteem te verbeteren en in 1905 werd een nieuw waterdistributienetwerk in gebruik genomen. Het nieuwe gemeentebeleid inzake openbare werken moest beantwoorden aan een dubbel doel, enerzijds de verbetering van de volksgezondheid door een efficiënter beleid voor drinkwater (afvoer, zuivering, bedeling) en stedelijk afval en anderzijds de verfraaiing van de stad via strikte controle op het uiterlijk van nieuwe bouwwerken.
De doctoraatsverhandeling zal worden ingediend eind 2017.
Partners
De doctoraatsverhandeling wordt gefinancierd door het Rijksarchief en maakt deel uit van de onderzoeksthema’s van de Pool Milieugeschiedenis van de universiteit van Namen [PolleN].
Medewerkers
Romy Gouverneur (Rijksarchief Doornik )
Promotor : Isabelle Parmentier (universiteit van Namen)
Leden van het begeleidingscomité: Laurent Honnoré (Rijksarchief Bergen) ; Stéphane Frioux (Université de Lyon 2)
Publicaties
GOUVERNEUR R., Inventaire des Archives du Bureau des Travaux publics de la Ville de Tournai (1830-1945), Brussel, 2014 (Rijksarchief te Doornik. Inventarissen. XXX ) [in druk]
